O powstawaniu gatunków

	>>> Dane tekstu >>>
Autor	Charles Darwin
Tytuł	O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego
Podtytuł	czyli O utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt
Wydawca	Nakładem Redakcyi Przeglądu Tygodniowego
Data wyd.	1884-5
Druk	Drukarnia Przeglądu Tygodniowego
Miejsce wyd.	Warszawa
Tłumacz	Szymon Dickstein; Józef Nusbaum-Hilarowicz
Tytuł orygin.	On the Origin of Species by means of natural selection
Podtytuł oryginalny	or the preservation of favoured races in the struggle for life
Źródło	skany na Commons
Inne	Cały tekst; Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI
	Indeks stron
	Artykuł w Wikipedii

catalàDeutschEnglishEnglishespañolespañolfrançaisitalianoNederlandsportuguêsрусскийsvenska

›››

Karol Darwin.

———

O POWSTAWANIU GATUNKÓW

DROGĄ

DOBORU NATURALNEGO

czyli

O UTRZYMYWANIU SIĘ DOSKONALSZYCH RAS W WALCE O BYT.

(On the Origin of Species by means of natural selection, or the preservation of favoured races in the struggle for life).

Przełożyli

Szymon Dickstein i Józef Nusbaum.

Skan zawiera grafikę.

WARSZAWA

Nakładem Redakcyi Przeglądu Tygodniowego

—

1884—5.

Дозволено Цензурою. — Варшава 24 Января 1884 г.

w Drukarni Przeglądu Tygodniowego, ulica Czysta Nr. 2.

SPIS RZECZY

zawartych w dziele Karola Darwina „O powstawaniu gatunków”.

str

Rys historyczny rozwoju poglądów na powstawanie gatunków przed wyjściem na świat pierwszego wydania niniejszego dzieła

5

Wstęp

14

ROZDZIAŁ I.

Przemiany pod wpływem hodowli.

Przyczyny zmienności. — Wpływ przyzwyczajenia, czyli używania lub nieużywania organów. — Zmiany współczynne. — Dziedziczność. — Cechy odmian swojskich. — Trudność odróżniania odmian i gatunków. — Powstawanie odmian swojskich z jednego lub wielu gatunków. — Gołębie swojskie, ich różnice i pochodzenie. — Oddawna stosowane zasady doboru i ich wpływ. — Dobór świadomy (metodyczny) i bezwiedny. — Nieznane pochodzenie naszych utworów swojskich. — Warunki sprzyjające zdolności człowieka do doboru

18

ROZDZIAŁ II.

Przemiany w stanie natury.

Zmienność. — Różnice indywidualne. — Wątpliwe gatunki. — Gatunki szeroko rozpowszechnione i zwyczajne najbardziej ulegają zmianom. — Gatunki większych rodzajów ulegają częściej zmianom w każdym kraju, niż gatunki mniejszych rodzajów. — Wiele gatunków większych rodzajów, mają podobieństwo do odmian, gdyż są mocno, choć nie jednakowo, zbliżone do siebie i rozpowszechnione na ograniczonej przestrzeni

43

ROZDZIAŁ III.

Walka o byt.

Jej związek z doborem naturalnym. — Obszerniejsze znaczenie tego wyrazu. — Geometryczny postęp rozmnażania. — Szybkie rozmnażanie się naturalizowanych zwierząt i roślin. — Natura przeszkód rozmnażania. — Powszechne współzawodnictwo. — Działanie klimatu. — Zabezpieczenie gatunku, jako wynik ilości osobników. — Skomplikowany wzajemny stosunek zwierząt i roślin. — Walka o byt najczęściej zaciętą pomiędzy osobnikami i odmianami tego samego gatunku, często zaciętą jest też pomiędzy gatunkami jednego rodzaju. —Stosunki pomiędzy organizmem a organizmem są najważniejsze ze wszystkich

57

ROZDZIAŁ IV.

Dobór naturalny, czyli przeżycie form najstosowniejszych.

