Άμελαντ: νησί και δήμος της Ολλανδίας

φρισ. It Amelân) είναι νησί και δήμος της Ολλανδίας. Ανήκει στις Δυτικές Φρισικές Νήσους, κοντά στη βόρεια ακτή της χώρας, στη Βόρεια Θάλασσα. Η έκταση του νησιού είναι 59,11 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Το Άμελαντ αποτελείται κυρίως από αμμώδες έδαφος και χαμηλούς αμμόλοφους, με μέγιστο υψόμετρο τα 4 μέτρα πάνω από τη μέση επιφάνεια της θάλασσας. Τα γειτονικά του νησιά στην αλυσίδα που σχηματίζουν οι Φρισικές Νήσοι είναι το (μεγαλύτερό του) Τερσχέλινκ στα δυτικά και το (μικρότερό του) Σχιμονεκόχ στα ανατολικά. Μεταξύ Άμελαντ καιΣχιμονεκόχ βρίσκονται οι σύρτεις Ένγκελσμανπλάτ και Ριφ, που ξεπροβάλλουν από την επιφάνεια της θάλασσας στην άμπωτη.

Το Άμελαντ είναι το τέταρτο κατοικημένο νησί, ξεκινώντας από τα δυτικά, των ολλανδικών Φρισικών Νήσων και υπάγεται διοικητικώς στην Επαρχία Φρίσλαντ (Fryslân). Η όλη έκταση της νήσου αντιστοιχεί ακριβώς στον ομώνυμο δήμο, αλλά ο δεύτερος απλώνεται σε 4,5 φορές μεγαλύτερη έκταση, 268,50 τετραγωνικά χιλιόμετρα, καθώς σε αυτή συμπεριλαμβάνονται και τα χωρικά ύδατα γύρω από τη νήσο. Η νότια ακτή βρέχεται από την αβαθή Θάλασσα του Βάντεν, την οποία και ορίζει, μαζί με τις υπόλοιπες Φρισικές Νήσους.

Οικισμοί και πληθυσμός

Ο πληθυσμός του Άμελαντ τον Ιανουάριο του 2021 ήταν 3.746 κάτοικοι έναντι 2.250 τη δεκαετία του 1950. Το νησί έχει τέσσερα χωριά και έναν μικρό οικισμό. Παλαιά υπήρχαν δύο ακόμα χωριά, το Oerd και το Sier, αλλά σήμερα αυτά βρίσκονται μέσα στη θάλασσα. Οι ονομασίες τους επιβιώνουν στα ονόματα των πορθμείων που εξυπηρετούν το Άμελαντ. Από τα δυτικά προς τα ανατολικά, τα 4 χωριά είναι τα εξής:

• Χόλουμ, που είναι και το μεγαλύτερο, κοντά στο δυτικό άκρο της νήσου, όπου και ο φάρος Μπόρνριφ
• Μπάλουμ, το μικρότερο, όπου και το αεροδρόμιο της νήσου
• Νες, το λιμάνι και τουριστικό κέντρο του Άμελαντ, με αρκετά ξενοδοχεία, αλλά και το μοναδικό γυμνάσιο στο νησί
• Μπούρεν, στο κέντρο του νησιού, με μεγάλη παραλία

Ο πληθυσμός των χωριών αυτών στην απογραφή του 2017 ήταν ο εξής:

Το νησί αναφέρεται για πρώτη φορά τον 8ο αιώνα μ.Χ., οπότε είχε την ονομασία Άμπλα (Ambla). Οι κάτοικοί του πλήρωναν φόρο υποτελείας στην κομητεία της Ολλανδίας μέχρι που το 1424 ο κύριός του Ρίτσκε Γέλμερα (Ritske Jelmera, 1383-1450) το ανεκήρυξε «ελεύθερη κυριαρχία» (vrijheerschap).

Παρά το ότι η Ολλανδία, η Φρισλανδία και ο Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους αμφισβήτησαν αυτό το ημιανεξάρτητο καθεστώς, το νησί παρέμεινε vrijheerschap μέχρι που η ηγεμονεύουσα οικογένεια, οι Κάμμινγκα, έσβησε το 1708. Μετά από αυτό ο ηγέτης της Φρισίας Ιωάννης Γουλιέλμος Φρίζο της Οράγγης έγινε ο κύριος του Άμελαντ και τον διαδέχθηκε ο γιος του Γουλιέλμος Δ΄ της Οράγγης ως ηγέτης όλης πλέον της Ολλανδίας. Αλλά μόλις με το Σύνταγμα του 1813 ενσωματώθηκε το νησί στην Ολλανδία, στην Επαρχία Φρίσλαντ. Ο μονάρχης της Ολλανδίας διατηρεί ακόμα ξεχωριστά τον τίτλο τού Vrijheer van Ameland (κάτι σαν «ηγεμόνας του Άμελαντ»).

