Ποταμότρυγγας

Μαζί με το «αδελφό» του είδος της Αμερικής, τον ακτίτη τον στικτό (A. macularia), συναποτελούν το γένος πτηνών ακτίτης.

Ποταμότρυγγας
Ενήλικο δείγμα από την Ταϊλάνδη
Κατάσταση διατήρησης
Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Υποσυνομοταξία: Σπονδυλωτά (Vertebrata) Ομοταξία: Πτηνά (Aves) Τάξη: Χαραδριόμορφα (Charadriiformes) Οικογένεια: Σκολοπακίδες (Scolopacidae) Γένος: Ακτίτης (Actitis) Είδος: Actitis hypoleucos Linnaeus, 1758
Γεωγρ. κατανομή του A. hypoleucos (πράσινο = αναπαραγωγή μπλε = ξεχειμώνιασμα γαλάζιο = διαβατάρικο)
Συνώνυμα
Tringa hypoleucos (Linnaeus, 1758)

Το είδος ήταν ένα από τα πολλά είδη πτηνών που περιγράφηκαν αρχικώς από τον Λινναίο στη δέκατη έκδοση-ορόσημο του έργου του Systema Naturae το 1758, όπου του δόθηκε η διωνυμική ονομασία Tringa hypoleucos. Το τρέχον επιστημονικό όνομα του είδους προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλώσσα: Ακτίτης = ο ζων στην ακτή και υπόλευκος = σχεδόν λευκός.

Ο ενήλικος ποταμότρυγγας έχει μήκος 18 έως 20 εκατοστόμετρα (cm) και άνοιγμα πτερύγων 32 έως 35 cm, έχει δηλαδή περίπου το μέγεθος του ψαρονιού. Το επάνω μέρος του και το στήθος είναι γκρίζο με φαιή απόχρωση, το κάτω μέρος είναι λευκό και τα πόδια σκούρα κιτρινωπά, ενώ το ράμφος έχει ανοικτόχρωμη βάση και σκούρα άκρη. Με χειμερινό πτέρωμα έχουν ένα πιο ευδιάκριτο ραβδωτό μοτίβο στις πτέρυγες. Οι νεαροί ποταμότρυγγες είναι περισσότερο ραβδωτοί από την επάνω πλευρά.

Το είδος είναι πολύ παρόμοιο με τον ελαφρώς μεγαλύτερο ακτίτη τον στικτό (A. macularia) στο πτέρωμα της μη αναπαραγωγικής περιόδου. Αλλά διακρίνεται από τα πιο σκουρόχρωμα πόδια και το καθαρότερο μοτίβο στις πτέρυγες (ορατό κατά την πτήση), ενώ βεβαίως σπανιότατα βρίσκονται στην ίδια τοποθεσία εξαιτίας της διαφορετικής γεωγραφικής τους κατανομής.

 

Ο ποταμότρυγγας είναι κοινωνικό πτηνό και παρατηρείται σε σμήνη, με χαρακτηριστική πτήση με σταθερές τις πτέρυγες, χαμηλά πάνω από το νερό. Ως διαβατάρικο όμως το βρίσκουμε (π.χ. στην Ελλάδα) να αναπαύεται και να πετά σε μικρές ομάδες ή και μόνο του, από την προβλήτα ενός λιμανιού μέχρι και κοντά σε κάποιο ορεινό ρυάκι. Επιπλέον, οι κινήσεις του είναι καθαρά ξεχωριστές από εκείνες ενός τυπικού παρυδάτιου πτηνού: όταν στέκεται ή περπατά, ανεβοκατεβάζει νευρικά το εμπρόσθιο και το πίσω μέρος του σώματος, διαγράφοντας τόξο. Επίσης κολυμπά θαυμάσια.

Τα μέρη της αναπαραγωγής του ποταμότρυγγα περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της εύκρατης και της υποτροπικής Ευρώπης και Ασίας, ενώ τον χειμώνα (του βόρειου ημισφαιρίου), ως αποδημητικό πτηνό, μεταναστεύει στην Αφρική, τη νότια Ασία, ακόμα και την Αυστραλία. Στην Ελλάδα απαντάται συχνά στις Κυκλάδες. Το ανατολικό άκρο των μεταναστευτικών διαδομών του περνά από το Παλάου στη Μικρονησία, όπου μπορούν να συγκεντρωθούν εκατοντάδες πτηνά για μια στάση. Αφήνουν την περιοχή του Παλάου για τη θερινή κατοικία τους περί την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου.

Ο ποταμότρυγγας αναζητεί την τροφή του με την όραση στο έδαφος ή σε ρηχό σχετικώς διαυγές νερό, συλλαμβάνοντας με το ράμφος του μικρούς οργανισμούς, όπως έντομα, καρκινοειδή και άλλα μικρά ασπόνδυλα. Είναι ακόμα σε θέση να συλλαμβάνει έντομα στον αέρα.

Το πτηνό φωλιάζει στο έδαφος, ανάμεσα σε καλαμιές ή άλλα υδροχαρή φυτά, κοντά σε σώμα γλυκού νερού. Το θηλυκό γεννά κάθε χρόνο 4 αυγά, κιτρινωπά με καστανές κηλίδες, κατά τα μέσα του Ιουνίου. Αισθανόμενο ότι απειλείται, το μικρό ενός ποταμότρυγγα κάποτε γαντζώνεται με τα νύχια του στο σώμα του γονέα του, ώστε να πετάξει μαζί του σε ασφαλές μέρος. Κυνηγιέται από τον άνθρωπο για το κρέας του.

Ο ποταμότρυγγας είναι ένα από τα είδη πτηνών στα οποία εφαρμόζεται η Συμφωνία επί της Διατηρήσεως των αφρικανικών και ευρασιατικών αποδημητικών παρυδάτιων πτηνών (AEWA).

Το είδος είναι ευρύτατα κατανεμημένο στον πλανήτη και συνηθισμένο, οπότε κατατάσσεται ως «ελαχίστης ανησυχίας» από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσεως. Ωστόσο, σε κάποιες από τις πολιτείες της Αυστραλίας χαρακτηρίζεται ως «τρωτό» είδος.