Μεταμορφώσεις: ποιητικό έργο του Οβιδίου

σε δεκαπέντε βιβλία και 12.000 εξάμετρους στίχους (όλα τα υπόλοιπα σωζόμενα ποιήματά του είναι σε ελεγειακό μέτρο).

Μεταμορφώσεις

Συγγραφέας	Οβίδιος
Τίτλος	Metamorphoseon libri
Γλώσσα	κλασική λατινική λατινική γλώσσα
Ημερομηνία δημιουργίας	Δεκαετία του 0
Μορφή	ποίημα
Θέμα	Ρωμαϊκή μυθολογία
Χαρακτήρες	Δαίδαλος και Ίκαρος
LΤ ID	3439
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα έργα στα οποία γίνεται σύνδεση λογικού ειρμού και φαντασίας, αλληγορίες που κρύβουν οι ιστορίες, αλλά και τα περίφημα "αίτια" κάθε ιστορίας. Θεοί και θνητοί, νύμφες και καταστάσεις συνδέονται άρτια, σ' ένα έργο που θεωρείται ότι αποτέλεσε την αιτία εξορίας του Οβιδίου από τον αυτοκράτορα Αύγουστο, τον φερόμενο Οκταβιανό, θετό γιο του Ιουλίου Καίσαρα αφού πολλοί μελετητές θεώρησαν ότι στο έργο του αυτό ο Οβίδιος έκανε μια μακρά αλληγορία, πίσω από την οποία καρτερούσε η αντικαθεστωτική του άποψη περί κυριαρχίας του Αυγούστου.

Με τις μεταμορφώσεις του ο Οβίδιος προσπάθησε να ξεπεράσει τον τότε εθνικό ποιητή της Ρώμης Βιργίλιο με την περίφημη Αινειάδα του, αλλά και τον Όμηρο. Για τη διαμόρφωση του έργου του χρησιμοποίησε κυρίως ελληνικούς μύθους και ως βάση του ήταν τα έργα: Ετεροιούμενα του Νίκανδρου, Ορνιθογονία του Βοίου και οι Μεταμορφώσεις του Παρθενίου από τη Νίκαια. Εξάλλου οι Μεταμορφώσεις του Οβιδίου αποτέλεσαν και αποτελούν μία γέφυρα ανάμεσα στην Ελλάδα της αρχαιότητας και στην Ευρώπη, στον χριστιανισμό και το ρωμαικό και ελληνικό πάνθεον δημιουργώντας έναν θρησκευτικό συγκρητισμό.

Το έργο σώθηκε χάρη σε αντίγραφά του, που ο ποιητής είχε εμπιστευθεί σε φίλους του γιατί όταν οι Μεταμορφώσεις ήταν έτοιμες για δημοσίευση, ο Οβίδιος έριξε το έργο του στις φλόγες και το έκαψε, καθώς ήταν συγκλονισμένος από την απρόοπτη απόφαση του Αυγούστου να τον εξορίσει στους αφιλόξενους Τόμους (σημερινή Κωνστάντζα της Ρουμανίας στην οποία βρίσκεται και άγαλμα του ποιητή, σ΄ ένα από τα ακραία βορειοανατολικά σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου οι ημιεξελληνισμένοι κάτοικοι απειλούνταν από τις επιδρομές των βάρβαρων λαών.

Ο Οβίδιος διαλέγει και αφηγείται, συνδυασμένους μεταξύ τους, όλους εκείνους τους μύθους της ελληνικής κυρίως και ρωμαϊκής αρχαιότητας που περιέχουν κάποιο στοιχείο μεταμόρφωσης, δηλαδή μια υπερφυσική μεταβολή της μορφής κάποιου προσώπου ή πράγματος σε κάποια άλλη.

Στην αρχή αντιμετωπίστηκε με καχυποψία και απορρίφθηκε κυρίως από χριστιανούς, όπως ο Κλήμης από την Αλεξάνδρεια και ο Αρνόβιος καθώς αρκετές από τις ιστορίες που παρουσιάζει ο Οβίδιος θεωρούνται αρκετά προχωρημένες για την εποχή του.Ωστόσο στα επόμενα χρόνια μελέτης του έργου του Οβιδίου,καταξιώθηκε κι επαινέθηκε,λόγω των άριστων λογοτεχνικών ικανοτήτων του συγγραφέα και των ποικίλων τρόπων γραφής που χρησιμοποιεί προκειμένου να συνδέσει τις ιστορίες του. Έγινε ιδιαίτερα γνωστό στη διάρκεια της ελληνιστικής εποχής, λόγω της πνευματικής ανάπτυξης την εποχή εκείνη και του ταυτοτικού άγχους που παρουσιάζεται έντονα στις ιστορίες του Οβιδίου. Οι άνθρωποι την περίοδο εκείνη,έψαχναν αίτια για καθετί όπως για τα τοπωνύμια, γεωγραφικές περιοχές, από που πήρε το κάθε ένα το όνομά του,κάτι που επίσης αντανακλάται στις Μεταμορφώσεις. Εξάλλου ο Οβίδιος επηρεάστηκε και από τον Καλλίμαχο σημαντικό νεωτερικό φιλόλογο της Αλεξάνδρειας που έγραψε τα Αίτια. Όσο για το άγχος της ταυτότητας που είναι έντονο στο έργο του συγγραφέα, παρουσιάζεται εξίσου έντονο την ελληνιστική εποχή,περίοδο κατά την οποία τα ελληνιστικά κέντρα γίνονται κέντρα πολυπολιτισμικότητας, γεγονός που δημιουργεί την ανάγκη για την ανακάλυψη των εθνικών ταυτοτήτων.

