Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου: Ελληνίδα λογοτέχνης

Γεννήθηκε στη Μύρινα της Λήμνου, έλκοντας την καταγωγή της από τη Μικρά Ασία. Από τα νεανικά της χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή.

Από το ακριτικό νησί της Λήμνου εξέδωσε την πρώτη ποιητική της συλλογή Συναντήσεις. Πρώτος ο Οδυσσέας Ελύτης την αποκάλεσε «ποιήτρια» και έγραψε πως ο ποιητικός της λόγος είναι «ώριμος» και «τείνει να συλλάβει την παρθενικότητα και τη μοναδικότητα των πραγμάτων». Διορίστηκε υπάλληλος στο Επαρχείο Λήμνου, κατόπιν διαγωνισμού. Ευθύς έδωσε εξετάσεις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και το 1963 πήρε το πτυχίο με απόσπαση στη Νομαρχία Αττικής.

Ήταν παντρεμένη με τον μεταφραστή Μίνωα Πόθο, με τον οποίο απέκτησαν έναν γιο.

Απεβίωσε στη Λήμνο στις 17 Ιουνίου 2023, σε ηλικία 89 ετών, όπου και ενταφιάστηκε.

Το 1963 εκδόθηκαν τα βιβλία της Σπουδή, Το όραμα του Αλέξη Φερά, Μικρό κλουβί στο Βιβλιοπωλείο της Εστίας. Το 1965, Το Μικρό κλουβί, βραβεύτηκε από την Ομάδα των Δώδεκα, που την αποτελούσαν οι κορυφαίοι της εποχής, μεταξύ των οποίων οι Ελύτης, Τερζάκης, Θεοτοκάς, Αθανασιάδης, Άλκης Θρύλος. Ταυτόχρονα της προσφέρθηκε μια υποτροφία από τη Γαλλική Κυβέρνηση για σπουδές Θεάτρου ενός έτους στη Σορβόννη (1966-1967).

Εκεί γνωρίστηκε με τα σύγχρονα ρεύματα της δυτικής διανόησης, με τη φιλοσοφία του μηδενός, με το Θέατρο του Παραλόγου, με τους συγγραφείς της υπαρξιακής αγωνίας, Αλμπέρ Καμί, Φραντς Κάφκα, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Σάμιουελ Μπέκετ. Ο Μπέκετ την επηρέασε βαθύτατα. Όταν είδε το έργο του Oh les beaux jours, το 1967, στο θέατρο Odéon του Παρισιού, αμέσως ζήτησε από τον ίδιον να το μεταφράσει και ξεκίνησε μια αλληλογραφία μαζί του που κράτησε πολλά χρόνια. Έγινε μεταφράστρια των έργων του αλλά και έγραψε ένα δοκιμιακό βιβλίο με τίτλο: Samuel Beckett – Η εμπειρία της υπαρξιακής οδύνης, που κυκλοφόρησε το 1983 από τις εκδόσεις Φιλιππότη, με έναν σημαντικό πρόλογο του Ζακ Λακαριέρ, και το 2016, συμπληρωμένο με νέα κείμενα, από τις εκδόσεις Έναστρον.

 

Στη Σορβόννη του Παρισιού παρακολούθησε, ως υπότροφος, μαθήματα θεάτρου και παράλληλα έγραφε θέατρο. Το ποιητικό υπερρεαλιστικό έργο της Το γυάλινο κιβώτιο, μεταφρασμένο στα γαλλικά από την Αν Κρεσέζ, εγκρίθηκε στο Θέατρο Odéon του Παρισιού, μαζί με το θεατρικό της έργο Μικρό κλουβί.

Δεν είχαν την τύχη της παράστασης, λόγω των τότε γεγονότων του Παρισινού Μαΐου.

Αργότερα, το έργο αυτό εντυπωσίασε τον Σάμουελ Μπέκετ, ο οποίος το έστειλε στον σκηνοθέτη του Ζαν Λουί Μπαρό.

