Акруга Брчко

Плошча акругі — 493 км². Колькасць насельніцтва па перапісу 2013 — 93.028 чалавек. З іх каля 40 % сербы, 39 % — баснійцы і 20 % — харваты. Па перапісу 1991 — 87.627 чалавек, у тым ліку 38.617 чалавек — баснійцы (44,06 %), 22.252 чалавек — харваты (25,39 %), 18.128 чалавек — сербы (20,68 %), 5.731 чалавек — югаславы (6,54 %), 2.899 чалавек — астатнія і невядомыя (3,30 %). Дэ-юрэ акруга з’яўляецца часткай як Рэспублікі Сербскай, так і Федэрацыі Босніі і Герцагавіны, аднак апошнімі не кантралюецца. Акруга мае плошчу 208 км² з агульнай колькасцю насельніцтва прыкладна 87 332 жыхароў (ацэнка 2007 г.). Яе сталіца — горад Брчко, з каля 31 500 жыхароў (ацэнка 2007 г.).

Акруга Брчко
Brcko Distrikt Bosne i Hercegovine Distrikt Brcko Bosne i Hercegovine Брчко дистрикт Босне и Херцеговине
Герб Сцяг
Краіна	Боснія і Герцагавіна
Статус	Акруга
Уваходзіць у	Рэспубліку Сербскую і Федэрацыю БіГ
Адміністрацыйны цэнтр	Брчко
Дата ўтварэння	5 сакавіка 1999
Міжнародны назіральнік	Тамір Вейсер
Насельніцтва (2013)	93 028
Шчыльнасць	188,70 чал./км²
Плошча	493 км²
Часавы пояс	UTC+2
Код ISO 3166-2	BA-BRC
Тэлефонны код	(+387) 49
Паштовыя індэксы	76100
Інтэрнэт-дамен	.ba
Афіцыйны сайт Official District Assembly Website Official District Prosecutor Web Site
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Раён Брчка быў заснаваны пасля арбітражнага працэсу, праведзенага Высокім прадстаўніком ААН па Босніі і Герцагавіне. Аднак у Дэйтанскіх мірных пагадненнях гэты працэс мог вырашаць толькі арбітраж у спрэчцы наконт лініі мяжы паміж суб’ектамі (мяжа). Акруга Брчка была ўтворана ўсёй тэрыторыяй былога муніцыпалітэта Брчка, з якой 48 % (уключаючы горад Брчко) знаходзілася ў Рэспубліцы Сербскай, а 52 % — у Федэрацыі Босніі і Герцагавіны. Пасля вайны Еўрапейскі саюз захаваў дыпламатычную прысутнасць для падтрымання міру ў рэгіёне.

У 2006 годзе ў адпаведнасці з загадам маніторынгавай місіі ААН было адменена ўсё «заканадаўства суб’ектаў у раёне Брчка і на лініі мяжы». Рэзалюцыя, вынесеная кіраўніком Брчко Сьюзан Джонсан, адмяняе ўсе законы аб федэральных утварэннях Босніі і Герцагавіны ў акрузе, а таксама выдаляе лінію мяжы. Рашэнне робіць законы Акругі і законы дзяржавы Боснія і Герцагавіна (у тым ліку законы Сацыялістычнай Рэспублікі Боснія і Герцагавіна) асноўнымі прававымі прынцыпамі ў Акрузе.

Брчко было адзіным элементам Дэйтанскага мірнага пагаднення, які не быў дапрацаваны. Арбітражнае пагадненне было завершана ў красавіку 1996 г., у выніку чаго была створана «акруга», як згадвалася вышэй, якой будзе кіраваць міжнароднае прадстаўніцтва ў асобе амбасадара, прызначанага місіяй АБСЕ.

Першы прадстаўнік АБСЕ ў акрузе Брчка прыбыў у чэрвені 1996 года. Да гэтай даты Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ) мела сціплае прадстаўніцтва, якім першапачаткова кіраваў Рэндольф Хэмптан. Тым часам, перш чым раён Брчка мог быць прадстаўлены ў адпаведнасці з пагадненнямі пасля арбітражу, былі праведзены мясцовыя выбары і прадастаўлены пакеты гуманітарнай дапамогі пры супрацоўніцтве агенцтваў USAID і [[:en: Генеральны дырэктарат ECHO Еўрапейская грамадзянская абарона і аперацыі па аказанні гуманітарнай дапамогі. Раён быў вядомы як цэнтр розных міжнародных праграм па рэканструкцыі Босніі і Герцагавіны, усе яны праводзіліся ў асноўным замежнымі ўрадамі, у прыватнасці ЗША.

