Πατριάρχης Διονύσιος Ε΄

Γεννήθηκε στις 22 Μαρτίου 1820 στην Αδριανούπολη, όπου τελείωσε το σχολείο και την τοπική δημόσια σχολή. Από το 1839, σε ηλικία 19 ετών, εργάστηκε ως δάσκαλος, αρχικά στις Σαράντα Εκκλησιές επί οκταετία και κατόπιν στο Διδυμότειχο επί τρία έτη.

Από τον τότε Μητροπολίτη Διδυμοτείχου Μελέτιο χειροτονήθηκε διάκονος στις 31 Οκτωβρίου 1849 και πήγε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εκεί έγινε μέγας αρχιδιάκονος το 1855 και το 1856 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και έγινε μέγας πρωτοσύγγελος. Στις 26 Ιουλίου 1858 εξελέγη μητροπολίτης Κρήτης. Επί των ημερών του ξεκίνησε η κατασκευη του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο. Έμεινε στο νησί οκτώ χρόνια και το 1866 απομακρύνθηκε, κατηγορούμενος από την Υψηλή Πύλη ότι είχε υποθάλψει την Κρητική Επανάσταση.

Στις 16 Νοεμβρίου 1868 εξελέγη Μητροπολίτης Διδυμοτείχου και το 1873 Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως. Εκεί, στις 6 Φεβρουαρίου 1879, έγινε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του από Βούλγαρους Εξαρχικούς και σώθηκε χάρη στην επέμβαση του Ρώσου στρατηγού Βιλτσεκόφσκι. Από το 1880 ως το 1886 ήταν Μητροπολίτης Νικαίας και στις 22 Ιανουαρίου 1886 επανήλθε στη Μητρόπολη Αδριανουπόλεως.

Στις 23 Ιανουαρίου 1887, μετά την παραίτηση του Ιωακείμ Δ΄, εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης. Η εκλογή του θεωρήθηκε ήττα της «Ιωακειμικής παράταξης», καθώς έλαβε 12 ψήφους και ο συνυποψήφιός του Ιωακείμ Γ΄ μόλις 5.

Θεωρούνταν συνετός, αλλά και αυταρχικός. Επέδειξε μεγάλη αποφασιστικότητα στο λεγόμενο «προνομιακό ζήτημα», το οποίο δεν είχε ανακινηθεί κατά την Πατριαρχία του προκατόχου του. «Προνομιακό ζήτημα» ονομάστηκε η αμφισβήτηση των προνομίων του Πατριαρχείου από την Οθωμανική εξουσία, η οποία συνεχίστηκε επί των ημερών του. Συγκεκριμένα, παύθηκαν οι Μητροπολίτες Σερρών και Καστορίας χωρίς να λάβει γνώση ο Πατριάρχης, και απαιτήθηκε να πάψουν τα εκκλησιαστικά δικαστήρια να δικάζουν κληρονομικές υποθέσεις. Έτσι, το 1890 υπέβαλε δύο φορές παραίτηση, στις 23 Ιουνίου (ή Ιουλίου) και στις 2 Αυγούστου, οι οποίες όμως δεν έγιναν δεκτές. Ο Διονύσιος τότε κήρυξε την Εκκλησία «εν διωγμώ» στις 4 Οκτωβρίου 1890, έκλεισε τις εκκλησίες που ανήκαν στο Πατριαρχείο και σταμάτησε κάθε ιεροπραξία από τις 3 Οκτωβρίου έως τις 24 Δεκεμβρίου 1890. Με τον τρόπο αυτό προκλήθηκε όξυνση στις σχέσεις του Πατριαρχείου με την Πύλη, αλλά και η παρέμβαση του Τσάρου της Ρωσίας, ο οποίος απείλησε με πόλεμο σε περίπτωση που δε διατηρούνταν τα πατριαρχικά προνόμια. Έτσι η Πύλη υποχώρησε και στις 24 Δεκεμβρίου 1890 εξήγγειλε ότι τα προνόμια του Πατριαρχείου παρέμεναν σεβαστά.

Ο Διονύσιος Ε΄ πέθανε από αποπληξία στις 12/24 Αυγούστου 1891 και ετάφη στον περίβολο της Ζωοδόχου Πηγής της Μπαλουκλιώτισσας.

• Σταυρίδης, Βασίλειος (2004). Οι Οικουμενικοί Πατριάρχαι. 1860-σήμερον. Ιστορία και κείμενα (Δεύτερη, βελτιωμένη έκδοση). Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη Α.Ε. ISBN 978-960-343-788-8. 
• «Διονύσιος Ε΄ Κωνσταντινουπόλεως». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2023. 
• «Τα κατά τον θάνατον και την κηδείαν του Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου του Ε΄». Ανάπλασις (Αθήνα) Δ΄ (81): 1090-1093. 1. https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/bitstream/123456789/3655/1/doc.pdf. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2023.