Владимир Даль
Владимир Иванович Даль (Украина: Володимир Іванович Даль; 1801 оной 11 һарын 22, Луһанскын завод — 1872 оной 10 һарын 4, Москва хото) хадаа ород хэлые шэнжэлэгшэ, зохёолшон, түүхэшэн, этнограф.
Владимир Далиин «Амиды агуу ород хэлэнэй тайлбарилгын толи» тэрэниие алдаршуулба. Даль наһанайнгаа табин гурбан жэлые дүрбэн боти толидоо зорюулаа.
| Владимир Иванович Даль | |
 | |
| Ажал үйлэ: | |
|---|---|
| Түрэһэн үдэр: | |
| Түрэһэн газар: | Луһанск, Славяносербский уезд[d], Екатеринославская губерния[d], Ородой эзэнтэ улас[8][5][6] |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: | |
| Наһа бараһан газар: | |
| Гарай үзэг: |
|
.svg){kind=small}
Владимир Даль хадаа одоо үеын Украинада, Екатеринослав можын Луһанск хотодо түрэһэн юм. Абань Даниһаа ерэһэн Йохан Кристиан Даль уулын захиргаанай эмшэн байгаа.
Далайн Петербургын корпус ба уһан сэрэгтэ табан жэл соо хэһэн албан, байлдажа байһан армида эмшэнэй ажал ябуулга, Оренбургда түшэмэл байһан үе, иишэ тиишэ ходо ябуултажа, газар зүйшын, амитан шудалагшын, түүхэшын үүргэ бэелүүлһэн үргэн ехэ ажал ябуулга гээд тоолоё Оросой эрдэм ухаанай академи угсаатанай зүйн болон түүхын шанартай ажалайнь түлөө тэрэниие өөрынгөө сурбалжалагша-гэшүүн болгон һунгаһан байгаа. Владимир Далиин ажабайдал хадаа тэрээндэ ехээр аяншалха, олые хараха, эгээл шухалань гэхэдэ, олон юумэ дуулаха арга олгодог байгаа. Харин шагнаһан дуулаһан юумэниинь дэбтэрнүүд соонь бэшэгдэдэг байһан юм.
Арбан долоотойдоо өөрынгөө гайхуулһан түрүүшын үгые тэрэ бэшэжэ абаа һэн ха. Тэрэ гэһээр бэшэлгынь дэбтэртэ үдэр бүри шэнэ үгэнууд нэмэгдэдэг болоо.
«Луһанскын Хасаг» гэһэн нюуса нэрэ өөртөө абтаһан байна. Тэрэ ажалайнь удха шанарые сэгнэхэ, угаа ехэ зорилгые ойлгохо талаар Александр Сергеевич Пушкин Дальда эгээл ехээр туһалаа. Даль «Ородой онтохонууд» (Русскія сказки, 1832) гэһэн ном эхилэн бэшэһэн удха зохёолшо Пушкинда асарһан байгаа. Ород хэлэлгын шэнэ шүүһэтэ үгүүлбэринүүдые уншахадаа, эгшэтэрээ энеэн Пушкин мүнөө хрестоматида ороһон үгэнүүдые хэлэһэн юм: «Манай оньһон сэсэн үгэ бүхэн ямар гоё гээшэб, ямар удхатай гээшэб. Алтан лэ гээшэ даа!...» Толи зохёохыень Владимир Дальда зүбшэл үгэһэн юм.
Даль хадаа эрдэмэй талаар тон лэ үнэн зүрхэнһөө энэ хэрэгтэ оролдоо. Владимир Даль В.А. Жуковскийтэй хани нүхэр болоо, ерээдүйн адмирал Нахимовтай, декабрист Завалишинтай далайн корпусто хамта һураһан, Пироговтой хамта анагааха ухаанаар хэшээл шагнаһан, тэрээнтэн наһан соогоо хани барисаанай холбоотой байгаа.