Першапачаткова тэрыторыя знаходзілася пад кіраваннем міжнароднай супольнасці. Раён Брчко быў афіцыйна створаны 8 сакавіка 2000 года, пасля таго як стала ясна, што абодва суб'екты не могуць вырашыць, якую тэрыторыю аддаць кожнаму з бакоў. Урад складаецца з роўных частак трох этнічных груп. У дадатак да ўласнай адміністрацыі, рэгіён атрымлівае сваю пошту, падатковае і паліцэйскае заканадаўства.

Да жніўня 2012 года выбарным чыноўнікам на месцах дапамагаў міжнародны наглядальнік. Наглядчык надзяляўся шырокімі паўнамоцтвамі, у тым ліку правам абвяшчаць абавязковыя для выканання рашэнні. Ён адказвае за садзейнічанне вяртанню бежанцаў, прасоўванне дэмакратычнага і шматэтнічнага ўрада і аднаўленне эканомікі. АБСЕ і EUFOR захавалі сваю прысутнасць у раёне пасля прыпынення нагляду, а дэлегацыя Еўрапейскага саюза стварыла семінар у Брчко. Мандат Вярхоўнага прадстаўніка застаецца нязменным.

Акруга Брчка, хоць тэарэтычна знаходзіцца пад кіраваннем абодвух суб'ектаў баснійскай федэрацыі, на практыцы з'яўляецца трэцім суб'ектам Рэспубліка Боснія і Герцагавіна, які мае тыя ж правы, што і Сербская Рэспубліка Боснія і Федэрацыя Босніі і Герцагавіны.

Брчко знаходзіцца пад непасрэдным кіраваннем Федэрацыі, але раён разглядаецца як свабодная тэрыторыя, гэта значыць пад кіраваннем абодвух суб’ектаў федэрацыі, або нават як агульная тэрыторыя паміж імі ў форме кандамініум.

Брчка мяжуе на поўдні і паўночным захадзе з Федэрацыяй Босніі і Герцагавіны, на ўсходзе і захадзе з Сербскай Рэспублікай Боснія, на поўначы з Рэспублікай Харватыя і на паўночны ўсход з Рэспубліка Сербія.

1971 год
Насельніцтва складала 74 771 жыхара, размеркаваныя наступным чынам:

• баснійцы — 30 181 (40,36 %)
• харваты — 24 925 (33,33 %)
• сербы — 1086 (1,45 %)
• югаславы — 5 %
• Іншыя — 870 (1,18 %)

1991 год
Перад вайной у муніцыпалітэце Брчка пражывала 87 332 жыхары, у тым ліку:

• баснійцы — 45 %
• харваты — 25 %
• сербы — 21 %
• югаславы — 6 %
• Іншыя — 3 %

1997 год
Насельніцтва тэрыторыі раёна складае 33 623 жыхары, у тым ліку:

• баснійцы — 10 569 (31,39 %)
• харваты — 2650 (7,81 %)
• сербы — 18 193 (52,09 %)
• югаславы — 5 %
• Іншыя — 0,4 %

Афіцыйны перапіс насельніцтва не праводзіўся з 1991 года, таму некаторыя дадзеныя, прадстаўленыя тут, з’яўляюцца толькі прыблізнымі.

2006 год
Колькасць насельніцтва раёна складала 78 863 чалавекі, якія размяркоўваліся наступным чынам:

• баснійцы — 32 332 (43,95 %)
• харваты — 7919 (11,50 %)
• сербы — 38 618 (46,55 %)

2013 год

• баснійцы — 35 381 (42,36 %)
• сербы — 28 884 (34,58 %)
• харваты — 17 252 (20,66 %)
• іншыя нацыянальнасці — 1899 (2,28 %)

перапіс 1961 г.

•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
•  
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.
•  
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1961 г.
•  
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.

перапіс 1971 г.

•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
•  
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.
•  
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1971 г.
•  
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.

перапіс 1981 г.

•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
•  
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.
•  
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1981 г.
•  
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.

перапіс 1991 г.

•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
•  
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.
•  
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1991 г.
•  
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.

перапіс 2013 г.

