Σοβιετικό Δημοψήφισμα Του 1991

Το ερώτημα που δόθηκε στους ψηφοφόρους ήταν:

Θεωρείτε απαραίτητη τη διατήρηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ως μια ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών στην οποία θα διασφαλίζονται πλήρως τα δικαιώματα και η ελευθερία ενός ατόμου οποιασδήποτε εθνικότητας;

Ρωσικό κείμενο: Считаете ли Вы необходимым сохранение Союза Советских Социалистических Республик как обновлённой федерации равноправных суверенных республик, в которой будут в полной мере гарантироваться права и свободы человека любой национальности?

Το δημοψήφισμα έγινε με σκοπό την έγκριση της Ένωσης των Κυρίαρχων Κρατών και αγνοεί τη μεταρρύθμιση του οικονομικού συστήματος που θα λάβει χώρα μετά τη νίκη του Μπόρις Γέλτσιν στις εκλογές.

Στο Καζακστάν, η διατύπωση του δημοψηφίσματος άλλαξε με την αλλαγή του «ίσων κυρίαρχων κρατών» με το «ίσες κυρίαρχες δημοκρατίες».

Παρόλο που οι αρχές της Αρμενίας, της Εσθονίας, της Γεωργίας (αλλά όχι στη αποσχισθείσα επαρχία της Αμπχαζίας, όπου το αποτέλεσμα ήταν πάνω από 98% υπέρ, και τη Νότια Οσετία, της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Μολδαβίας (εκτός Υπερδνειστερίας και Γκαγκαουζίας) μποϊκόταραν το δημοψήφισμα, η συμμετοχή ήταν 80% στην υπόλοιπη Σοβιετική Ένωση. Το ερώτημα του δημοψηφίσματος εγκρίθηκε από σχεδόν το 70% των ψηφοφόρων σε όλες τις εννέα άλλες δημοκρατίες που συμμετείχαν. Ήταν το μοναδικό δημοψήφισμα στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία διαλύθηκε στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1990, οι βουλευτές του 4ου Κογκρέσου των Αντιπροσώπων των Λαών, αφού ψήφισαν ονομαστικά, αποφάσισαν να θεωρήσουν αναγκαία τη διατήρηση της ΕΣΣΔ ως μια ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών, η οποία θα διασφαλίσει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες οποιασδήποτε εθνικότητας. Το δημοψήφισμα είχε πέντε ερωτήματα:

• Θεωρείτε απαραίτητη τη διατήρηση της ΕΣΣΔ ως μια ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών, η οποία θα διασφαλίσει πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες οποιασδήποτε εθνικότητας; (Ναι/Όχι)
• Θεωρείτε απαραίτητο να διατηρήσετε την ΕΣΣΔ ως ένα κράτος; (Ναι/Όχι)
• Θεωρείτε απαραίτητο να διατηρήσετε το σοσιαλιστικό σύστημα στην ΕΣΣΔ; (Ναι/Όχι)
• Θεωρείτε ότι είναι απαραίτητο να διατηρηθεί η ανανεωμένη Ένωση Σοβιετικής εξουσίας; (Ναι/Όχι)
• Νιώθετε την ανάγκη διαφύλαξης της Ένωσης στα ανανεωμένα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες οποιασδήποτε εθνικότητας; (Ναι / Όχι) (Οποιεσδήποτε νομικές ή νομοθετικές συνέπειες, σε περίπτωση αποδοχής δεν προσδιορίστηκαν)

Την ίδια ημέρα, με πρωτοβουλία και επιμονή του Προέδρου Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, το Κογκρέσο ενέκρινε δύο αποφάσεις σχετικά με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ιδιωτική ιδιοκτησία της γης και τη διατήρηση της Ένωσης ως ανανεωμένης ομοσπονδίας ίσης κυριαρχίας των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Για την έγκριση του πρώτου ψηφίσματος ψήφισαν υπέρ 1553 βουλευτές, 84 κατά και 70 απείχαν από την ψηφοφορία. Για την έγκριση του δεύτερου ψηφίσματος ψήφισαν 1677 βουλευτές υπέρ, 32 κατά και απείχαν 66.