Το 1871-1872 κτίσθηκε ένα ανάχωμα ανάμεσα στο Άμελαντ και στην ηπειρωτική χώρα, για την ανάκτηση γης από τη θάλασσα. Αυτό το φράγμα απλωνόταν από το Χόλβερτ μέχρι το Μπούρεν και είχε μήκος 8,7 χιλιόμετρα. Η επαρχία και το Βασίλειο της Ολλανδίας πλήρωσαν στην εταιρεία που το κατασκεύασε από 200 χιλιάδες γκούλντεν. Στο τέλος ωστόσο αποδείχθηκε αποτυχημένο: δεν είχε την απαιτούμενη ανθεκτικότητα και το 1882, μετά από μεγάλες θύελλες τον χειμώνα, σταμάτησαν πλέον να το επισκευάζουν και να το συντηρούν. Είναι ακόμα ορατό όταν η θάλασσα βρίσκεται σε άμπωτη.

Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1940, γερμανικά στρατεύματα μεταφέρθηκαν με πορθμείο στο νησί και μέσα σε λίγες ώρες το Άμελαντ βρισκόταν υπό τον έλεγχό τους. Εξαιτίας της μικρής στρατηγικής του αξίας, το νησί δεν δέχθηκε ποτέ απόβαση των Συμμάχων. Οι γερμανικές δυνάμεις παραδόθηκαν μόλις στις 2 Ιουνίου 1945, σχεδόν έναν μήνα μετά την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας.

Παρόμοια με τις άλλες Φρισικές Νήσους, το Άμελαντ παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία χλωρίδας εξαιτίας της ποικιλομορφίας του τοπίου. Από τις ωραιότερα τοπία είναι αυτό του Oerd, με ένα μεγάλο σύστημα αμμόλοφων που επεκτείνεται χρόνο με τον χρόνο. Εξάλλου όλες οι Φρισικές Νήσοι μετατοπίζονται αργά προς τα ανατολικά, καθώς η άμμος τους «ρέει» υπό την επίδραση της θάλασσας και του ανέμου. Ως προς την πανίδα, περισσότερα από εξήντα διαφορετικά είδη πτηνών διαμένουν εδώ κάθε έτος. Εκτός από τους αμμόλοφους και τις παραλίες, το Άμελαντ διατηρεί και μερικά μικρά δασάκια, όπως το Νέσερ μπος (= «Δάσος του Νες»).

Οι περισσότεροι ταξιδιώτες φθάνουν στο νησί με πορθμείο από το λιμάνι του χωριού Χόλβερτ στην ηπειρωτική ακτή, αλλά υπάρχει και μικρό αεροδρόμιο στο Μπάλουμ. Κατά την άμπωτη, μπορεί κάποιος να περπατήσει στη θάλασσα μέχρι το νησί.

Μεταξύ όσων γεννήθηκαν στο Άμελαντ, εκτός από τον προαναφερθέντα άρχοντα Ρίτσκε Γέλμερα, συγκαταλέγονται ο Ρωμαιοκαθολικός Αρχιεπίσκοπος Ουτρέχτης καρδινάλιος Γιοχάνες ντε Γιονγκ (1885-1955), ο αθλητής του άλματος εις μήκος Χάνες ντε Μπερ (1899-1982) και ο μεταμοντερνιστής αρχιτέκτονας Σγιαιρντ Σαίτερς (γενν. 1947).

•  
  Ο ναός του Χέρβορμντε στο Χόλουμ
•  
  Ο φάρος του Μπόρνριφ
•  
  Το ναυτικό μουσείο του Άμελαντ
•  
  Εγκαταλειμμένο κολυμβητήριο στο Άμελαντ
•  
  Παραλία με θίνες κοντά στο Χόλουμ

• Επίσημος ιστότοπος (στην ολλανδική γλώσσα)
• Το Άμελαντ στα Βικιταξίδια