Catalán Occidental

Esta variente dialeutal nun ye'l dialeutu de referencia culta en Cataluña, pero sí lu ye ente los falantes de la Comunidad Valenciana.

Fonética

Amás del non amenorgamientu del sistema vocálicu átonu, la mayor traza qu'estrema'l catalán occidental del oriental ye que les e provenientes de les Ē (y llarga) y Ǐ (i curtia) tóniques del llatín pronúnciense como [e] (e zarrada) (cadena [kaˈðena], alé [aˈle], què [ˈke]), ente que nel catalán oriental ye una [ɛ] (y abierta) o [ə] (vocal neutra) nestes pallabres. Tamién la vocal átona [e] puede amenorgase a [a] delantre de consonantes nasales y sibilantes: enveja [aɱˈveiʒa]/[amˈbeʒɛ], espill [asˈpiʎ], eixugar [ajʃoˈɣa(ɾ)].

Morfoloxía

• Caltenimientu del soníu [w] nos posesivos (meua, teua, seua).
• La x inicial o post-consonántica en [ʧ] (esceición Xàtiva, Xixona onde se realiza [ʃ]).
• Verbos incoativos en -ix, -ixen, -isca, etc.
• Ciertu caltenimientu de la nasal nos plurales d'antiguos proparoxítonos acabaos en -n (hòmens, jóvens).
• Cierta presencia de [j] ante palatal sorda (caixa ['kajʃa]) nel dígrafu -ix-.
• El pronome débil ens/-nos conviértese en mos en toles posiciones.

Léxicu

Como en tolos idiomes, en catalán hai localismos, y dalgunos presenten una distribución que reflexa más o menos la división ente los dos conxuntos dialeutales. Dacuando la pallabra occidental tópase tamién nel dialeutu balear oponiéndose a un localismu propiu del catalán oriental peninsular.

Dacuando'l catalán occidental y l'aragonés oriental (o a lo menos l'aragonés ribagorzanu) tienen traces que los estremen del catalán oriental y del aragonés occidental.