Ωστόσο, όσον αφορά την πρώτη απόφαση, ο πρόεδρος Καλμίκοφ αργότερα εξήγησε σε συνεδρίαση του Ανώτατου Σοβιέτ της Επιτροπής του Ανώτατου Συμβουλίου της ΕΣΣΔ, ο πρόεδρος ζήτησε να μην διεξαχθεί δημοψήφισμα για το θέμα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας.

Η δεύτερη απόφαση δόθηκε στο διάταγμα. Ειπώθηκε ότι «λόγω των πολυάριθμων εκκλήσεων των εργαζομένων που εξέφραζαν ανησυχία για την τύχη της ΕΣΣΔ και δεδομένου ότι η διατήρηση ενός ενιαίου κράτους είναι το σημαντικότερο ζήτημα της δημόσιας ζωής, επηρεάζει τα συμφέροντα κάθε ατόμου, όλου του πληθυσμού της Σοβιετικής Ένωσης, το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ αποφάσισε:

1. Διεξαγωγή δημοψηφίσματος της ΕΣΣΔ για την αντιμετώπιση του ζητήματος της διατήρησης της Ένωσης ως ανανεωμένης ομοσπονδίας ίσων κυρίαρχων Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας για κάθε χώρα χωριστά.
2. Να δώσει εντολή στο Ανώτατο Συμβούλιο της ΕΣΣΔ να ορίσει ημερομηνία για το δημοψήφισμα και να διασφαλίσει τα μέτρα του.
— - Ψήφισμα της ΕΣΣΔ στις 24 Δεκεμβρίου 1990, αρ. 1856-1

Στις 27 Δεκεμβρίου 1990, το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ αποφάσισε να εγκρίνει την ημέρα υιοθέτησης του Σοβιετικού νόμου «Στη λαϊκή ψηφοφορία (δημοψήφισμα της Σοβιετικής Ένωσης)».

Σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου της ΕΣΣΔ "Για τη λαϊκή ψηφοφορία (δημοψήφισμα της Σοβιετικής Ένωσης)" ο νόμος του προορισμού του δημοψηφίσματος της ΕΣΣΔ άνηκε στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ και σε θέματα που δεν σχετίζονταν με την αποκλειστική δικαιοδοσία του Κογκρέσου των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ, και στην περίοδο μεταξύ των συνεδρίων - στο Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. "Με βάση το γεγονός ότι κανένας, εκτός από το λαό δεν μπορεί να πάρει την ιστορική ευθύνη για την τύχη της ΕΣΣΔ, σύμφωνα με την απόφαση του τέταρτου Συνεδρίου των Αντιπροσώπων του Λαού της ΕΣΣΔ και σύμφωνα με το νόμο για το δημοψήφισμα της ΕΣΣΔ ". Στις 16 Ιανουαρίου 1991 το Ανώτατο Συμβούλιο της ΕΣΣΔ αποφάσισε τη:

1. Διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη διατήρηση της Σοβιετικής Ένωσης ως ομοσπονδία ίσων δημοκρατιών σε ολόκληρη την επικράτεια της Σοβιετικής Ένωσης την Κυριακή 17 Μαρτίου 1991. 2. Ενεργοποίηση της ψηφοφορίας για μυστική ψηφοφορία, με την ακόλουθη διατύπωση της ερώτησης που τέθηκε στο δημοψήφισμα και οι απαντήσεις στην ψηφοφορία: "Θεωρείτε απαραίτητη τη διατήρηση της Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ως ανανεωμένη ομοσπονδία ίσων κυρίαρχων δημοκρατιών, η οποία θα εγγυάται πλήρως τα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων των εθνικοτήτων." "Ναι ή όχι". 3. Για τον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας στην Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών στο σύνολό της, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας για κάθε χώρα χωριστά.

