Abukay

An abukay (Cacatua haematuropygia; Ingles, red-vented cockatoo) sarong species kan cockatoo na tubong tal sa Filipinas alagad sa presente namimiligro nang gayo mapuho. Sa pagkadakula asin hitsura, ini nakaagid sa Tanimbar corella alagad nabibisto kan mga pulang lawi niya sa parteng lubot.

Katala
Conservation status
Critically Endangered  (IUCN 3.1)
Sayantipiko na klasipikasyon
Kahadean:	Animalia
Paylo:	Chordata
Klase:	Aves
Orden:	Psittaciformes
Pamilya:	Cacatuidae
Subpamilya:	Cacatuinae
Genus:	Cacatua
Subgenus:	Licmetis
Espesyes:	C. haematuropygia
Ngaran binomyal
Cacatua haematuropygia (P.L.S. Müller, 1776)

An balukag kaini haros puti na may mapupulang lawi sa lubotan dangan an irarom kan ikog malungsing giyaw an mga balukag. An gamgam na ini nalaba abot 12.2 pulgada (30sm) asin an pakpak naabot 8.6-pulgada kun biklad. An bura' kan abukay nakaagid sa bura' kan kanding asin nagsasagitsit o garo nagsisiwit kun maribok. Alagad, ini mas toninong man sa kadakulan kan mga inapod na umbrella cockatoo o Moluccan cockatoo. Ini may abilidad na mag'arog'arog kan mga boses tawo arog kan mga periko. Parati ini nakukua na aripumpon maliban sana sa mga bulan na Marso abot Hulyo ta sinda yaon sa panahon nin pagsusugok. An mga abukay nabubuhay sa pagkakan mga pisog, mga bunga, burak, ogbos, nektar asin mga pananom na paroy o mais kaya ngane sinda nagigin peste sa mga paratanom.

 

 

 

Dati an abukay lakop sa mga kaiislahan kan Filipinas, maliban sa amnayan asin sentral luzon. Sinasabing kan mga 1990 an total populasyon na layas kan abukay nagaabot 1000-4000. Kan 2008 an bilang kaini buminagsak na sana sa 1000. Ngonyan an mga natatadang abukay yaon na sana nahihiling sa isla nin Palawan, Tawitawi, Mindanao asin sa Masbate. An konsentrasyon kaini yaon sa Palawan Faunal Region kun saen an Katala Foundaton nagpapadalagan kan Philippine Cockatoo Conservation Program poon pa kan 1998. Igwang 180 kaini nakukua sa kapasigan nin kadlagan sa munisipyo nin Narra asin Puerto Princesa, Palawan, orog na sa Isla nin Rasa. Ini ngane may peligro madagos sa mayong kamugtakan na paghingoa ta may planong magkaag nin power station sa kosa kan Palawan pero igwang nagkokontra sa siring na proyekto.

Igwa man nalalaom na populasyon kaini sa Bird's International harani sa Manila na pribadong pagsasadiri ni Antonio de Dios.

Kritikal nang namimiligrong mapuho an abukay. An populasyon kaini biglang buminagsak huli sa pagli'tag kaini sa pagtinda kaini bilang alag na hayop. Palibhasa mahalon an bakalan, na nagpepresyong 160 dolyar sa Manila kan 1997, haros mga pitson pa sana sa tataghan kinukua na. Iba pang naka-unong sa pagdikit kaini iyo an pagwara' kan mga estaran kan gamgam sa kosa asin sa pag'alaw ta nagigin peste sa mga tanoman.