Mgaga

撰文:Ayu.Payas

Raran raran nkis raran mga,tnaq kwara gaga ita tayal,siki musa mgaga tayal balay son nha, ima cingay tunux wal nha kutan(bgyagun) mga,yasa qu piyang balay strahu nha muci(mlikuy tayal)balay.nanu yasa qu, sraran maki qutux bnkis na (Kogiy), hiya ga yaba na Tali Sabi.maki qutux ryax, qutux sinl’tan qani,musa mgaga klmukan hogal, klmukan qasa ga, mwah mayaw knus beh ska rgyax, knus ga,thkun ru galan nha boq 樟腦油, nanu yasa qu galan nha thanan qutux ngasan,ana maki san’inu,ini ga qsiyap Kogiy ga,thkan nha maki,cyux inu qu knus ga,mtmatak kya psobih klahang nha squ knus. ru lhani nya balay kmut squliq qu yaba na Tali Sabi.son nha miyup qu qutux ngasan klmukan qasa,suqun nya kmut kwara qutux ngasan qasa lmga,ktan nha qutux laqi hbku kneril,blaq balay ktan ru ke-a nha sgalu, ini nha kutiy,rasun nha qalang,qyatan yaba na Tali Sabi. wal nha suqun kmut qu gluw nya,thayun nha ru rasun nha qu laqi kneril hiya.me’a su ngilis ska tuqiy shngiyang iyal qu laqi mga,kutan nha ru siy lxan sa ska tuqiy uzi ma,ini puzit hazi qu laqi kneril qasa ru siy nha rrasiy qalang qmayat.mkrakis qu laqi kneril qasa lga, psqunun nha ki mrkyas mlikuy Tali qasa la.maki laqi nha qsuyan kneril,Amuy yasa qu yaki(外婆) myan.babaw nya lga htuw qutux laqi likuy,Tayax Tali lalu nya, ru sbah mhtuw qutux laqi kneril,cyugan kwara qu laqi nha.Tali Sabi ga,ke-a nya syon qu yutas myan(Silan) ingat yaba yaya nya,,kinhangan qnyatan nqu squliq binah yutas Silan qasa. nanu yasa qu san nha smzye ru smwal psbayux mgluw squ yaki myan Amuy Tali,nyux muci sqa qu gaga pinlgan ta tayal sraral hiya.

maki qutux laqi nha qsuyan kneril qu Silan ru Amuy Tali ,Yabay Silan lalu nya,yasa qu yaya maku pi.Yabay Silan ga,laqi nha tqs’an.giwan ciyup(聘金)qrqan nha beh Kogiy ru Amuy Tali lga,wal nha pson squ ngasal likuy nya yutas Silan ma.yaya maku Yabay Silan ga yutas Tali ru yaki kmukan qasa qmayat lma.ungat yaba yaya nya Yabay Silan ru cqyun nha balay gmalu ma, aring cipoq spanga nha, aring cipoq spanga nha,ana cyux siy kmwa tehok hiyal kakay nya siy pnganna.aring cipoq lga,pniqan nha nqwiy tutuh,memaw qruyux balay nqwiy nya ma.(qnxan ita tayal raran ga nqwiy qani piyang balay blaq ma,baha hmswa sosaw nha kwi uzi).Amuy Tali ga,sgalu nya mita qu laqi nya Yabay Silan lga,ini wah mita ana qutux ryax,wayal siy usa mgluw maki qsiyap na suru, rgyax Tkasan qasa. siy usa kmehuy slaq, cyux ciyaw kya.yaya maku Yabay Silan ga,s’nun nya yaya Amuy Tali,son nya tmnga mita kruma.aring Suru skura qsiyap mita Tkasan qasa,ktan maku sswe mu kneril ru sswe mlikuy, cyux mgluw yaba yaya ,mqas balay mzwi beh syaw llyung lga,mngilis saku muci yaya maku.baqun nha nyux saku lga,muyaw silung wahan saku nha stnaq magan,tehok saku lga,tehok uzi qu mama na yaya maku Tayax Tali ma (sswe na Amuy Tali) .yaqeh balay lungan nya ru thmut mwah magan kuzing,nyux ta qyatan ru nyux ta phnyun posa beh squ yaya nya.ciyup ta balay qu Yabay Silan qani,musa tngwaya maki squ ngasal yaya nya lga,iyat ptngwaya ngasan ta,nyux muci sqa qu innglung nya.yasa qu yan nasa qu qnxan na kl’aya maku Yabay Silan,ini saku gluw yaya aring cipoq.

ke na yaya maku ga,blaq balay lungan na yaki kmukan qasa,ke’a nya baqun muci laqi ta na kmukan ru tnhay ta nya knutan,yasa qu blaq balay lungan nya ma,ini sku yaqih na inlungan beh squ gluw tayal,stayal balay ma. mze’a su nqu yaqih inlungan nya ga,aki nha kutan uzi mru,ini balay blaq qu gaga ita mhuw raran.qani ga qnxan raran,iyat yaya maku nanak muci kya pqiyu, kwara tayal ga,tnaq kwara gaga klhangan ta.lokah balay musa mgaga,maki cikay yaqih nha lga,musa kmut tutux lma.qalang Kogiy ru Suru mga,m’sparis ma,siy ginriqiy mita Yatux 三光 ru Balung ma,yasa son nha muci,kogiy ga smoya balay pkut squliq.squliq na qalang binah ga,giway pqiyu muci;son nanu musa kmut squliq qu tayal na kogiy qasa ma.