Στις συμμετέχουσες δημοκρατίες

Δημοκρατία	Υπέρ		Κατά		Άκυρες ψήφοι	Συνολικοί ψήφοι	Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι	Συμμετοχή
	Ψήφοι	%	Ψήφοι	%
Ρωσική ΣΟΣΔ	56,860,783	73.00	21,030,753	27.00	1,809,633	79,701,169	105,643,364	75.44
Μπασκορτοστάν	1,908,875	85.9	269,007	12.1	43,276	2,221,158	2,719,637	81.7
Μπουργιατία	447,438	83.5	78,167	14.6	10,197	535,802	668,231	80.2
Νταγκεστάν	670,488	82.6	131,522	16.2	9,999	812,009	1,008,626	80.5
Καμπαρντίνο-Μπαλκάρια	290,380	77.9	77,339	20.8	4,888	372,607	489,436	76.1
Καλμικία	148,462	87.8	17,833	10.5	2,829	169,124	204,301	82.8
Καρελία	317,854	76.0	92,703	22.0	7,544	418,101	551,644	75.8
Κόμι	412,842	76.0	119,678	22.0	10,883	543,403	797,049	75.44
Μάρι	333,319	79.6	77,239	18.5	8,041	418,599	525,685	79.6
Μορδοβία	459,021	80.3	101,886	17.8	10,724	571,631	677,706	84.3
Βόρεια Οσετία	331,823	90.2	32,786	8.9	3,249	367,858	428,307	85.9
Ταταρστάν	1,708,193	87.5	211,516	10.8	32,059	1,951,768	2,532,383	77.1
Τιβά	126,598	91.4	9,404	6.8	2,494	138,496	171,731	80.6
Ουντμουρτία	622,714	76.0	180,289	22.0	16,137	819,140	1,103,083	74.3
Τσετσενο-Ινγκουσετία	318,059	75.9	94,737	22.6	6,216	419,012	712,139	58.8
Τσουβασία	616,387	82.4	113,249	15.1	18,784	748,420	900,913	81.3
Γιακουτία	415,712	76.7	116,798	21.6	9,483	541,993	688,679	78.7
Αζερμπαϊτζάν	2,709,246	94.12	169,225	5.88	25,326	2,903,797	3,866,659	75.10
Ναχιτσεβάν	31,328	87.3	3,620	10.1	918	35,866	174,364	20.6
Λευκορωσία	5,069,313	83.72	986,079	16.28	71,591	6,126,983	7,354,796	83.31
Καζαχστάν	8,295,519	95.00	436,560	5.00	84,464	8,816,543	9,999,433	88.17
Κιργιζία	2,057,971	95.98	86,246	4.02	30,377	2,174,593	2,341,646	92.87
Τατζικιστάν	2,315,755	96.85	75,300	3.15	16,497	2,407,552	2,549,096	94.45
Τουρκμενία	1,766,584	98.26	31,203	1.74	6,531	1,804,310	1,846,310	97.66
Ουκρανία	22,110,899	71.48	8,820,089	28.52	583,256	31,514,244	37,732,178	83.52
Ουζμπεκιστάν	9,196,848	94.73	511,373	5.27	108,112	9,816,333	10,287,938	95.42
Καρακαλπακστάν	563,916	97.6	10,133	1.8	3,668	577,717	584,208	98.9
Πηγή: Άμεση Δημοκρατία

Σε δημοκρατίες που δεν συμμετείχαν στα Σοβιετικά δημοψηφίσματα

Ένα επίσημο δημοψήφισμα διεξήχθη στην Εσθονία στις 3 Μαρτίου 1991 σχετικά με την αποκατάσταση της Εσθονικής Δημοκρατίας που είχε καταλάβει η Σοβιετική Ένωση το 1940. Το αποτέλεσμα ήταν 77,8% υπέρ της αποκατάστασης της Εσθονικής Δημοκρατίας. Η Λετονία διεξήγαγε επίσης επίσημο δημοψήφισμα στις 3 Μαρτίου 1991, όταν η συντριπτική πλειοψηφία ψήφισε για την αποκατάσταση της ανεξάρτητης Λετονικής Δημοκρατίας.

