Σάμουελ Χάνεμαν

Σπούδασε ιατρική στη Λειψία και στη Βιέννη και ξεκίνησε να ασκεί το επάγγελμα του γιατρού το 1781, σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας. Τρία χρόνια αργότερα εγκαταστάθηκε στη Δρέσδη και το 1789 στη Λειψία. Τον επόμενο χρόνο ανέλαβε τη μετάφραση της πραγματείας του William Cullen για τη φαρμακολογία (Materia Medica) και ανακάλυψε πως τα συμπτώματα της χρήσης κινίνης από έναν υγιή οργανισμό είναι παρόμοια με εκείνα που θεράπευε η κινίνη σε ασθενείς. Ο Χάνεμαν είχε ήδη διατυπώσει την άποψη πως συχνά οι πρακτικές της καθιερωμένης ιατρικής της εποχής του δεν είχαν αποτελέσματα ή ακόμα οδηγούσαν σε επιδείνωση της υγείας των ασθενών και για αυτό το λόγο στράφηκε στη θεμελίωση μίας νέας θεωρίας. Για τη διερεύνηση της ανακάλυψής του, πειραματίστηκε χορηγώντας φαρμακευτικές ουσίες στον εαυτό του και καταγράφοντας τα αποτελέσματα. Οι έρευνές του οδήγησαν τελικά στη θεμελιώδη αρχή της ομοιοπαθητικής, σύμφωνα με την οποία «τα όμοια θεραπεύουν τα όμοια» (λατ. similia similibus curantur), προτείνοντας πως οι ασθένειες θεραπεύονται με τη χορήγηση φαρμάκων που όταν χορηγούνται σε υγιείς οργανισμούς προκαλούν τα ίδια συμπτώματα με αυτά των ασθενειών.

 

Γνωστοποίησε για πρώτη φορά την «αρχή των ομοίων» σε δημοσίευση του 1796. Τα επόμενα χρόνια, ο Χάνεμαν εξέλιξε τη θεωρία του εισάγοντας την ιδέα πως χρησιμοποιώντας τις φαρμακευτικές ουσίες σε πολύ μικρές έως απειροελάχιστες δόσεις, ήταν δυνατό να ενισχυθεί η δραστικότητά τους μέσα από μια διαδικασία «δυναμοποίησής» τους, κατά την οποία οι ουσίες σταδιακά αραιώνονταν, ενώ το διάλυμα αναταρασσόταν μετά από κάθε αραίωση. Στράφηκε στη μείωση των δόσεων και κατ' επέκταση της τοξικότητάς τους προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες επενέργειές τους. Αρχικά πίστευε πως σε μικρές δόσεις η δράση των ουσιών εξασθενούσε λιγότερο από το αναμενόμενο, ισχυριζόμενος πως οι ασθενείς οργανισμοί χαρακτηρίζονταν από μία ανώμαλη ευαισθησία στα φάρμακα, ώστε να χρειάζονται μικρότερες δόσεις. Η θεωρία της δυναμοποίησης προτάθηκε περίπου το 1825 και καθώς φαίνεται υπήρξε άρηκτα συνδεδεμένη με το διαδεδομένο δόγμα του βιταλισμού (ή της «ζωτικής δύναμης»), της πεποίθησης δηλαδή πως οι λειτουργίες ενός ζωντανού οργανισμού καθορίζονται από μία μη φυσική εσωτερική δύναμη.