Βρισκόταν ακόμα στο Παρίσι, όταν η δικτατορία χτύπησε την Ελλάδα. Τότε έγραψε το θεατρικό έργο Αντιγόνη – Ή νοσταλγία της τραγωδίας. Το έργο αυτό αγάπησε ιδιαίτερα ο διαπρεπής Γάλλος θεατρολόγος Μπερνάρ Ντορ, που ήταν καθηγητής της στη Σορβόνη. Το 1996, το έργο αυτό, μεταφρασμένο στα αγγλικά από τον Μίνωα Πόθο και την καθηγήτρια Ρόντα Κάουφμαν, παίχθηκε στο πανεπιστήμιο Χέιγουορντ της Καλιφόρνιας, όπου και οργανώθηκε “Εβδομάδα Ελληνικού Πολιτισμού” παράλληλα με τις παραστάσεις του έργου.

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, το 1967, μετά το χτύπημα της χούντας, η ζωή της ήταν δύσκολη, γιατί στο Παρίσι συμμετείχε στις διαδηλώσεις που οργάνωνε για την Ελλάδα ο Λακαριέρ. Ωστόσο δεν δίστασε να δώσει το έργο της Ο χορός της Ηλέκτρας που απεικόνιζε το καθεστώς της χούντας, στο Εθνικό Θέατρο, που το ενέκρινε με μουσική σύνθεση του Σταύρου Ξαρχάκου και σκηνογραφία του Διονύση Φωτόπουλου. Το έργο απορρίφθηκε από τη λογοκρισία της χούντας. Όμως τελικά, ύστερα από προσπάθειες, ανέβηκε με αστυνομική παρακολούθηση και είχε μεγάλη απήχηση.

Θεατρικά της έργα παίχτηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό : Παιχνίδι με τον χρόνο, Είμαι ένα άστρο που κλαίει μονάχο, Σχεδίες, Το γυάλινο κιβώτιο στο Εθνικό Θέατρο, The Rafts στο Τορόντο του Καναδά, The Glass Box διδάχτηκε στη Σορβόνη από τον καθηγητή Charles Antonetti και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Education et Theatre, Antigone Or the Nostalgia of Tragedy, στο πανεπιστήμιο Χέιγουορντ της Καλιφόρνιας.

To 1982, όταν διευθυντής της ΕΡΤ ήταν ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, μεταδόθηκαν τα κείμενά της Γράμμα στο γιο μου κι ένα άστρο και ήταν το πρώτο της βιβλίο που είχε αγαπηθεί από ένα πλατύ ακροαματικό κοινό. Στη συνέχεια, ως βιβλίο, υπήρξε από τα πιο αγαπημένα των αναγνωστών της.

Πέντε διδακτορικές εργασίες έχουν γίνει πάνω στα βιβλία της : δύο στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι της Ιταλίας, δύο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μία στο Πανεπιστήμιο Πάτρας.

Για χρόνια υπήρξε συνεργάτης σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες, Καθημερινή και Καθημερινή της Κυριακής, Βήμα της Κυριακής, Ελευθεροτυπία, Έθνος, περιοδικό Διαβάζω, Θέματα Λογοτεχνίας, με αμέτρητα κείμενα, κριτικές βιβλίων, επετειακά, πνευματικοί προβληματισμοί της επικαιρότητας και πλήθος άλλα.

Βιβλία της διδάσκονται σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Συμμετείχε σε πολλά διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

• 2014: Βραβείο του Ελληνικού Τμήματος ΙΒΒΥ για το νεανικό μυθιστόρημα Συνέντευξη με το φάντασμα του βάλτου.
• 2001: Κρατικό Βραβείο Θεάτρου (Β΄) για το θεατρικό έργο της Πλωτή Νύχτα.
• 1966: Βραβείο λογοτεχνίας της "Ομάδας των Δώδεκα".   Απονομή των λογοτεχνικών βραβείων της «Ομάδας των 12» (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)
• 1987: Α΄ Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημα Η Μαρούλα της Λήμνου.
• 1991: προτάθηκε για το Αριστείο της Ευρώπης για την ποιητική συλλογή Μυστικό Πέρασμα.
• 1995: Βραβείο πεζογραφίας του ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας για το μυθιστόρημα Με τη λάμπα θυέλλης.