Κατά συνέπεια, σε αυτές τις δημοκρατίες οι φιλοσοβιετικές οργανώσεις διοργάνωσαν εθελοντικά δημοψηφίσματα χωρίς επίσημη κύρωση. Η προσέλευση των ψηφοφόρων εδώ ήταν σημαντικά μικρότερη από το 50% των ψηφοφόρων των χωρών αυτών, αλλά αυτές οι πληροφορίες δεν συμπεριλήφθηκαν στην επίσημη δήλωση της Κεντρικής Επιτροπής του Δημοψηφίσματος της ΕΣΣΔ.

Δημοκρατία	Υπέρ		Κατά		Άκυρες ψήφοι	Συνολικοί ψήφοι	Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι (δεν είναι ίσοι με τους ψηφοφόρους με δικαίωμα ψήφου)	Συμμετοχή (βασισμένη στους εγγεγραμμένους, ψηφοφόρους χωρίς δικαίωμα ψήφου)
	Ψήφοι	%	Ψήφοι	%
Αρμενία	2,541	72.46	966	27.54	42	3,549	4,923	72.09
Γεωργία	43,950	99.98	9	0.02	53	44,012	45,696	96.31
Αμπχαζία	164,231	98.5	1,566	0.9	747	166,544	318,317	52.3
Εσθονία	211,090	95.46	10,040	4.54	1,110	222,240	299,681	74.16
Λετονία	415,147	95.84	18,015	4.16	3,621	436,783	670,828	65.11
Λιθουανία	496,050	99.13	4,355	0.87	970	436,783	582,262	86.11
Μολδαβία	688,905	98.72	8,916	1.28	3,072	700,893	841,507	83.29
Πηγή: Άμεση Δημοκρατία

Σε πολλές δημοκρατίες, πρόσθετες ερωτήσεις προστέθηκαν στην ψηφοφορία. Στη Ρωσία, υπήρχε ένα πρόσθετο ερώτημα σχετικά με το αν πρέπει να δημιουργηθεί μια εκλεγμένο αξίωμα για τον Πρόεδρο της ΡΣΟΣΔ. Στην Κιργιζία, την Ουκρανία και το Ουζμπεκιστάν, η πρόσθετη ερώτηση αφορούσε την κυριαρχία των δημοκρατιών τους στο πλαίσιο μιας νέας ένωσης.

Κιργιζία

Στην Κιργιζία, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να απαντήσουν επίσης το εξής ερώτημα: "Συμφωνείτε ότι η Δημοκρατία του Κιργιστάν θα πρέπει να βρίσκεται στην ανανεωμένη Ένωση ως κυρίαρχη δημοκρατία με ίσα δικαιώματα;" Εγκρίθηκε από το 62,2% των ψηφοφόρων, αν και η προσέλευση ήταν μόλις 81,7%, έναντι του 92,9% στο δημοψήφισμα σε επίπεδο Ένωσης.

Ουκρανία

Στην Ουκρανία, οι ψηφοφόροι είχαν επίσης το εξής ερώτημα: "Συμφωνείτε ότι η Ουκρανία πρέπει να είναι μέλος μιας Ένωσης Σοβιετικών Κυρίαρχων Κρατών βάσει της Διακήρυξης της Κρατικής Κυριαρχίας της Ουκρανίας;" Η πρόταση εγκρίθηκε από το 81,7% των ψηφοφόρων.

Την ίδια ημέρα ένα δημοψήφισμα στις Γαλικιανές επαρχίες Ιβάνο-Φρανκίβσκ, Λβιβ και Τερνοπίλ ζήτησε από τις τρεις περιοχές της ΕΣΣΔ τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους της Ουκρανίας. Το 88% των ψηφοφόρων σε αυτό το δημοψήφισμα υποστήριξε την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

Ουζμπεκιστάν

Στο Ουζμπεκιστάν, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να απαντήσουν επίσης στο εξής ερώτημα: "Συμφωνείτε ότι το Ουζμπεκιστάν πρέπει να παραμείνει μέρος μιας ανανεωμένης Ένωσης (ομοσπονδίας) ως κυρίαρχη δημοκρατία με ίσα δικαιώματα;". Το συγκεκριμένο ερώτημα εγκρίθηκε από το 94,9% των ψηφοφόρων, με ποσοστό συμμετοχής 95,5%.

• Ένωση Κυρίαρχων Κρατών
• Διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης