Extempore

für „us em Momänt uuse“) brucht mä zum Improvisazioone beschriibe. Er isch vor allem im Schauspiil und in dr Rhetorik glöifig, bezäichnet aber au en Art vo Musiziere und e Gattig vo dr bildende Kunst.

En Extempore bestoot us Setz, wo us em Sträägrif gsäit wärde, sältener beziet mä dr Begriff au uf Üsserige, wo vorberäitet worde si, wo aber nit im offizielle Teggst stöön. Näbe dr improvisierte Prosa git s Värs-, Gedicht- und Liedforme, wo dradizionell extempore vordräit wärde, wie Couplet, Gstanzl, Limerick.

S Extempore het e langi Dradizioon im Theater. S Talänt z Improvisiere und dr Muet es au z mache wird vilmol gschetzt, Schauspiilerkolleege, Autore (und es het Zite gee au d Zensur) häi aber hüfig eender Angst drvoo. Wil sich s nöizitlige Theater us em Stäägriftheater entwigglet het, wo immer mee literarisiert worde isch, isch s Extempore sit em 18. Joorhundert sältener worde, het aber im 19. Joorhundert wider e gwüsse Freiruum überchoo.

Bi Reede, in Komödie, im Improvisazioonstheater oder im Kabarett reagiert s Extempore vilmol uf Rüef oder Reakzioone us em Publikum.

In der Muusig bezäichnet Extempore sit em 16. Joorhundert d Improvisazioon von ere Melodii zun ere Stimm, mäistens dr Bassstimm, wo vorgee isch, aber au vo Verzierige.

In dr Moolerei bedütet Extempore u. a. ass e Gmäld bim ene Moolwettbewärb in ere bestimmte Zit fertig gmoolt wird. Für dass nit cha betrooge wärde, wird am Aafang dr leer Bilddrääger von ere Schüri abgstämplet.