Γεώργιος Ι. Παπαμαστοράκης

Υπηρέτησε ως πληρεξούσιος, υπουργός Εσωτερικών και Πρωθυπουργός της Κρήτης επί Κρητικής Πολιτείας. Στη συνέχεια ήταν βουλευτής Λασιθίου. Οδήγησε τους Κρήτες στο κίνημα της ένωσης, τον Σεπτέμβριο του 1908 και για τον λόγο αυτό θεωρείται ως ο αρχιτέκτονας της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.

Πρώτα χρόνια και σπουδές

Ο πατέρας του, Ιωάννης Παπαμαστοράκης ήταν Κρητικός οπλαρχηγός και σκοτώθηκε στη Μάχη της Ιεράπετρας το 1878, όταν ο Γεώργιος ήταν πολύ νέος. Μητέρα του ήταν η Κυριακή Σερμάκη, από τον Χόνδρο Ηρακλείου. Ο ορφανός από πατέρα Ιωάννης δυσκολεύτηκε να συνεχίσει το σχολείο του εξαιτίας της έλλειψης πόρων και με μεγάλες στερήσεις κατάφερε να εγγραφεί στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ολοκλήρωσε τη νομική σχολή με το βαθμό "λίαν καλώς" και εργάστηκε ως δικηγόρος πρώτα στον Άγιο Νικόλαο και έπειτα στη Νεάπολη. Αργότερα ανέπτυξε πολιτική δραστηριότητα.

Προς την Ένωση

Το 1897 έλαβε μέρος στη συνέλευση των Κρητών που έγινε στο Μελιδόνι Μυλοποτάμου. Η εν λόγω συνέλευση είχε ως αποτέλεσμα να γίνει αποδεκτή η αυτονομία της Κρήτης και να απομακρυνθεί ο τουρκικός στρατός από τη Μεγαλόνησο. Ωστόσο, οι Οθωμανοί προέβησαν σε σφαγές στα Χανιά, γεγονότα που προκάλεσαν την αποβίβαση ελληνικού στρατού και την κατάληψη της Κρήτης στο όνομα του Βασιλιά των Ελλήνων. Επικεφαλής των στρατευμάτων ήταν ο Τιμολέων Βάσσος. Τον Φεβρουάριο του 1897 ανατινάχθηκε έπειτα από πολιορκία το Φρούριο των Βουκολιών, όπου είχαν καταφύγει 400 Τούρκοι. Μετά την Επανάσταση του 1897 και τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, που είχε ατυχές αποτέλεσμα για την Ελλάδα, το Κρητικό Πρόβλημα παρέμενε άλυτο. Ο τουρκικός όχλος επανέλαβε τις σφαγές, αυτή τη φορά στο Ηράκλειο (1898) και η παρελκυστική τακτική των Μεγάλων Δυνάμεων για την ένωση άλλαξε. Οι Άγγλοι εξεδίωξαν τον τουρκικό στρατό από την Κρήτη και οι Οθωμανοί εγκατέλειψαν το νησί το 1898. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς ο Πρίγκιπας Γεώργιος έφτασε στο νησί, όπου ανέλαβε ύπατος αρμοστής και τον διαδέχθηκε ο Αλέξανδρος Ζαΐμης το 1906. Τον Ιούλιο του 1898 σχηματίστηκε η πρώτη κρητική κυβέρνηση.

