Αιολίδα: ιστορική περιοχή της Μικράς Ασίας

Η περιοχή περιλάμβανε τα βορειοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας και εκτεινόταν από την Τρωάδα μέχρι τον Έρμο ποταμό, ο οποίος τη χώριζε από την Ιωνία. Αργότερα απετέλεσε το παράλιο τμήμα της αρχαίας Μυσίας. Ως τμήμα της Αιολίδας θεωρούνταν και οι απέναντι νήσοι του Αιγαίου όπως η Λέσβος, η Τένεδος και τα Μοσχονήσια που είχαν αποικιστεί και αυτές από Αιολείς. Πληροφορίες για την έκταση και τα όρια της της από τους αρχαίους συγγραφείς και ποιητές δεν είναι σύμφωνες.

Αιολίς
Περιοχή της αρχαίας Ελλάδας
Το βουλευτήριο στις Αιγές Αιολίδας
Τοποθεσία:	Μικρά Ασία
Μεγαλύτερη πόλη:	Σμύρνη (αργότερα ιωνική πόλη)
Διάλεκτος:	Αιολική διάλεκτος
Περίοδος ακμής:	8ο-6ο αιώνα π.Χ. (ως δωδεκάπολις)
Η Αιολίδα στη δυτική Μικρά Ασία

Στην περιοχή της Αιολίδας μετανάστευσαν μαζικά Αιολείς, αρχαίο Ελληνικό φύλο που κατοικούσε κυρίως στην περιοχή της Θεσσαλίας και της βορειοανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Οι Αιολείς ήταν το πρώτο ελληνικό φύλο που μετανάστευσε στη Μικρά Ασία, μετακίνηση που πρέπει να ξεκίνησε στα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ. όταν άρχισαν οι μεγάλες μετακινήσεις φυλών στον ελλαδικό χώρο. Ο αποικισμός φαίνεται πως ολοκληρώθηκε στα τέλη του 9ου αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις αμέσως μετά το Τρωικό πόλεμο άρχισε η εγκατάσταση των ελληνικών φυλών στις παρά την Τροία χώρες. Στις περισσότερες αρχαίες παραδόσεις παρουσιάζεται ως αρχηγός της επιχείρησης του αποικισμού ο Ορέστης ο γιος του Αγαμέμνονα. Άλλη παράδοση αναφέρει πως οι Αθηναίοι υπό τον Μενεσθέα έκτισαν την πόλη Ελαία. Μετά δε την κάθοδο των Δωριέων, Αιολείς υπό τον Πένθιλο, γιο του Ορέστη Βασιλέα του Άργους εγκαταστάθηκαν στη Λέσβο η οποία και θεωρήθηκε πρωτεύουσα των Αιολικών πόλεων, στη Τένεδο και στις Εκατόνησους (Μοσχονήσια). Αργότερα άλλοι Αιολείς, υπό τον εγγονό του Πένθιλου εγκαταστάθηκαν στην απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας, τη Μυσία τα παράλια της οποίας ονομάσθηκαν (Αιολίς) Αιολίδα.

Κυριότερες πόλεις της Αιολίδας ήταν δώδεκα (εξ ου και «Αιολίδα η Δωδεκάπολη»), οι: Αιγές, η Αιγιρόεσσα, το Γρύνειον, η Κίλλα, η Κύμη, η Λάρισα η Αιολίς, η Μύρινα, το Νέο Τείχος, το Νότιο, η Πιτάνη, η Σμύρνη και η Τήμνος και που όλες συνασπίστηκαν και δημιούργησαν ένα κοινό. Από τις παραπάνω πόλεις νωρίς η Σμύρνη αποσπάσθηκε από τους Ίωνες και αυτή με τις άλλες Ιωνικές πόλεις απετέλεσαν αντίστοιχα την Ιωνική Δωδεκάπολις.

Ο Στράβων διαχωρίζει τις πόλεις της Αιολίδας σε βόρειες και νότιες. Οι παραπάνω Δωδεκάπολη αντιστοιχεί στις νότιες πόλεις που βρίσκονταν μεταξύ των ποταμών Κάικου και Έρμου. Βορειότερα στην περιοχή της Τρωάδες οι Αιολείς είχαν ιδρύσει τις πόλεις Γάργαρα, Άσσος, Άνταδρος, Κεβρήν, Σκήψις, Νεάνδρεια και Πιτύεια. Στη Λέσβο που αποικίστηκε από Αιολείς πιθανόν πριν ακόμα περάσουν στη Μικρά Ασία ιδρύθηκαν οι πόλεις Μυτιλήνη, Μήθυμνα, Ερεσός, Πυρρά, Αρίσβη και Άντισσα και στην Τένεδο η πόλη Αιολίς.

Ο Κροίσος, βασιλιάς της Λυδίας (βασίλεψε 560-546 π.Χ.), κατέκτησε τις πόλεις της Αιολίδας εκτός της Σμύρνης. Αργότερα διοικήθηκαν διαδοχικά από τους Πέρσες, τους Μακεδόνες, τους Σελευκίδες και τους Περγαμηνούς.

Ο Άτταλος Γ ́, ο τελευταίος βασιλιάς της Περγάμου, κληροδότησε την Αιολίδα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία το 133 π.Χ. Λίγο αργότερα έγινε μέρος της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας. Κατά τη διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (395 μ.Χ.), η Αιολίδα παραχωρήθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό υπό βυζαντινή κυριαρχία μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα, όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την περιοχή.

Στη περιοχή αυτή πέρασε και έζησε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, στην Αποκάλυψη του οποίου η Σμύρνη είναι μια από τις επτά Εκκλησίες.

• Ο αστεροειδής 396 Αιολία (396 Aeolia), που ανακαλύφθηκε το 1894, πήρε το όνομά του από την περιοχή αυτή.