Zovu

Zovu ni nyama ikulu iyo ina chitambatamba....

Robert Katsabola ni mnyamata wakufumila mu charu cha Malawi uyo wakakoleka chifukwa cha kuguliska mazipondo gha zovu....

vikusangika mu malo agha. Ku Akagera kuli viyuni vya ku savana nga ni zirafu na zovu, ndipo ku Volcanoes kuli viyuni vya ku mapiri ivyo vikukhala pafupifupi vigaŵa...

kuli zovu na nkhalamu na vinyama vinyakhe na Nkhota-Kota Game Reserve uko nako kuli zovu na vinyakhe. Kumwela kuli Lake Malaŵi National Park ya zovu, chipembere...

m'ma 1800, ŵamalonda awo ŵakavwaranga nga Mbaarabu, ŵakaguliskanga mino gha zovu ku Luangwa, nangauli ŵakafumanga ku Unyamwezi ku Tanzania. Gulu limoza la...

golide na zovu zikaŵa zakuzirwa comene. Vyaru vya mukati mwa caru nga ni Ufumu wa Zimbabwe na Ufumu wa Mutapa vikapelekanga golide na mino gha zovu ivyo ŵanthu...

Chisoti cha ku Benin, icho chili na minofu ya zovu, nchimoza mwa vinthu vyakuzirwa comene mu Nigeria. Ufumu wa Benin, m'ma 1500...

Vinthu vinyake ivyo Ŵapwitikizi ŵakapenjanga ni vinthu vyakuŵaja vya mino gha zovu ivyo ŵanthu ŵa ku Benin ŵakavipanga nga ni viŵiya vyakusungiramo mchere,...

Etiyopiya ni caru ico cikaguliskanga comene vinthu nga ni golide, mino gha zovu, vinyama vyakupambanapambana, na vyakununkhira. Ŵanandi awo ŵakulemba mdauko...

na kutumizga golide, vyakununkhira, makuni gha blackwood, ebony, mino gha zovu, na vinyama vyamuthondo. Chigaŵa ichi chikumanyikwa kufuma ku mabuku gha...

vyakupambanapambana nga ni chimpanzees, minkhwe, viyuni vya mu nkhorongo, antilope, zovu, mphoyo, ng'ona, na njoka zinandi, kusazgapo viyuni vya pythons. Wildlife...

vinandi: viyuni vyakofya nga ni viyuni vyamuthengere, viyuni vyamuthengere, zovu, viyuni vyamuthengere, na vinyake. Mu vyaka vya m'ma 2000 na 2000 B.C.E....

ukamba kunangika ndipo cigaŵa ici cikaŵa mu suzgo la ndyali na nkhondo. Zovu zikuruzikuru zamu cigaŵa ici zikakopanga ŵanthu ŵa ku Swahili awo ŵakalondezganga...

ghanandi ghakusungirako vinyama, nga ni nkharamu za ku Nyika National Park na zovu za ku Liwonde National Park. Dambo la Malawi ilo lili kumwera kwa charu ichi...

ghakunjira mu malo agho maji ghakukhira; ulovi, uwo ukusuzga comene visko, zovu, mphumphi, na viyuni vikuruvikuru; kudumulika kwa makuni; kunangika kwa dongo;...

kuti Spice Islands. Cinthu cinyake cikuru ico ŵakaguliskanga ni mino gha zovu agho ŵakakomanga mu caru ca Tanganyika. Chigaŵa chacitatu ico cikapangiska...

ichi mukaŵa ŵamalonda Ŵachiarabu awo ŵakizanga kuzakagura ŵazga na mino gha zovu. Chirwa cha Zanzibar chikatoleka kuŵa chigaŵa cha Oman Sultanate, apo Seyyid...

mwa caru ŵakapelekanga vinthu vyakupambanapambana, nga ni gamu, mino gha zovu, vikumba, viswaswa, utoto, ŵazga, na golide, ivyo ŵanthu ŵa ku Lançados ŵakendanga...

pakaŵa cinthu cimoza ico cikulongora kuti pakaŵa njoka yimoza. Viwangwa vya zovu vikaphyoka na kupasuka mu vigaŵa vitatu. Viwangwa ivi vikamba kuŵako mu nyengo...

ŵanandi ŵa ku Europe ŵakiza mu chigaŵa ichi kuti ŵaguliske ŵazga, mino gha zovu, na makuni. Mu 1838 na 1841, France yikakhazikiska boma lakuvikilira vigaŵa...