Με την καταπληκτική ποικιλία στις εναλλασσόμενες εικόνες και την τελειότητα της μορφής του κέντρισε τη φαντασία σε ποιητές, ζωγράφους, γλύπτες και συγγραφείς, όπως ο Λουκιανός στο Συμπόσιον ή Λαπίθαι και στους ενάλιους διαλόγους του «Δωρίδα και Γαλάτεια», αλλά και τον Μπέρναρντ Σω που έγραψε το 1913 τον Πυγμαλίωνα, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με τον τίτλο Ωραία μου Κυρία, όπου ένας γλωσσολόγος μεταμορφώνει μια αλήτισσα-ανθοπώλιδα σε «κόμησσα».

• Βιβλίο I — Η δημιουργία, Οι απαρχές της ανθρωπότητας, Ο κατακλυσμός, Δευκαλίων και Πύρρα, Απόλλων και Δάφνη, Ιώ, Αστραία, Φαέθων.
• Βιβλίο II — Φαέθων (συνεχ.), Καλλιστώ, Το κοράκι και η κορούνα, Ερμής και Βάττος, Άγλαυρος και η θυγατέρα του Κέκροπα, Δίας και Ευρώπη (μυθολογία), Ωκυρρόη.
• Βιβλίο III — Κάδμος, Άρτεμις και Ακταίων, Σεμέλη και η γένεση του Βάκχου, Τειρεσίας, Νάρκισσος και Ηχώ, Πενθέας και Βάκχος.
• Βιβλίο IV — Οι κόρες του Μινύα, Πύραμος και Θίσβη, Σαλμακίς και Ερμαφρόδιτος, Αθάμας και Ινώ, Περσέας και Ανδρομέδα.
• Βιβλίο V — Ο Περσέας στο παλάτι του Κηφέα, η Αθηνά συναντά τις Μούσες στο όρος Ελικών, Η αρπαγή της Περσεφόνης, Αρέθουσα και Αλφειός, Τριπτόλεμος;
• Βιβλίο VI — Αράχνη (μυθολογία), Νιόβη, Μαρσύας, Πέλοπας, Τηρέας, Πρόκνη και Φιλομήλα, Βορέας και Ωρείθυια.
• Βιβλίο VII — Μήδεια και Ιάσων, Μήδεια και Αίσων, Μήδεια και Πηλέας, Θησέας και Μίνωας, Αιακός, η πανούκλα στη Αίγινα, οι Μυρμιδόνες, Κέφαλος (μυθολογία) και Προκρίδα.
• Βιβλίο VIII — Σκύλλα και Μίνωας, Ο Μινώταυρος, Δαίδαλος και Ίκαρος, Πέρδιξ, Μελέαγρος και Καλυδώνιος Κάπρος, Αλθαία και Μελέαγρος, Αχελώος και οι Νύμφες, Ερυσίχθων και οι θυγατέρες του.
• Book IX — Αχελώος και Ηρακλής, Ηρακλής, Νέσσος και Δηιάνειρα, Ο θάνατος και η αποθέωση του Ηρακλή, Η γένεση του Ηρακλή, Δρυόπη, Ιόλαος και οι γιοι της Καλλιρρόης, Ίφις και Ιάνθη.
• Book X — Ορφέας και Ευρυδίκη, Κυπάρισσος, Γανυμήδης, Υάκινθος, Πυγμαλίων, Αθηνά και Άδωνις, Αταλάντη.

   

• Βιβλίο XI — Ο θάνατος του Ορφέα, Μίδας, Η εκστρατεία της Τροίας, Πηλέας και Θέτις, Κύκνος και Αλκυόνη.
• Βιβλίο XII — Εκστρατεία κατά της Τροίας, Αχιλλέας και Κύκνος, Η μάχη των Λαπιθών και των Κενταύρων, Νέστωρ και Ηρακλής, Ο θάνατος του Αχιλλέα.
• Βιβλίο XIII — Αίας και Οδυσσέας και τα όπλα του Αχιλλέα, Ο τρωικός πόλεμος, Εκάβη, Πολυξένη και Πολύδωρος, Μέμνων, Προσκύνημα του Αινεία, Άκις και Γαλάτεια, Σκύλλα και Γλαύκος.
• Βιβλίο XIV — Σκύλλα και Γλαύκος (συνέχ.), Το νησί της Κίρκης, Ο θρίαμβος και η αποθέωση του Αινεία, Πομόνα και Βερτούμνους, Μύθοι της πρώιμης Ρώμης. Η αποθέωση του Ρωμύλου.
• Βιβλίο XV — Νουμάς και η ίδρυση του Κρότωνα, Τα θεωρήματα του Πυθαγόρα, Ο θάνατος του Nουμά, Ιππόλυτος, Η αποθέωση του Ιούλιου Καίσαρα, Επίλογος.

• L. Lafaye, Les Metamorphoses d΄Ovidie, 1904
• Ovid, Metamorphoses, Oxford University Press - Oxford World's Classics, A. D. Melville (translation) - Edward J. Kennedy (introduction), 1986
• Οβίδιος Μεταμορφώσεις, εκδόσεις Στιγμή
• Οβιδίου Μεταμορφώσεων τα οκτώ πρώτα βιβλία μετά βιογραφίας από Anemi στα ελληνικά

• Μεταμορφώσεις (όλο το λατινικό κείμενο με άνω των 2100 εικονογραφιών)