Dobór naturalny. — Jego potęga w porównaniu do doboru dokonywanego przez człowieka. — Jego wpływ na cechy mniej ważne. — Jego działanie w każdym wieku i na obie płcie. — Dobór płciowy. — Powszechność krzyżowania pomiędzy osobnikami jednego gatunku. — Okoliczności sprzyjające lub niesprzyjające działaniu naturalnego doboru, a mianowicie: krzyżowanie, izolowanie, ilość osobników. — Działanie powolne. — Zanikanie spowodowane przez dobór naturalny. — Rozbieżność cech w stosunku do rozmaitości mieszkańców niewielkiej przestrzeni i do naturalizacyi. — Działanie naturalnego doboru za pomocą rozbieżności cech i wymierania na potomków wspólnych rodziców. — Wyjaśnienie ugrupowania istot organicznych. — Postęp w organizacyi — Zachowanie się niższych form. — Zbieżność cech. — Nieograniczone rozmnażanie gatunków. — Streszczenie.

70

ROZDZIAŁ V.

Prawa zmienności.

Skutki zmiany warunków. — Użycie i nieużycie organów skombinowane z doborem naturalnym. — Organy lotu i wzroku. — Aklimatyzacya. — Zmiany współczynne. — Kompensacya i ekonomia wzrostu. — Współczynność wrzekoma. — Organy wielorakie, zaczątkowe i nizko organizowane są zmienne. — Organy rozwinięte w niezwykły sposób bardzo są zmienne; cechy gatunkowe więcej są zmienne od rodzajowych; zmienność drugorzędnych cech płciowych. — Gatunki jednego rodzaju zmieniają się w jednakowy sposób. — Powrót do dawno utraconych cech. — Streszczenie.

109

ROZDZIAŁ VI.

Trudności teoryi.

Trudność teoryi pochodzenia drogą przekształceń. — Brak lub rzadkość odmian przejściowych. — Przejścia w sposobach życia. — Rozmaitość obyczajów w jednym gatunku. — Gatunki z obyczajami znacznie różnemi od obyczajów pokrewnych im gatunków. — Organy niezmiernie wydoskonalone. — Sposoby przejścia. — Trudne wypadki. — Natura non fecit saltum. — Organy niewielkiego znaczenia. — Organy nie zawsze są absolutnie doskonałe. — Prawa jedności typu i warunków istnienia zawarte są w teoryi naturalnego doboru.

134

ROZDZIAŁ VII.

Rozmaite zarzuty stawiane teoryi doboru naturalnego.

Długowieczność. — Zmiany nie są koniecznie równoczesne. — Zmiany pozorne nie przynoszą żadnej korzyści. — Rozwój postępowy. — Cechy mające niewielkie fukcyonalne znaczenie są najbardziej stałe. — Przypuszczalna niedostateczność naturalnego doboru dla, wytłómaczenia pierwszych faz korzystnych organów. — Powody, które przeszkadzają nabyciu korzystnych organów drogą naturalnego doboru. — U członków jednej klasy organy niezmiernie różne rozwijają się z jednego źródła. — Powody skłaniające do odrzucania wiary w wielkie i nagłe zmiany.

165

ROZDZIAŁ VIII.

Instynkt.

Instynkt da się porównać z przyzwyczajeniami, lecz różni się od nich pochodzeniem. — Stopniowanie instynktów. — Mszyce i mrówki. — Zmienność instynktów. — Instynkty zwierząt domowych, ich pochodzenie. — Instynkty naturalne kukułki, Molothrius, strusia i pasorzytnych pszczół. — Mrówki utrzymujące niewolników. — Pszczoła i jej instynkt budowlany. — Zmiana instynktu i budowy nie są koniecznie równoczesne. — Trudność teoryi naturalnego doboru instynktów. — Owady niejakie czyli niepłodne. — Streszczenie.

198

ROZDZIAŁ IX.

Powstawanie mieszańców (hybridów).

Różnica pomiędzy niepłodnością pierwszego krzyżowania i niepłodnością mieszańców. — Niepłodność jest zmienna co do stopnia; nieogólną; skutkiem chowu krewniaczego wzrasta, przez hodowlę zaś zmniejsza się. — Prawa niepłodności mieszańców. — Niepłodność nie jest ładną szczególną własnością, wiąże się z innemi różnicami i nie wzrasta przez dobór naturalny. — Przyczyny niepłodności pierwszego krzyżowania, oraz mieszańców. — Równoległość pomiędzy działaniem zmienionych warunków życia i krzyżowaniem. — Dwukształtność i trójkształtność. — Płodność krzyżowanych pomiędzy sobą odmian i ich metysów nie jest ogólną. — Mieszańce i metysy, porównane z sobą niezależnie od ich płodności. — Zestawienie.

