Ελλάδα Α΄ Σώμα Στρατού: στρατιωτικός σχηματισμός της Ελλάδας

Αρχικά με έδρα την Αθήνα, κάλυπτε τη νότια Ελλάδα, ενώ από το 1962 ήταν υπεύθυνο για την κάλυψη των συνόρων της βορειοδυτικής Ελλάδας (Ήπειρος, Δυτική και Κεντρική Μακεδονία). Καταργήθηκε το 2013.

Α΄ ΣΣ
Σημαία του Α΄ ΣΣ
Ενεργό	1913–1941, 1946–2013
Χώρα	Ελλάδα
Υπαγωγή	Γενικό Επιτελείο Στρατού
Αρχηγείο	Κοζάνη
Διοίκηση
Αξιοσημείωτοι διοικητές	Αντγος Κωνσταντίνος Καλλάρης Αντγος Νικόλαος Δελαγραμμάτικας Αντγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος Υπγος Αλέξανδρος Κοντούλης Υπγος Αλέξανδρος Παπάγος Αντγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος Υπγος Γεώργιος Ζωιτάκης Υπγος Γεωργος Ντζιμανης

Έπειτα από τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912–13, ο Ελληνικός Στρατός άρχισε μια σημαντική αναδιοργάνωση και επέκταση. Για πρώτη φορά σχηματισμοί επιπέδου σώματος καθιερώθηκαν σε μόνιμη βάση. Έξι σώματα είχαν συσταθεί προσωρινά τον Αύγουστο του 1913. Στις 28 Νοεμβρίου του 1913, με το βασιλικό διάταγμα της Σώμα Στρατού Αθηνών αναδιοργανώθηκε ως «πρότυπος» σχηματισμός. Παράλληλα με τις συστατικές μονάδες του, χρησίμευσε ως σχηματισμός κατάρτισης για το σύνολο του στρατού. Για το σκοπό αυτό, περιλαμβάνονται επίσης όλες τις στρατιωτικές σχολές και ακαδημίες, ενώ έπρεπε να διοικείται από τον επικεφαλής της γαλλικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα και στελεχώνονταν κυρίως από Γάλλους αξιωματικούς της αποστολής. Η νέα σύσταση σε καιρό ειρήνης περαιτέρω τροποποιήθηκε και επισημοποιήθηκε με βασιλικό διάταγμα στις 23 Δεκεμβρίου του 1913, οπότε και ιδρύθηκε επίσημα το Α΄ Σώμα Στρατού, το οποίο περιλάμβανε τρεις μεραρχίες πεζικού (1η Μεραρχία Πεζικού στη Λάρισα, 2η Μεραρχία Πεζικού στην Αθήνα, και η πρόσφατα συσταθήσα 13η Μεραρχία Πεζικού σε Χαλκίδα), ένα σύνταγμα ιππικού, ένα σύνταγμα πυροβολικού, ένα σύνταγμα μηχανικού και άλλες υπηρεσίες. Πρώτος διοικητής του Σώματος ήταν ο Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Καλλάρης, ο οποίος διετέλεσε διοικητής της 2ης Ταξιαρχίας κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Το Α΄ Σώμα Στρατού παρέμεινε πιστό στη βασιλική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού και αποστρατεύθηκε μετά τα Νοεμβριανά.

Μετά την είσοδο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Ιούνιο του 1917 το Σώμα αναμορφώθηκε και συμμετείχε στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου το 1917–1918, αγωνιζόμενο εναντίον των Βουλγάρων στο Στρυμόνα στην ανατολική Μακεδονία. Στη συνέχεια, το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης του (2η και 13η Μεραρχίες, υπό τον Υποστράτηγο Κωνσταντίνο Νίδερ) στάλθηκε στην Κριμαία και την Ουκρανία, στο πλαίσιο της ανεπιτυχούς επέμβασης των Συμμάχων στο ρωσικό εμφύλιο πόλεμο. Η 1η Ταξιαρχία ήταν επιφορτισμένη με την κατάληψη της Σμύρνης και της χερσονήσου Ερυθρέας και στη συνέχεια αποτέλεσε μέρος του στρατού της Μικράς Ασίας μαζί με το υπόλοιπο Α΄ Σώμα Στρατού, ενώ αποχώρησε από τη Ρωσία στα τέλη του 1919. Το Α΄ Σώμα Στρατού στη συνέχεια, συμμετείχε στις μάχες της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέχρι την τελική ήττα των Ελλήνων και την υποχώρηση τον Αύγουστο–Σεπτέμβριο του 1922.

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, το Α΄ Σώμα, που έδρευε ακόμη στην Αθήνα, περιελάμβανε τη 2η Μεραρχία Πεζικού (Αθήνα), την 3η Μεραρχία Πεζικού (Πάτρα) και την 4η Μεραρχία Πεζικού (Ναύπλιο). Το σώμα ήταν κυρίως εφεδρικός σχηματισμός, που κάλυπτε τη νότια Ελλάδα, ενώ η πλειοψηφία του ελληνικού στρατού συγκεντρώθηκε στη Μακεδονία και τη Θράκη εναντίον της Βουλγαρίας. Μετά το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού πολέμου τον Οκτώβριο του 1940 το σώμα κινητοποιήθηκε και αποστάλθηκε στο αλβανικό μέτωπο με διοικητή τον Αντιστράτηγο Παναγιώτη Δεμέστιχα. Το Σώμα είχε αποστρατευθεί και διαλύθηκε τον Απρίλιο του 1941, μετά τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα.