Τον Οκτώβριο του 2017, στα εγκαίνια της αίθουσας “Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου”, προσφορά του Δήμου Λήμνου προς τη Λημνιά συγγραφέα για να στεγάσει το συγγραφικό έργο της, ο Δήμαρχος Λήμνου κύριος Δημήτριος Μαρινάκης τής πρόσφερε το τιμητικό μετάλλιο του Δήμου . Στα εγκαίνια της ΑΙΘΟΥΣΑΣ “ΜΑΡΙΑ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΟΥ ΠΟΘΟΥ, η συγγραφέας μεταξύ άλλων ανέφερε:

Θέλω να αναφερθώ σε αυτό που είπα όταν έβγαλα τα ημερολόγια μου σε βιβλίο “Τα μονοπάτια του Αγγέλου μου” Ήταν σκέψεις από τα ημερολόγια μου. Και τούτη τη στιγμή θέλω να πω τα ίδια λόγια: Εκείνο που με δίδαξε η μακριά συγγραφική διαδρομή μου είναι πως: Ύστερα από όλα αυτά τα βιβλία που έγραψα μια ζωή, ύστερα από τον πόνο την αγωνία της κάθε στιγμής την οδυνόμενη αναζήτηση της αλήθειας, σήμερα αισθάνομαι πως τίποτα δεν έχω δικό μου. Τίποτα δεν μένει δικό μας. Τα χέρια μας μένουν άδεια. Ίσως για να μείνουμε ταπεινοί και γυμνοί όπως ήρθαμε στον κόσμο. Και ίσως η απόφασή μου να βγάλω αυτό το βιβλίο με τις σκέψεις των ημερολογίων μου είναι για να πιστέψω και η ίδια πως τα έζησα όλα αυτά, πως υπήρξαν. Πως τίποτα δεν μπορεί να ακυρώσει το γεγονός ότι υπήρξαν. Και πως όλα αυτά ήμουν εγώ. Πως τελικά, τίποτα δεν χάνεται από αυτό που έχει υπάρξει. Λοιπόν, τίποτα δεν είναι δικό μου. Δικό μας είναι μόνο αυτό που δίνουμε. Και ας τα έζησα εγώ όλα αυτά. Υπάρχουμε πάνω σε μια ελάχιστη στιγμή εύθραυστη και ροϊκή μέσα στον ατέρμονα χρόνο και εκείνο που μένει δικό μας είναι μόνον αυτό που έχουμε δώσει και που επιστρέφει σε εμάς από άλλους δρόμους.

Από το 2013, είχε προηγηθεί η έκδοση των βιβλίων της συγγραφέως στις εκδόσεις Πατάκη, όταν κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα της με τον ορφικό στίχο Η δίψα με καίει εμένα και χάνομαι, ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε στα χρόνια της μεγάλης κρίσης και εκτυλίσσεται στους ερημωμένους δρόμους της Αθήνας, αλλά και βαθιά στο μυστήριο της αγάπης. Τα πρόσωπα αναπτύσσουν μια δική τους άμυνα, για να βγουν από το ερειπωμένο παρόν. Το βιβλίο κινείται στις ερεβώδεις, φροϋδικές διαδρομές: από την Ψυχή προς την Ψυχή.

Στη συνέχεια, το 2016, κυκλοφορεί το νεανικό μυθιστόρημα της Συνέντευξη με το φάντασμα του βάλτου, που αναφέρεται στα χρόνια της αντικατασκοπείας, χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα και στηρίζεται εν πολλοίς σε πραγματικά γεγονότα. Ένα παιδί καταφέρνει να σώσει το έργο της αντικατασκοπείας. Ένας αξιωματικός σκοτώνεται, όµως εξακολουθεί να είναι παρών. Η υπερφυσική δύναµη µιας κεχριµπαρένιας µπάλας ανοίγει τα µυστικά του χρόνου και φέρνει τα γεγονότα της γερμανικής Κατοχής, έτσι ακατέργαστα όπως τα γέννησε η στιγμή. Γιατί η γνώση είναι δύναμη.