•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
•  
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
•  
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 2013
•  
  Прапорцыя харватаў у Брчко па населеных пунктах 2013
•  
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 2013

Акруга Брчка мае 59 населеных пунктаў:

• Абрэзка
• Бочэ
• Бадэрыста
• Брчко
• Брэзік
• Брэзава Поле
• Пячатка Бразава Поля
• Брка
• Брод
• Букавац
• Буквік Дондзі
• Буквік Горні
• Бузэкара
• Цэрык
• Чаджавац
• Кандэ
• Часэта
• Доньі Рахіч
• Доньі Зовік
• Дубраве
• Дубравіца Донье
• Дубравіцы Горне
• Гаевы
• Горыца
• Горні Рахіч
• Горні Завік
• Грбавіца
• Грэдыцэ
• Ісламавац
• Крбета
• Крэпшыч
• Ланішта
• Лукавац
• Маоча
• Маркавіч Поле
• Ограденовац
• Амербегавача
• Паланка
• Папулярны васьміног
• Патачары
• Рашляні
• Ражлева
• Рэпіна Брда
• Сандзічы
• Скакава Доня
• Скакава Горня
• Сліепчавічы
• Станові
• Шаторовичи
• Штрэпцы
• Трнячы
• Вуліца
• Уловіч
• Вітанавічы Доні
• Вітанавічы Горнія
• Вуцылавац
• Вуічычы
• Вукшыч Доні
• Вукшыч Горні

У Скупшчыне раёна Брчка 29 месцаў. Месцы для кожнай партыі размяркоўваюцца наступным чынам:

• 6 месцаў ад Дэмакратычнай партыі Сербіі
• 5 месцаў ад Сацыял-дэмакратычнай партыі
• 4 месцы ад Партыі дэмакратычнага дзеяння
• 3 месцы ў Харвацкі дэмакратычны саюз
• 3 месцы ад Партыі Босніі і Герцагавіны
• 2 месцы ў Альянс незалежных сацыял-дэмакратаў
• 2 месцы ад Харвацкай сялянскай партыі
• 2 месцы ад Сацыялістычнай партыі Рэспублікі Сербскай
• 1 месца ад Дэмакратычнай партыі
• 1 вакансія незалежнага кандыдата

Па нацыянальнасці:

• 13 баснійцаў
• 11 сербаў
• 5 харватаў

Для акругі Брчко быў прызначаны «міжнародны наглядчык». Ён таксама намеснік Высокага прадстаўніка. Пасада прыпынена ў 2012 годзе. Пасаду займалі наступныя «кантралёры»:

1.   Роберт Уільям Фарранд, 7 сакавіка 1997 - 2 чэрвеня 2000
2.   Гэры Л. Мэцьюз, 2 чэрвеня 2000 - 14 сакавіка 2001
3.   Герхард Сонтхайм, 14 сакавіка 2001 - 20 красавіка 2001 (прамежкавы)
4.   Генры Лі Кларк, 20 красавіка 2001 - 1 кастрычніка 2003
5.   Герхард Сонтхайм, 1 кастрычніка 2003 - 16 студзеня 2004 (прамежкавы)
6.   Сьюзан Рокуэл Джонсан, 16 студзеня 2004 - 1 кастрычніка 2006
7.   Рафі Грэгарыян, 1 кастрычніка 2006 - 2 жніўня 2010
8.   Герхард Сонтхайм, 2 жніўня 2010 - 22 верасня 2010 (прамежкавы)
9.   Радэрык Мур, 22 верасня 2010 - ?

Ва ўладзе ў акрузе былі наступныя старасты:

1. Міодраг Паіч (серб.) 1993 - 13 лістапада 1997
2. Борка Рэльіч (серб.) 13 лістапада 1997 - 15 красавіка 1999
3. Сініша Кісіч (сербская) 15 красавіка 1999 - 12 лістапада 2003
4. Іван Крндэль (харвацкая) 12 лістапада 2003 - 3 снежня 2003
5. Бранка Дамянац (сербская) 3 снежня 2003 - 8 снежня 2004
6. Мірсад Джапо (басняк) 8 снежня 2004 - 12 лютага 2009
7. Драган Паіч (серб.) 12 лютага 2009 - ?

• Edo Maaika — рэпер
• Младэн Петрыч — харвацкі міжнародны футбаліст
• Весна Пісаровіч — эстрадная спявачка
• Лепа Брэна — спявачка
• Эдвін Канка Чудзіч — праваабаронца з Босніі
• Аніл Дэрвішэвіч — уладальнік валейбольнага клуба «Дэнвер-Арэя», трэнер жаночай зборнай Босніі і Герцагавіны па валейболе
• Джэнана Шэгановіч — піяністка
• Антон Магліка — харвацкі футбаліст
• Ясмін Імамавіч — палітык
• Наташа Вайновіч — сербская мадэль
• Мато Тадзіч — суддзя
• Бранкіца Міхайлавіч — сербская валейбалістка, чэмпіёнка свету і Еўропы, сярэбраны прызёр летніх Алімпійскіх гульняў 2016
• Інеса Янкавіч — сербскі мадэльер
• Мікола Ковач — прафесійны гулец Counter-Strike: Global Offensive