Το Α΄ Σώμα Στρατού επανιδρύθηκε στις 16 Μαΐου του 1946 ως μέρος της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, και περιελάμβανε τη 2η Μεραρχία Πεζικού, τις 51η και 61η ταξιαρχίες και αργότερα την 81η Στρατιωτική Περιφέρεια (Κορίνθου), την 82η Στρατιωτική Περιφέρεια (Αθήνα) και τη Στρατιωτική Διοίκηση Λαμίας. Με το ξέσπασμα του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, το σώμα είχε εμπλακεί σε μάχη εναντίον του Δημοκρατικού Στρατού. Υπό τη διοίκηση του Αντιπτέραρχου Θρασύβουλου Τσακαλώτου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εκκαθάριση της νότιας Ελλάδας από τους αντάρτες και, εν συνεχεία, στην τελική ήττα των κομμουνιστών στις μάχες στο Γράμμο και στο Βίτσι στο 1948-1949.

Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, το Α΄ Σώμα, από το 1951 είχε έδρα τα Τρίκαλα, ενώ ήταν υπεύθυνη για την αποστολή του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στην Κορέα. Το 1962, η έδρα του Σώματος μεταφέρθηκε στην Κοζάνη, όπου παρέμεινε μέχρι τη διάλυσή του.

Μετά από ευρεία αναθεώρηση της άμυνας για μια νέα δομή δύναμης για τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, τον Απρίλιο του 2013 το ΚΥΣΕΑ αποφάσισε την διάλυση της Α΄ Σώματος Στρατού. Από τις μονάδες που το αποτελούσαν, η 24η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία τέθηκε υπό τη 2η Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού, η 15η Ταξιαρχία Πεζικού μειώθηκε σε επίπεδο συντάγματος, η 8η Μεραρχία Πεζικού μειώθηκε σε ταξιαρχία, διατηρώντας την ονομασία της και μαζί με την 9η Ταξιαρχία Πεζικού τέθηκε υπό το Γ΄ Σώμα Στρατού.

Το ρητό στην κορυφή του θυρεού, ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ (έλα να τα πάρεις) έχει ειπωθεί από τον Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα ακριβώς πριν από την Μάχη των Θερμοπυλών, ως απάντηση στην απαίτηση του Πέρση βασιλιά Ξέρξη για την παράδοση των όπλων των Σπαρτιατών.

• Α΄ Σώμα Στρατού, με έδρα την Αθήνα

Διοικητής: Αντιστράτηγος Καλλάρης
Επιτελάρχης: Συνταγματάρχης Μηχανικού Ιπποκράτης Παπαβασιλείου

• •  1η Μεραρχία (Ι ΜΠ «Σμύρνη») με έδρα τη Λάρισα, αποτελούμενη από
    • 4o Σύνταγμα πεζικού, Λάρισα
    • 5o Σύνταγμα πεζικού, Τρίκαλα
    • 1ο Σύνταγμα Ευζώνων, Καρδίτσα
    • Ι Μοίρα ορεινού πυροβολικού, Λάρισα
  • 2η Μεραρχία με έδρα την Αθήνα, αποτελούμενη από
    • 1o Σύνταγμα πεζικού
    • 7o Σύνταγμα πεζικού
    • 34o Σύνταγμα πεζικού
    • ΙΙ Μοίρα ορεινού πυροβολικού
  • 13η Μεραρχία με έδρα την Χαλκίδα, αποτελούμενη
    • 2o Σύνταγμα πεζικού, Χαλκίδα
    • 3o Σύνταγμα πεζικού, Χαλκίδα
    • 5ο Σύνταγμα Ευζώνων, Λαμία
    • ΧΙΙΙ Μοίρα ορεινού πυροβολικού, Χαλκίδα

Η επιχειρησιακή διάρθρωση του Α΄ Σώματος Στρατού το 2008 ήταν η εξής:

• Α΄ Σώμα Στρατού, με έδρα την Κοζάνη
  • 8η Μεραρχία Πεζικού (VIII ΜΠ), με έδρα τα Ιωάννινα, οργανωμένη σε:
    • Λόχος Στρατηγείου 8ης Μεραρχίας Πεζικού (ΛΣ / VΙΙΙ ΜΠ)
    • 3/40 Σύνταγμα Ευζώνων (3/40 ΣΕ «Κούτσι»)
    • 8η Επιλαρχία Αναγνωρίσεων (8η ΕΑΝ), με έδρα τα Ιωάννινα
    • 583ο Τάγμα Πεζικού (583 ΤΠ)
    • 625ο Τάγμα Πεζικού (625 ΤΠ ΚΕΝ - ΕΚΕ)
    • 628ο Τάγμα Πεζικού (628 ΤΠ)
    • 708ο Τάγμα Μηχανικού (708ο ΤΜΧ)
  • 9η Ταξιαρχία Πεζικού (9η ΤΑΞΠΖ), με έδρα τη Φλώρινα
  • 15η Ταξιαρχία Πεζικού (15η ΤΑΞΠΖ), με έδρα την Καστοριά
  • 24η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, (XXIV ΤΘΤ «1ο Σύνταγμα Ιππικού Φλώρινα»), με έδρα το Λιτόχωρο
  • 1η Επιλαρχία Αναγνωρίσεων (A΄ EAN), με έδρα το Αμύνταιο
  • Διοίκηση Μηχανικού / Α΄ Σώμα Στρατού (ΔΜΧ/Α΄ ΣΣ)
  • 586ο Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων (586ο KEN), με έδρα τα Γρεβενά
  • 488ο Τάγμα Διαβιβάσεων (488ο ΤΔΒ)

• Επίσημος ιστότοπος Γ.Ε.Σ.