Γκέτο Της Βουδαπέστης

Το Γκέτο υπήρχε μόνο από τις 29 Νοεμβρίου 1944 έως τις 17 Ιανουαρίου 1945.

Η περιοχή αποτελούνταν από πολλά τμήματα της παλιάς εβραϊκής συνοικίας, τα οποία περιελάμβαναν τις δύο κύριες συναγωγές της πόλης, τη Συναγωγή της Οδού Ντόχανυ και τη Συναγωγή Ορθόδοξων στην οδό Kazinczy. Το γκέτο δημιουργήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1944, με διάταγμα της Ουγγρικής Κυβέρνησης. Περιβαλλόταν από ένα ψηλό φράχτη που φρουρούσαν έτσι ώστε να μην επιτρέπεται το λαθρεμπόριο και οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να βγουν έξω. 70 000 Εβραίοι μετακινήθηκαν σε ζώνη 0,26 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η ναζιστική κατοχή της Βουδαπέστης (Επιχείρηση Margarethe) ξεκίνησε στις 19 Μαρτίου 1944. Το γκέτο ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1944 και λειτούργησε για λιγότερο από δύο μήνες, μέχρι την απελευθέρωση της Βουδαπέστης στις 17 Ιανουαρίου 1945 από τον Σοβιετικό Στρατό κατά τη διάρκεια της Μάχης της Βουδαπέστης.

Όπως και με άλλα γκέτο που είχαν δημιουργηθεί σε άλλα μέρη της κατεχόμενης ναζιστικής Ευρώπης, η περιοχή είχε αποκοπεί εντελώς από τον έξω κόσμο: δεν επιτρεπόταν η είσοδος φαγητού, τα σκουπίδια και τα απόβλητα δεν συλλέγονταν, οι νεκροί συσσωρεύονταν στους δρόμους και στα βομβαρδισμένα καταστήματα και τα κτίρια ήταν υπερπλήρη ανθρώπων , με αποτέλεσμα την εξάπλωση ασθενειών όπως ο τύφος.

Περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς που αναγκάστηκαν να κλειστούν στο γκέτο το 1944 στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ξεκινώντας σχεδόν αμέσως από την ίδρυση του γκέτο. Από την κατοχή στην απελευθέρωση, ο Εβραϊκός πληθυσμός της Βουδαπέστης μειώθηκε από 200.000 σε 70.000. Περίπου 20.000 στεγάστηκαν σε ειδικά σπίτια έξω από το γκέτο, έχοντας λάβει διπλωματική προστασία από ουδέτερους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων του Ραούλ Βάλενμπεργκ, ενός Σουηδού διπλωμάτη, ο οποίος εξέδιδε διαβατήρια και έσωσε πολλούς Εβραίους εκ μέρους του Swedish Legation, και του Καρλ Λουτζ, ο οποίος έκανε το ίδιο μέσω της Ελβετικής κυβέρνησης. Από αυτούς που απελάθηκαν (οι περισσότεροι από αυτούς σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στα αυστριακά σύνορα), η συντριπτική πλειοψηφία απελευθερώθηκε από τον προελαύνοντα Κόκκινο Στρατό.

 

Ο Κάρολι Σώμπο (Károly Szabó), ένας Ούγγρος υπάλληλος στη Σουηδική Πρεσβεία της Βουδαπέστης, διέσωσε 36 υπαλλήλους από το γκέτο της Βουδαπέστης στις 24 Δεκεμβρίου 1944. Νωρίτερα τα μέλη του Ουγγρικού Κόμματος του Σταυρού των Βελών (του τότε κυβερνώντος ακροδεξιού ουγγρικού κόμματος) είχαν καταλάβει το κτίριο της Πρεσβείας στην οδό Gyopár. Αυτή η δράση προσέλκυσε το ενδιαφέρον του Ραούλ Βάλενμπεργκ. Ο Βάλενμπεργκ συμφώνησε να συναντηθεί με ένα φίλο του Σώμπο, τον Παλ Σωλώι, ένα υψηλόβαθμο μέλος της αστυνομικής δύναμης, το βράδυ της 26ης Δεκεμβρίου. Αυτή η συνάντηση έγινε για τη προετοιμασία της επιχείρησης διάσωσης του γκέτο της Βουδαπέστης τον Ιανουάριο του 1945.

Ο Σωλώι, παρείχε στον Βάλενμπεργκ ιδιαίτερες εύνοιες και κυβερνητικές πληροφορίες. Τη δεύτερη εβδομάδα του Ιανουαρίου 1945, ο Βάλενμπεργκ ανακάλυψε πως ο Άντολφ Άιχμαν σχεδίαζε τον αφανισμό του μεγαλύτερου εβραϊκού γκέτο στη Βουδαπέστη. Ο μόνος που μπορούσε να τον σταματήσει ήταν ο άνδρας που είχε την ευθύνη για τη πραγματοποίηση της σφαγής, ο διοικητής των γερμανικών στρατευμάτων στην Ουγγαρία, ο στρατηγός Γκέρχαρντ Σμιντχούμπερ . Μέσω του Σωλώι, ο Βάλενμπεργκ τού έστειλε ένα σημείωμα στο οποίο επεσήμανε πως θα διασφαλίσει να θεωρηθεί ο ίδιος προσωπικά υπεύθυνος για τη σφαγή και ότι θα κρεμαστεί ως εγκληματίας πολέμου όταν τελειώσει ο πόλεμος. Ο στρατηγός ήξερε ότι ο πόλεμος θα τελείωνε σύντομα και ότι οι Γερμανοί τον είχαν πλέον χάσει. Η σφαγή σταμάτησε την τελευταία στιγμή χάρη στο θάρρος και τη τολμηρή δράση του Βάλενμπεργκ.

Σύμφωνα με τον Τζιόρτζιο Πέρλασκα, ο οποίος παρίστανε τον Ισπανό πρόξενο της Ουγγαρίας το χειμώνα του 1944 και έσωσε 5218 Εβραίους, ο Σωλώι είπε ψέματα για να σωθεί κατά τη διάρκεια της ποινικής δίκης του και η ιστορία της διάσωσης είναι διαφορετική. Πράγματι ο Βάλενμπεργκ έσωσε εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά δεν συμμετείχε άμεσα στο σχέδιο διάσωσης του γκέτο. Όταν ο Πέρλασκα, ενημερώθηκε ότι αναμενόταν να καεί το γκέτο, σοκαρισμένος ζήτησε άμεση ακρόαση με τον υπουργό Εσωτερικών της Ουγγαρίας Γκάμπο Βάχνα, στο υπόγειο του Δημαρχείου της Βουδαπέστης όπου είχε την έδρα του, και τον απείλησε ώστε να αναγκαστεί να αποσύρει την απόφαση. Αυτό συνέβη στις επόμενες ημέρες. Ο Βάχνα μεταπολεμικά εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και προδοσία.

 

Το τελευταίο τμήμα του τείχους του γκέτο κατεδαφίστηκε το 2006 κατά τη διάρκεια κατασκευαστικών εργασιών. Βρισκόταν στην πίσω αυλή ενός κτηρίου (Οδός Király 15) και ήταν αρχικά ένας παλιός πέτρινος τοίχος που χρησιμοποιήθηκε από τους Ναζί το 1944 προσθέτοντας μια γραμμή συρματοπλέγματος. Τα τείχη του γκέτο ήταν συνήθως παλαιότερα κτίσματα που βρέθηκαν στην περιοχή. Ακόμα σε ορισμένες περιοχές στην Εβραϊκή συνοικία παραμένουν μικρά κομμάτια του τείχους. Ένας τοίχος ως μνημείο ανεγέρθηκε στο σημείο του παλιού Γκέτο το 2008.

• Ραούλ Βάλενμπεργκ
• Σάρα Σαλκαχάζι