Το νεανικό αυτό μυθιστόρημα αγαπήθηκε από σχολεία. Στη Λεόντειο Αθηνών, έναν χειμώνα δούλευαν οι μαθητές πάνω στο βιβλίο, το έκαναν δρώμενο και το παρουσίασαν σε εκδήλωση ολόκληρης της Σχολής.

Το 2016 κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο των ημερολογίων της Τα μονοπάτια του Αγγέλου μου, τα φιλντισένια μονοπάτια της ζωής μου, που, όπως είπαμε, είναι σελίδες από τα ημερολόγια που κρατούσε μια ζωή. Σταθμοί βροχεροί χαμένοι στην καταχνιά και σχεδιασμοί ενός πάντα καινούριου βιβλίου και ποιητικοί απολογισμοί ζωής. “Τίποτα δεν έχουμε δικό μας. Δικό μας είναι μόνο αυτό που δίνουμε”.

Στη συνέχεια, το 2017, βγαίνει σε νέα κυκλοφορία από τις εκδόσεις Πατάκη το κλασικό μυθιστόρημα της Πήραν την Πόλη, πήραν την, ύστερα από είκοσι δύο χρόνια και είκοσι δύο επανεκδόσεις. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα επτακοσίων εξήντα σελίδων, που ιδιαίτερα αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό. Έχουν γραφτεί εξαιρετικές κριτικές και έγιναν αξιόλογες παρουσιάσεις. Το μυθιστόρημα ζωντανεύει τις τελευταίες ημέρες της σπαρασσόμενης βυζαντινής αυτοκρατορίας. Λεπτό προς λεπτό καταγράφει τις πενήντα επτά ημέρες πολιορκίας της Βασιλεύουσας έως την Άλωση. Με θέση έναντι της ιστορίας αλλά και με ευθύνη της ιστορικής αλήθειας, η συγγραφέας δίνει τον ύστατο αγώνα, την ύστατη θυσία, που στάθηκε ορόσημο στη νεότερη ιστορία του ελληνισμού και έγινε οικουμενικό σύμβολο. Παράλληλα, δίνει τη συγκλονιστική πορεία της παρακμής του Βυζαντίου, καθώς και την οδυνηρή περιπέτεια του ελληνισμού μετά την καταστροφή.

Ευθύς μετά το Πήραν την Πόλη, πήραν την, εκδίδεται σε νέα κυκλοφορία το ιστορικό μυθιστόρημα της Το ξύλινο τείχος, εξακοσίων σελίδων, που αναφέρεται στις μεγάλες συγκρούσεις της Ιστορίας, τους περσικούς πολέμους. Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, που το παίρνουν αιχμάλωτο από τη Λήμνο, ξετυλίγεται το έπος του αρχαίου κόσμου. Ο Αλκαμένης κατορθώνει να φτάσει στη Σπάρτη, και να γίνει ο μάρτυρας των γεγονότων στις μεγαλύτερες πολεμικές συγκρούσεις της Ιστορίας, ως είλωτας, ως μελλοθάνατος, ως παρατηρητής. Το ξύλινο τείχος, πάνω απ’ όλα, είναι η ανθρώπινη περιπέτεια, ο άνθρωπος. Η εποποιία των αγώνων του, αλλά και η αντίληψή του για τη ζωή και τη μοίρα, για τον θάνατο. Το καλοκαίρι του 2020, Το ξύλινο τείχος επιλέγεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μία έκθεση βιβλίου που δημιουργείται εκεί για τους Ευρωπαίους αναγνώστες, ένας συγγραφέας από κάθε χώρα της ΕΕ και αναρτάται ένα κείμενο για τις «καθαρές αξίες» του βιβλίου.