Πρωθυπουργός της Κρήτης και πολιτική δραστηριότητα ως το 1917

Το 1906 έλαβε μέρος στην επιτροπή της Β΄ Συντακτικής Συνέλευσης για το σχέδιο του νέου συντάγματος της Κρήτης, που αντικατέστησε εκείνο του 1899. Ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης πολιτεύτηκε στο Λασίθι με το Εθνικό Κόμμα του Μιχελιδάκη (αντιβενιζελικός συνασπισμός) και εξελέγη πρώτα πληρεξούσιος στις εκλογές του 1906 με 9.165 ψήφους και επανεξελέγη στις εκλογές του 1907. Την ίδια χρονιά (1907) ανέλαβε πρόεδρος της κυβέρνησης και σύμβουλος επί της Δικαιοσύνης και μετά υπουργός Εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας, με έδρα τα Χανιά. Το 1908 διορίστηκε επικεφαλής της εκτελεστικής επιτροπής (Πρωθυπουργός της Κρήτης) και ανάμεσα στα έργα του ήταν και η ψήφιση του νόμου για την ίδρυση αγροφυλακής στην Κρήτη. Μοναδικός στόχος του Εθνικού Κόμματος και της κυβέρνησης Παπαμαστοράκη ήταν το "ένωση ή θάνατος". Έπειτα από συνεννόηση του πρωθυπουργού της Κρήτης Παπαμαστοράκη με την κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη, κηρύχθηκε με ψήφισμα η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 1908 σε μεγάλα συλλαλητήρια ανά το νησί. Η ένωση δεν επιτεύχθηκε τότε, εξαιτίας των τουρκικών απειλών για πόλεμο με την Ελλάδα.

Βουλευτής Αττικοβοιωτίας

Ακολούθησαν οι προσπάθειες για ντε φάκτο ένωση με την εκλογή 5 Κρητών βουλευτών στην εκλογική περιφέρεια Αττικής και Βοιωτίας το 1910. Ο Παπαμαστοράκης ήταν ανάμεσα στους 5 βουλευτές από την Κρήτη που εξελέγησαν στην εν λόγω εκλογική περιφέρεια. Οι υπόλοιποι 4 ήταν οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Αντώνιος Μιχελιδάκης, Μανούσος Κούνδουρος και Χαράλαμπος Πολογεώργης. Η Τουρκία αντέδρασε όταν ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητες με απειλές για την κατάληψη της Θεσσαλίας, ενώ μέρος της Ευρώπης στήριξε (διά του Τύπου) την εκλογή των πέντε βουλευτών.

Ένωση της Κρήτης

Το 1910 παραιτήθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και κέρδισε τις εκλογές που έγιναν τον Μάρτιο του 1912. Στις 19 Μαΐου 1912 αντιπροσωπεία από κρήτες βουλευτές απαίτησαν από τον Βενιζέλο να γίνουν δεκτοί στη Βουλή των Ελλήνων. Ανάμεσα σε εκείνη την αντιπροσωπεία ήταν και ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης. Επικαλούμενοι ότι η ένωση της Κρήτης δεν είχε γίνει ακόμα και τυπικά με την Ελλάδα, οι Έλληνες εμπόδισαν τους Κρητικούς να εισέλθουν. Οι βουλευτές αποκρούστηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας με τη βία και τελικά, ο Βενιζέλος δέχθηκε τους Κρήτες βουλευτές τον Οκτώβριο του 1912. Η Ένωση έγινε και τυπικά την 1η Δεκεμβρίου 1913. Ο Παπαμαστοράκης τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό για τις υπηρεσίες του και επειδή συνετέλεσε στην απελευθέρωση της Κρήτης και στην ένωση με την Ελλάδα.

Βουλευτής Λασιθίου

Έπειτα από την ένωση, ο Γεώργιος Παπαμαστοράκης εξελέγη βουλευτής Λασιθίου στις εκλογές που διεξήχθησαν τον Δεκέμβριο του 1915. Η θητεία του ως βουλευτή τερματίστηκε τον Ιούνιο του 1917.

Θάνατος

Απεβίωσε στη Νεάπολη Λασιθίου, έπειτα από αποπληξία, στις 19 Δεκεμβρίου 1923, σε ηλικία 60 ετών. Η ταφή του έγινε στην Άνω Βιάννο και τον επικήδειό του εκφώνησε ο συνεργάτης του δικηγόρος Εμμανουήλ Μηλιαράς.

• Μανώλης Γ. Παπαμαστοράκης, "Γεώργιος Ι. Παπαμαστοράκης, Ο Πρωθυπουργός και αρχιτέκτονας της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (24-9-1908), Κρήτη (1878-1913) Επίμετρο, Σμυρνιωτάκης 2010 ISBN 978-960-299-998-1