Тарас Шевченко

Шевченко болбол — украиншуудай арадай шүлэгшэ. Шевченко хадаа шэнэ, украин удха зохёол үндэһэ һуури табигша мүн. Эзэн хаанай уралигай академиин академик (1860).

Тарас Шевченко
Тарас Григорович Шевченко
Ажал үйлэ:	шүлэгшэ, зурааша
Түрэһэн үдэр:	1814 оной 3 һарын 9(1814-03-09)[2][3][4][5][6][7][9]
Түрэһэн газар:	Моринцы[d], Звенигородский уезд[d], Киевская губерния[d], Ородой эзэнтэ улас[10][12]
Эрхэтэнэй харьяалал:	Ородой эзэнтэ улас[13][14][15]
Наһа бараһан үдэр:	1861 оной 3 һарын 10(1861-03-10)[4][3][2][5][6][7][9] (47 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Санкт-Петербург, Ородой эзэнтэ улас[10][16]
Гарай үзэг:

Тэрээнэй гайхамшагта ажал хэрэгүүд Украинын соёлой хүгжэлтэдэ мүнөөшье хүрэтэр айхабтар ехэ нүлөө үзүүлһээр. Олохон уран зохёолшод, композиторнууд, зүжэгшэд болон хүгжэмшэд Шевченкын гэгээн бэлигые үльгэр жэшээ болгодог юм.

Тарас Шевченко болбол Украинада, Звенигородський сомоной Морынци хүдөөдэ крепостной боголой бүлэдөө, 1814 оной 3 һарын 9-дэ түрөө һэн. Тарас Шевченко болбол бага наһанһаа хойшо юрэ бэшэ ухаан бодол, зураха ба зохёохо шадабари харуулһан байгаа.

1838 оной хабар Карл Брюллов, Василий Жуковский хоёр түлөөһэ үгөөд, залуу ирагуу найрагшые богоолшолгоһоо гэтэлгэхээр гаргажа абамаар байгаа. 1838 оной 5 һарын 7-ндэ Шевченко сүлөө олгогдобо.

Тарас Григорович Шевченко болбол өөрынгөө арадые, арадайнгаа ажабайдал ба һуудалые арадайнгаа хэлые, дуунуудые, һанал бодолые, түүхэ үльгэрнүүдые юунһээш үлүүгээр мэдэһэн. Шевченко болбол арадай уралиг соохи бүхы һайн һайхан юумэнүүдынь хуу өөртөө шэнгээн абажа, тэрэгээр өөрынгөө зохёолнуудые шэмэгдэһэн ба тиигээд энээнээ арадтаа зорюулжа үгөө һэн.

Шевченко болбол өөрынгөө орондо, өөрынгөө арадта хизгааргүй дуратай инаг байһан түрэл Украинынгаа үргэн тала дайдаар, хото, хүдөөгөөр ябахадаа, дарлагдаһан ба харанхы мананда төөриһэн, үлэсхэлэн хооһон хүнүүдэй уйдхарта гашуун гунигдалые, зоболонто байдалые үзэдэг, харадаг, дууладаг байгаа. Украиншуудые ородууд хайшан гээд мал шэнгеэр худалдажа, баһажа, доромжолжо байхые шүлэгшэ хараһан байна. Украиншууд арад хадаа өөрынгөө бэе даанги ба тусгаар байдалаа олонтоото дайсадһаа ба илангаяа ород ба поляк хэдэн зуун жэлдэ тэмсэһэн юм. Хаанаш — түрэһэн нютагтаашье, Петербургдэшье, сүлэлгэдэшье байхадаа, Шевченко болбол өөрынгөө арадай ерээдүйн зол жаргал тухай хододоо һанажа ябадаг, үнэтэ ушар ерэхэ гэжэ этигэдэг ба энээниие дүтэ болгохын түлөө бүхы бэеэ үгэһэн юм.

Хаанта Оросой нютаг дэбисхэр дээрэ һууһан олонтоото арадуудай хоротой муухай дайсаниинь болохо, империализмын урдаһаа эсэргүүсэн, Шевченко болбол эрэйхэг зоригтойгоор бодоһон байгаа. Кирилл ба Мефодийн нүхэрлигэй гэшүүн байһан ушар, даралтата Орос гүрэн дураагутаһан дүлэтэ зохёол шүлэгүүдэйнь түлөө Шевченкын ород засаг тэсээгүй ба хурша шүлэгүүдээр зүрхөө хадхуулжа хэһэһэн I Николай царь болбол мүн Шевченкоһээ һүрдэн айһан ба тээрэниие 1847 ондо тушаагаад, Орскын бэхилэлтэдэ сүлэһэн байна. Зураг зураахаа ямарш зохёол зохёохоо хоригдоһон Шевченко болбол мүн шүлэгдэш байхадаа, зориг хүсэлөө буураагүй ба зохёолоо бэшэһээр байгаа һэн. Һүүлэрэнь 1850 ондо дахин дабхар сүлэлгэ — Каспийн далайн саадтээ, Шэнэ-Петровск бэхилэлтэдэ эльгээгдэбэ. Эндэ Шевченко өөрынгөө омог зоригоо бааханшье буураагүй, урданайхи шэнгеэрээ дорюун һэргэг зандаа, дуугаа дуулаһаар ябаа һэн.

Харин I Николайн нүгшэһэнэй хойно, шүлэгшын Петербургынхи найза нүхэдэй үни удаан зууршалга, гуйлга хэһэнэй ашаар, Шевченко болбол 1857 ондо, арбан жэлһээ үлүү сүлэлгэдэ байһанайнгаа һүүлдэ, амнистяар сүлөөлэгдөө һэн. Сүлэлгэһөө сүлөөлэгдөөшье һаань, ород жандармууд, барлагууд хадаа Шевченкодэ зам табяагүй һэн. Шүлэгшын түрэһэн нютаг — Украинадаа һуухые хүсөөшье һаань, Оросой засаг тэрэниие харшалан, тэндэһээнь намнаһан байна.

Бага наһанһаа хойшо Оросой шэрүүн даралтые үзэһэн, үни удаан түрмэ, каатарга, сүлэлгэдэ ябажа, тулиһан зобоһон ушарһаа, шүлэгшын бэеын тамирынь ехээр муудажа, Шевченко болбол 1861 оной 3 һарын 10-да Петербургдэ наһанһаа нүгшэһэн байна. Днепр мүрэнэй хүбөөдэ Канив хотодо хүдөөлүүлһэн юм.