Επίσης Το ξύλινο τείχος, μέσα στο 2020, διδάσκεται στη διακλαδική Σχολή Πολέμου και δημοσιεύεται στο περιοδικό της Σχολής ολόκληρο το κεφάλαιο που μιλά για την ευφυή στρατηγική του Θεμιστοκλή στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. 

“Και κανείς δεν μπορεί να πει πώς θα ήταν ο σημερινός κόσμος εάν, τότε, επικρατούσε ο περσικός ιμπεριαλισμός, με τον αμύθητο πλούτο και το φρόνημα του δούλου". Ήταν η σύγκρουση δύο διαφορετικών πολιτισμών, δύο διαφορετικών κόσμων, και επικράτησαν “οι ολίγοι ελεύθεροι”.

Και το 2019, κυκλοφορεί σε επανέκδοση το πολύ ιδιαίτερο μυθιστόρημα της Ο Άγγελος της στάχτης, που βασίζεται στη δημοτική μας παράδοση, Το τραγούδι του νεκρού αδερφού. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε έναν καινούριο μύθο που φτάνει ως το Άδυτο της ψυχής να βρει το μακρύ ταξίδι της στη Νέκυια. Ένας νέος άνδρας χιλίων χρόνων, ένας σύγχρονος Ορφέας, καταργεί το άβατο του Άδη και συγκρούεται με τον Σκοτεινό για να πάρει πίσω την αγαπημένη του. Ένα μυθιστόρημα αναρχικό, σαγηνευτικό, τολμηρό, που οδηγεί την Ψυχή στο ξέφωτο της μεγάλης Αλήθειας.

Μέσα στο 2020 κυκλοφόρησαν επίσης δύο παιδικά νεανικά βιβλία της Ο χτύπος της καρδιάς σου και Ο Ορφέας στο μαγεμένο δάσος, από τις εκδόσεις Πατάκη, καθώς και η ποιητική συλλογή Ως ωραίος νέκυς, που είναι ελεγεία αποχωρισμού.

Βιβλία

Θεατρικά έργα

Αντιγόνη Ή Νοσταλγία της Τραγωδίας – είναι μια σύγχρονη απόδοση της τραγωδίας του Σοφοκλή:

1978. Στο κρατικό ραδιόφωνο, Αθήνα.

1996. Στο πανεπιστήμιο Hayward της Καλιφόρνιας, σε σκηνοθεσία του καθηγητή Edgardo De La Cruz.

Ο Χορός της Ηλέκτρας

1971-1972. Στο Εθνικό Θέατρο, με μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου και σκηνογραφία του Διονύση Φωτόπουλου. Η λογοκρισία της δικτατορίας το είχε απορρίψει. Όμως ανέβηκε με αστυνομική εποπτεία.

  «Ο χορός της Ηλέκτρας» της Μαρίας Λαμπαδαρίδου από τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)

Σ' αποχαιρετώ με το φθινοπωρινό πρωτοβρόχι

1991. Παρουσιάστηκε στο Δεύτερο Συνέδριο Γυναικών Θεατρικών Συγγραφέων, στο Τορόντο Καναδά.

Το Γυάλινο Κιβώτιο:

1966–1967. Διδάχτηκε στο θεατρικό τμήμα της Σορβόννης από τον καθηγητή σκηνοθεσίας Charles Antonetti.

1967. Δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό (number 46) περιοδικό “Education et Theatre”, στο Παρίσι.

1970-1971. Στο Εθνικό Θέατρο Αθηνών

1988. Στο Πρώτο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών Θεατρικών Συγγραφέων, στο Buffalo της Νέας Υόρκης.

1990. Στην ελληνική τηλεόραση “Το Θέατρο της Δευτέρας”.

Παιχνίδι με τον Χρόνο 1991-1992 ανέβηκε στο Θέατρο Βεργή.

Είμαι ένα άστρο που κλαίει μονάχο 1997-1998 ανέβηκε στο Θέατρο Μάσκες.

