Θύαμις: ποταμός της Ηπείρου

Ο Θύαμις ή Θύαμης ή Καλαμάς είναι ο μεγαλύτερος (σε μήκος) ποταμός της Ηπείρου και ο έβδομος μεγαλύτερος της Ελλάδας. Θύαμις είναι το αρχαίο όνομά του, ενώ Καλαμάς αποκαλούνταν στο παρελθόν ο μεγαλύτερος παραπόταμός του, αλλά με το πέρασμα του χρόνου οι δύο ονομασίες ταυτίστηκαν.

Θύαμις
Πηγές	Δούσκο
Εκβολές	Ιόνιο
Ελλάδα	Ελλάδα
Μήκος	115 km
Παραπόταμοι	Τύρια
wikidata (π • σ • ε )

Το συνολικό μήκος του Θυάμιδος είναι 115 χιλιόμετρα.Οι πηγές του βρίσκονται στο όρος Δούσκο, κοντά στα σύνορα του νομού Ιωαννίνων με την Αλβανία. Η λεκάνη απορροής του έχει έκταση 1.800 χμ², περιλαμβάνει πλήθος παραποτάμων και πηγών και σχεδόν ολόκληρη (99%) ανήκει σε ελληνικό έδαφος.

Με κατεύθυνση από βορρά προς νότο, διασχίζει το επίμηκες λοφώδες οροπέδιο που σχηματίζεται ανάμεσα στα όρη Κασιδιάρης (Δ) και Μιτσικέλι (Α). Η περιοχή αυτή καλείται Κοιλάδα του Άνω Καλαμά (ή απλά κάμπος από τους ντόπιους) και είναι γνωστή ως το σημείο απόκρουσης της ιταλικής εισβολής το 1940 από τις ελληνικές δυνάμεις υπό τον Χ. Κατσιμήτρο, διοικητή της 8ης Μεραρχίας. Στα νότια του Κασιδιάρη, ο ποταμός στρέφεται προς τη Θεσπρωτία, την οποία διαρρέει με κατεύθυνση ανατολικά προς δυτικά. Εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος βορείως της Ηγουμενίτσας σχηματίζοντας δέλτα.

Συνολικά ο Θύαμις διαρρέει τα εδάφη δέκα δήμων από τις πηγές έως τις εκβολές του: Άνω Πωγωνίου, Άνω Καλαμά, Καλπακίου, Ευρυμενών, Ζίτσας, Μολοσσών, Παραμυθιάς, Παραποτάμου, Φιλιατών και Σαγιάδας.

Ο Θύαμις αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες παράδειγμα υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος εξ αιτίας της αλόγιστης ανθρώπινης δραστηριότητας (γεωργοκτηνοτροφική δραστηριότητα, αστικά και βιομηχανικά λύματα, έλλειψη διαχειριστικού σχεδίου και συντονισμού των αρμόδιων φορέων). Η μεγαλύτερη εστία ρύπανσης είναι η «τάφρος Λαψίστας» που οδηγεί τα λύματα της πόλης και της βιομηχανικής ζώνης των Ιωαννίνων στον ποταμό - σε μέτρηση που έγινε το Σεπτέμβριο του 2008 από μη κυβερνητική οργάνωση, η ρύπανση στα ύδατα που μετέφερε η τάφρος ήταν τόσο υψηλή, που τα ειδικά μηχανήματα αδυνατούσαν να την μετρήσουν.

Αν και η οικολογική υποβάθμιση του Θυάμιδος αποτελεί σημαντικό ζήτημα για την ελληνική πολιτεία, η γενική εκτίμηση των κατοίκων των παρακαλάμιων περιοχών είναι ότι η επίλυση του προβλήματος εδώ και δεκαετίες περιορίζεται σε ημίμετρα ή υποσχέσεις.

 

Στα αναγεννησιακά χρόνια, λόγω της τάσης αναβίωσης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, κάποιοι λόγιοι καλλιέργησαν την αντίληψη πως ο αγγλικός ποταμός Τάμεσης είχε ονομασθεί έτσι από Κέλτες εις ανάμνησιν του πανάρχαιου περάσματός τους από τη Θεσπρωτία και το Θύαμι. Μάλιστα «διόρθωσαν» το βρυθονικό όνομα του ποταμού, προσθέτοντας το γράμμα h (Temese>Themese>Thamesis) Τελικά η σύνδεση αποδείχθηκε λανθασμένη, όμως η διόρθωση παρέμεινε μέχρι σήμερα (Thames) αν και δεν προφέρεται.

Τμήμα των περιοχών που διασχίζει ο Θύαμις στο νομό Θεσπρωτίας κατοικείτο έως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και από αλβανόφωνους. Παλαιότερα οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζονταν και Τσάμηδες και η περιοχή Τσαμουριά. Πιθανολογείται ότι το όνομα Τσάμης προέρχεται από παραφθορά του ονόματος του ποταμού (Θύαμις>Τσιάμης). Μέσω αυτών, ο ποταμός έδωσε το όνομά του σε έναν από τους διασημότερους ελληνικούς χορούς, τον τσάμικο.

Κατά τη διαδρομή του ο ποταμός σχηματίζει σε πολλά σημεία μικρούς καταρράκτες. Ο εντυπωσιακότερος από αυτούς έδωσε το όνομά του στο χωριό Καταρράκτης. Επίσης κοντά στο χωριό Λίθινο, ο Θύαμις περνούσε μέσα από έναν τεράστιο διαβρωμένο βράχο, ο οποίος είχει λάβει το σχήμα τοξωτής γέφυρας. Το φυσικό αυτό φαινόμενο ονομαζόνταν «Θεογέφυρο». Κατέρρευσε μετά από έντονες βροχοπτώσεις στις 8 Φεβρουαρίου 2018.

•   Τα ποτάμια στην Ήπειρο (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Εγκαίνια του φράγματος του ποταμού Καλαμά από τον Υπουργό Δημοσίων Έργων Σόλωνα Γκίκα. (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)