ana nha wal zemek(tbngan) kmut qu gluw na yaki kmukan ga,hiya nanak qu nyux msthay,qenah sgaluw ni utux,mbhuyaw balay kinbahan laqi nya,wayal gmayang beh qalang ana inu.baha hmswa, laqi nya sswe kneril ga,wal tmwang beh qalang Marikuang qasa,khmay balay qu kinbahan nha.laqi nya Tayax Tali hiya ga uwan tmwang beh Qehuy 下奎輝,hga qu cyux maki kya lga,tgiway mlikuy qu laqi nha,khmay balay laqi nha kinbahan uzi ma.swa’un su qu llaqi ubuy yaya maku lpi,aring kogiy uwan mayang squ ana inu rhiyal uzi.yasa son muci,qenah(qyung) sgalu ni utux qu cinthay na knutan tayal qasa.lpgun sqani qu ita uzi.ana aki nha kutan qu yaki kmukan qasa ga,cyux m’tayal balay la,tehok squ misuw lga,wal kura kmukan kekong lozi qu ubuy yaya maku ru laqi tayal qani,laqi na tayal balay balay lga,ini kpiyux la,nanu yasa qu ubuy ta kmukan itan hiya,baqun balay yaya na yaki(外婆) maku ga laqi balay na kmukan.ana aki psyaqih qu tayal ru kmukan ga,inu syaqih pi!qenah balay uwan kura kmukan kekon qu laqi ta tayal lozi,qani ga qnxan misu nyux smpun kwara.aring mwah Gipun lga.maki qu mrhuw klahang nya rwa,kbalay nanak gaga la,aring maki gaga qani lga,uwan nya shtuy kwara yaqih na gaga kmut squliq qasa.ima yaqih yasa phogun nha kwara lma.baqun nya cyux inu qu baq balay kmut squliq mga,wahan nya smqzinut balay,ini nya biqiy ryax mciyaw,siy nya hali kuri kryax ma.aring kya mngungu kwara squliq tayal la.yasa qu ungat kwara gaga kmut squliq la.

部落出草故事

昔日，我們泰雅族有出草的習俗，泰雅男子誰最擅長獵首，將會受到其他族人非常的尊敬，並被尊稱為「泰雅勇士」。從前高義部落 有位勇士是Tali Sabi的父親，與同一獵團的族人選定一平地家族去出草。(從前平地人為了討生活，搬到高義的山上砍筏樟樹來提煉樟腦油，哪裡有樟樹他們就移居到那裏)。他們悄悄潛入，俐落的滅了一 家人，後來他們發現一個可愛的女孩，起了憐憫之心留下活口，並帶回部落由Tali Sabi的父親扶養，若是帶回家的途中女孩哭泣吵鬧，他們一樣不留情的。小女孩到了適婚年齡時，便讓他與Tali Sabi成親，他們生了一個長女，名叫Amuy Tali,那就是我的外婆，第二胎又生了 一個男孩，名叫Tayax Tali，第三胎又生了一個女孩，Tali Sabi與平地女孩生了三個孩子。Tali Sabi中意一個孤兒Silan，就讓他入贅與大 女兒Amuy Tali成婚，這也是泰雅族從前的習俗。

Silan 和 Amuy Talig生了長女名叫Yabay Silan，她就是我的母親。我的母親出生沒多久，她的父母回到父親的部落Tkasan居住，在那裏耕種Yabay Silan 像聘金似地留在高義部落，由爺爺Tali Sabi和平 地阿嬤扶養。因著Yabay Silan沒有父母照顧，所以爺爺和奶奶特別 疼愛她，常常把她背在背上，就算女孩漸漸長大，揹著時雙腳已快垂到地上還是繼續背著。爺爺和奶奶從小就讓Yabay Silan抽泰雅煙斗，小小年紀卻抽著長長的煙管，這是當時部落常見的景象。(因為我們泰雅男女都喜歡抽著菸斗，那是習俗亦可用來驅蚊)。

我的母親就是這樣被爺爺和奶奶疼惜長大。我的外婆Amuy Talig 心疼女兒，不忍見她難過遂不曾回娘家去看過她。我的母親忍不住思念母親的心，有時會偷偷去看外婆。她從蘇樂往對面的山望去，看見弟弟妹妹們快樂地在母親身邊玩耍，真的很羨慕又難過，不自覺流下傷心的淚。當外公外婆發現母親在對面，就涉水過來接她。母親剛到達沒多久，外婆的弟弟Tayax Tali (母親的舅舅)也到了那裡。Tayax Tali 氣憤地想，我的母親是像聘金一樣留住的孩子，不能讓她有親近生母的機會，深怕她從此留在生母身邊不回家。