Το σημαντικότερο σύγγραμμα του Χάνεμαν, με τίτλο Organon der rationellen Heilkunst εκδόθηκε το 1810 περιέχοντας μία εκτεταμένη παρουσίαση του νέου θεραπευτικού συστήματος που πρότεινε και το οποίο ονόμασε ομοιοπαθητική. Ήδη από την εποχή της έκδοσης του Οργάνου, ο Χάνεμαν ασπαζόταν την πεποίθηση πως οι ασθένειες οφείλονταν σε «διαταραχές της άυλης δύναμης (η ζωτική αρχή) που προσδίδει ζωή στο ανθρώπινο σώμα» και πως για την ομοιοπαθητική, η θεραπεία είναι αποτέλεσμα της αντίδρασης της ζωτικής δύναμης στο κατάλληλα επιλεγμένο φάρμακο. Ισχυρίστηκε πως η «δυναμοποίηση» μπορούσε να απελευθερώσει ένας είδος ενέργειας, που ο ίδιος θεωρούσε άυλη και πνευματική. Αναφέρεται στή «μαγική» ιαματική δύναμη των φαρμάκων πού παρασκευάστηκαν (δυναμοποιήθηκαν), σύμφωνα μέ τήν ομοιοπαθητική θεωρία» και στην «εσωτερική πνευματοειδή δύναμη» των ομοιοπαθητικών φαρμάκων καί στόν «εκπνευματισμό της ύλης» . Για να διαπιστωθούν οι θεραπευτικές ιδιότητες των φαρμακευτικών ουσιών, ο Χάνεμαν υπέδειξε την «επαλήθευση» τους σε υγιή άτομα και κατέγραψε λεπτομερώς τα συμπτώματά τους σε έναν κατάλογο ομοιοπαθητικής φαρμακολογίας (Materia Medica).

Συνέχισε να ασκεί την ιατρική και να ερευνά πάνω στην ομοιοπαθητική μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε το 1843 στο Παρίσι.

Ο Χάνεμαν ήταν δεϊστής, δηλ. πίστευε στην ύπαρξη κάποιας υπέρτερης ανώτερης δημιουργικής δύναμης. Ήταν επίσης φλογερός υποστηρικτής (και μαθητής) του Εμάνουελ Σβέντενμποργκ (1688-1772), ο οποίος ήταν πνευματιστής δεχόμενος αποκαλύψεις και διδάσκαλος του τρόπου επικοινωνίας με τα πνεύματα . Υπήρξε μέλος της Στοάς των ελευθεροτεκτόνων. Στο εξώφυλλο του Οργάνου υπάρχει το μασωνικό σύνθημα "Aude Sapere" ("Τόλμησε να γίνεις σοφός"). Ο Χάνεμαν παρεδεχόταν την ύπαρξη του «Ζωϊκού Μαγνητισμού» (Μεσμερισμού). Ο ίδιος αναφερόμενος στον «Ζωϊκό Μαγνητισμό», γράφει: «Αυτὴ η θεραπευτικὴ δύναμη, που αγνοήθηκε και συκοφαντήθηκε για έναν ολόκληρο αιώνα, συχνά κατά τρόπο ανόητο, είναι ένα θαυμαστό, ανεκτίμητο δώρο του Θεού στόν άνθρωπο... Διά μέσου αυτού... με επαφή ή ακόμα και χωρὶς αυτήν, η ζωτική δύναμη του υγιούς... προικισμένου μεσμεριστή εισρέει δυναμικὰ σε έναν άλλο άνθρωπο» . Σε επιστολή του (15-04-1827) σε κάποιο πιστό φίλο του, Stapf, αναφερόμενος στον Θεό τον χαρακτηρίζει «Ανώτατο Όν ή Ανώτατη Ύπαρξη» , ενώ γράφοντας στον ίδιο σε άλλη περίσταση (1826) εκφράζει θαυμασμό προς τον Κομφούκιο καί την θεϊκή του σοφία που είναι απαλλαγμένη από θαύματα καί προκαταλήψεις. Αναφερόμενος στον Ιησού τον αποκαλεί «αρχισυναισθηματία» ("archenthusiast"), που δεν οδηγεί την διαφώτιση στην ευθεία οδό της σοφίας.

• Organon der Heilkunst:
  • Organon of Homeopathy, 6th version Μετάφραση στην Αγγλική γλώσσα
  • Πρωτότυπο στη Γερμανική γλώσσα (σε html)