225

ROZDZIAŁ X.

Niedostateczność dowodów geologii.

Brak pośrednich odmian pomiędzy dzisiejszemi formami. — Natura wygasłych odmian pośrednich i ich liczba. — Osady i obnażenia są miarą okresów czasu. — Długość upłynionego czasu, wyrażona w latach. — Ubóstwo naszych zbiorów paleontologicznych. — Przerwy w formacyach geologicznych. — Obnażenia granitowych powierzchni lądu. — Brak odmian pośrednich we wszystkich formacyach. — Nagle pojawianie się grup gatunków. — Nagle występowanie ich w najstarszych, znanych nam pokładach, zawierających skamieniałości. — Wiek zamieszkałej ziemi.

253

ROZDZIAŁ XI.

Geologiczne następstwo istot organicznych.

Powolne i stopniowe występowanie nowych gatunków. — Różna szybkość ich zmian. — Gatunki, które raz zanikły, nie zjawiają się już ponownie. — Grupy gatunków podlegają tym samym ogólnym prawom zjawiania się i zanikania, co i gatunki pojedyncze. — Wygasanie gatunków. — Jednoczesne zmiany form żyjących na całej powierzchni ziemi. — Pokrewieństwo form wygasłych pomiędzy sobą i z formami żyjacemi — Stopień rozwoju form wygasłych. — Następowanie po sobie tych samych typów w jednej i tej samej okolicy. — Streszczenie tego oraz poprzedniego rozdziału.

278

ROZDZIAŁ XII.

Rozmieszczenie geograficzne.

Obecne rozmieszczenie organizmów nie daje się wyjaśnić przez różnice w fizycznych warunkach życia. — Doniosłość granic rozmieszczenia. — Pokrewieństwo tworów jednego i tego samego lądu stałego. — Punkty środkowe stworzenia. — Sposoby rozmieszczenia: zmiany klimatyczne, wahania poziomu i środki przypadkowe. — Rozproszenie podczas okresu lodowego. — Naprzemian występujący okres lodowy na północy i południu.

302

ROZDZIAŁ XIII.

Rozmieszczenie geograficzne (Ciąg dalszy).

Rozmieszczenie mieszkańców wód słodkich. — Mieszkańcy wysp oceanicznych. — Nieobecność płazów i ssących lądowych. — Stosunek mieszkańców wysp do mieszkańców lądów najbliższych. — Kolonizacya ze źródeł najbliższych i związane z tem przemiany. — Streszczenie niniejszego i poprzedniego rozdziału.

328

ROZDZIAŁ XIV.

Pokrewieństwo wzajemne istot organicznych; morfologia; embryologia; organy szczątkowe.

Klasyfikacya: Podporządkowanie grup. — Układ naturalny. — Prawa i trudności klasyfikacyi objaśniają się przez teoryę pochodzenia z przemianami. — Klasyfikacya

odmian. — Pochodzenie zawsze uwzględniane przy klasyfikacyi. — Cechy analogiczne czyli cechy przystosowania. — Pokrewieństwa: ogólne, złożone i promieniste. — Wygasanie oddziela i odgranicza od siebie grupy. — Morfologia: pomiędzy członkami tej samej klasy i częściami tego samego osobnika. — Embryologia: prawa jej tem się wyjaśniają, że przemiana nie występuje we wczesnym okresie życia, lecz w odpowiednim wieku zostaje odziedziczoną. — Organy szczątkowe: objaśnienie ich powstawania. — Streszczenie.

347

ROZDZIAŁ XV.

Ogólne powtórzenie i zakończenie.

Powtórzenie zarzutów, stawianych teoryi doboru naturalnego. — Powtórzenie ogólnych i szczególnych okoliczności, przemawiających na korzyść jej. — Przyczyny powszechnej wiary w stałość gatunków. — Jak dalece rozciągnąć można teoryę doboru naturalnego. — Znaczenie jej dla badań przyrodniczych. — Zakończenie.

385

Instynkt.

409

414

417

Mieszkania zwierząt ssących

425

Zakończenie

435

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Charles Darwin i tłumaczy: Józef Nusbaum-Hilarowicz, Szymon Dickstein.