Σ’ αποχαιρετώ με το φθινοπωρινό πρωτοβρόχι 1986-1987 ανέβηκε στο θέατρο Ζέριγγα.

Οι Σχεδίες, 1969-1970 ανέβηκε στο Πειραματικό Θέατρο της Μαριέττας Ριάλδη.

Επίσης, έχουν εκδοθεί τέσσερις τόμοι με θεατρικά έργα. Τρεις στην Ελλάδα και ένας στο Τορόντο Καναδά από τις εκδόσεις Guernica, το 2002, με τίτλο A Woman of Lemnos

Ποιητική πρόζα (ραδιοφωνικές εκπομπές)

1983. Γράμμα στο γιο μου κι ένα Άστρο

1983. Απάντηση σ' ένα γράμμα και μία τύψη

1984. Νύχτες του φεγγαριού

1986. Σπίτι μου της Μικρασίας

1987. Περπατώ και ονειρεύομαι

Μεταφράσεις στα αγγλικά, γαλλικά, σουηδικά

1995. Mystique Passage, ποίηση, εκδόσεις Le Temps qu’ il fait, Γαλλία, με πρόλογο του Γάλλου συγγραφέα Jacques Lacarière.

1996. Mystisk Passage, ποίηση, εκδόσεις Bonniers, Stoskholm, Sweden, σε σουηδικό και ελληνικό κείμενο, με πρόλογο του Σουηδού μεταφραστή Ingemar Rhedin.

2000. Mystic Passage, poetry, The Charioteer, USA, σε αγγλικό και ελληνικό κείμενο, με πρόλογο του καθηγητή Apostolos Athanasakis.

2001. A Woman of Lemnos, θεατρικά έργα και ποίηση, Editor Rhoda Kaufman, Guernica, Toronto, Canada. The volume includes the plays: The Glass Box,The Rafts, Bidding you farewell, Antigone or the Nostalgia of Tragedy, Paper Moon.

2016. Natalia and Christina, Νουβέλες. Κυκλοφόρησε από τον αγγλικό εκδοτικό οίκο Endeavour Press as ebook. Διατίθεται από το Amazon.

Κριτικές

«H μεταφυσική διάσταση στο έργο της Mαρίας Λαμπαδαρίδου Πόθου» της Έρης Σταυροπούλου,

Στα μονοπάτια του έργου και της ζωής της Μαρίας Λαμπαδαρίδου Πόθου, της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου

Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου: «Συνέντευξη με το φάντασμα του βάλτου» κριτική της Ελένης Χωρεάνθη

"Τα φιλντισένια μονοπάτια της Μαρίας Λαμπαδαρίδου", της Δ. Δούκα στο περιοδικό fractal

• Κριτική για το βιβλίο Ο Άγγελος της Στάχτης του Δ. Τσιάμαλου στο περιοδικό fractal, 19/06/2019
• Το Βήμα της Κυριακής, Κριτική για το μυθιστόρημα Το Ξύλινο Τείχος από την καθ. του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Ζωή Σαμαρά, 11/06/2006.
• Ελευθεροτυπία, 26/02/1997.
• Απογευματινή της Κυριακής, 27/10/1996.
• Καθημερινή, της Μαρίας Λιτσαρδάκη καθ. του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης 24/09/2009.
• Το Βήμα της Κυριακής, Κριτική για το μυθιστόρημα Ο ιερός ποταμός από την καθ. του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Ζωή Σαμαρά14/03/2004.
• Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα για το βιβλιο "Η δίψα με καίει εμένα και χάνομαι" στο diastixo.gr
• Συνέντευξη στο περιοδικο klik Αρχειοθετήθηκε 2019-04-11 στο Wayback Machine. για το ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ
• Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα fractalart για το Ξύλινο Τείχος
• Κριτική Δ. Τσιάμαλου στο περιοδικό “Θέματα Λογοτεχνίας”, Ιαν - Απρίλιος 2004, τεύχος 25 "Ο Κύκλος στο μεταφυσικό σύμπαν της Μαρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου"
• Προφίλ της συγγραφέας στην Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών