أوقرانيا، روسيه وتوركيه (مقالەلر مجموعەسى)/اوقراينا تاريخنه رجعى وتدقیقی بر نظر

​اعتبار اولنان خطوط مفروضه داخلندەکی اراضی یه، قبل الميلاد بشنجی عصرك موكلرينه طوغری صورت قطعيه ودائمەده يرلشمشلردر. او تاريخدن اول اقوام مذکوره آنجق (اوقراينا) نك جسيم اورمانلر ايله مستور حوالی شمالیەسنده ساکن بولنمتقده ايديلر. اوقراينانك اقسام جنوبیه سی ایسه اوزمان بشقه برطاقم اقوامه محل اقامت وجولان اولمقده ايدى. (اوقراينا) ملتی بر طرفدن قرەدكز ساحلريله (دون) نهری قلرينه ديكر طرفدن (قارپات) طـاغلرى أتكلرينه قدر اوزانان ممالك واسعه يه يا ييلوب يرلشدکدن صوكره بو اراضی فسخه داخلنده آبری آیری بر جوق قبائل حالنده دمكذار اولمغه باشلامشدر. بو قبائلدن بری و یا بر قاچی طرفندن وجوده كتيريلن جماعتمسی حکومتجكلر بر طاقم برنسلرك تحت اداره سنده بولیوردی. بو پرنسلردن (کهف) حواليسته فرمان فرما اولانلر یواش یواش دیكر ملوکی کندی انقيادلری آلتنه آلمغه موفق اولديلر.

بو(کیەف) پرنسلری طقوزنجی عصرده شمدیکی (اوقراينا) نك همان قسم اعظمنه صاحب ومالك بولنيورلردى. بوممالك ايسه على الاطلاق ​(روس) ناميله ياد وذكر ايديليردي¹. آرهدن از بروقت کچنجه (کيەف) ملوکی شرقی اسلاو اقوامنه عائد اراضى يي زير تملك وتصرفلرينه آلدیلر. روسیەده بیاض روسل (Byelorussy) وبيوك روسر (Vyelikorussy) اسملریله متعارف عروق ایشته بوشرقی اسلاو اقوامندن انشعاب ايلشدر.(کيەف) حکمدار لری بوندن بشقه (لیتوآنی) و(فینلاندا) اقوامنه منسوب اولوب (نيەمەن) و(بالطيش دوونا) نهرلری طرقندن اسقا اولان اراضى ايله بالطق دكزينك شرقندەكى بيوك كوللرك کنارلرنده (وولغا) نهرينك من عنده كائن یرلری بیدربی ضبط واستيلا ايتديلر. ذاتاً واساساً بيوك برمملکت اولان (کيەف) حكومتنك اتساع وانبساطی اوننجی عصرده اجرای سلطنت ایتمش اولان (کيەف) پرنسلوينك وازجمله (اولەغ Oleg) نامنده کی مالك ایله (اولغا Olga) اسمندەکی زوجهسنك ومخدوملرى (سوياستوسلاو Swjastoslaw)ك ثمرۂ غيرت وفعاليتي عد اولنيور. بوصوكنجى ملكك اوغلى (وولوديمير Wolodymyr) ۹۸۸ تاريخ ميلاديسنه طوغری تحت حاکمیتندەکی قطعات اهالیسنه اورتودوقس خريستيانلغنی قبول ایتدير مشدر. روم اورتودوقس مذهبی وروم - یونان ادبیات وصنايعي كرك (اوقراينا) ممالكنه كرك بومملكت ايله همجوار اولان حوالی به اساسلی برصورتده نفوذ و حلول ايتمكه باشلادیغی بر زمانده پرنس (وولوديمير) ايله اخلافی او وقته قدر آنجق صرف اوقراينالي ايالتلرده موجود وجارى اولان حقوق واصول ادارەیي حكومتلرينك بوتون اقسامنه تطبيق وتعميمه ​Wolodymyrko)، (ياروسلاو Yaroslaw) و(رومان Roman) نامندەکی پرنسلر ایله (دانيلو Danylo) اسمندەکی قرالدر.

بوصوك قرالك دور حکومتی اثناسنده و ١٢٤٠ تاريخ ميلاديسنده بعض اقوام، شرقدن اوقراینایه آقین و صولت ايدرك (كيەف) و(چەرنيخیو Tschernyhiw) شهرلری ایله دیكر برچوق بلادى خاك ايله يكسـان ايتديلر. بوهجوم واستيلا سبيله اوقراينا ممالكنك (دنيەپەر) نهرينك ایکی ساحلنده کائن اقسامی بوتون معناسیله بر خرابه زاره دوندی. (غاليچيا) و (وولهينيا) طرفلری صولت تخریبکارانەدن بالنسبه دها مصون قالديغى ايجون تشکیلات مستقله سیاسیه لرینی دها بوز سنه محافظه ايده بيلديلر. بويوزستهلك دور انناسنده اوراده زمام حکومتی اللرنده طوتمش اولان اك معروف و ممتاز حكمدارلر یوقاريده اسمی سبق ايدن (دانيلو) دن بشقه مومى اليهك اوغلى (لەو Lew) ويكنى (زوريج Zurij) اولمشدر.

اون دردنجی عصرده (لیتوانی) پرنسلری اوقرانيانك پارچه لنمش ایالتلرینی کندی حكومتلرينه الحاق ايتمكه موفق اولديلر. بوملوك اوقرايناليلرك عادات و آداب معاشرتنه طوقنمق شـويله طورسون بالعكس اوقرايناليلرك لسانى، قوانين ومدنيتنى بيله قبول ابتديلر. (لتیوانی) پرنسلری (غاليچيا - وولهينيا) حکومتی ایله صیقی همجواراق روابطنى تأسيس وادامه ایتديلر. حتی کندی خاندانلرینه منسوب (لوبار Loubart) نامنده بر پرنس (غالیچ) شهری اصیلزادكانی طرقندن - که بونلره (بويار Boyar) دنیردی ١٣٤٠ تاريخده (غاليچيا - وولهينيا) حكومتنك قراللغنه بيله نصب و انتخاب اولندی.

مع مافيه او تاريخلرده (غالیچ) شهريله حواليسنك ضبطی ایچون ​(غاليچيا) حكومتيله محاربەيه كيريشن پولونيا قراللرندن (قازيمير Kasimir) بوحربدن نهایت غالب چیقدیغی ایچون (غالیچ) پولونیا ليلرك يد اشغال وتصرفنه کچدى. بومغلوبيت اوزرینه پرنس (لوبار)ك ألنده آنجق (وولهينيا) قطعەسيله ديكر بعضی اراضی پارچه لری قالدی. لكن (دنیەپەر) نهرينك صولاديغي حواليده دخی (لیتوآنی) سلاله حكمداریسته منسوب برنسلرك تحت اداره سنده اوله رق بعض اوفاق اوقراینالی حکومتلری دخی استقلال اوزره پایدار اوله بیلمشلردی. اوقراينا حکومتی هنوز (کيەف)دن اداره اولندینی زمان حائز بولنديغي تشکیلات سياسيه ومدنيه عنعناتي بواوفاق پرنسلکلرده اون بشنجي عصرك نصف ثانیسته قدر دوام ایده کلمشدر.

(لیتوآنی) قطعەسي عن اصل لیتوانیالی اولان (ياهايلو Yahaylo) نامنده بر قرالك زمان سلطنتـده (١٣٨٦) پولونيا ايله برلشدی. بو توحيد ممالك كيفيتی نتیجەسی اوله رق بوتون اوقراينا امارتلری وایالتلری (لیتوآنی - پولونيا) حكومتنك اجزای متممەسی اعدادينه داخل اولديلر. بالاخره ١٥٦٩ سنەسنده اوقراينانك اقسام مرکزیه و شرقیەسی (لیتوآنی) دن بوس بوتون آييريلتيلمش و بونك اوزرینه بوقطعات بالكنز پولونيانك زير حاکمیت و اداره سنده قالمشدر.

پولونياليلرك زمان حاکمیتنده اوقراينا ملتى يك فناكونلركوردى ويشادی. تكميل حقوق سياسيه منحصراً پولونياليلرك النده بولنمقده واوقراينالیلردن هیچ كيمسەنك رسمى مأموريتلره تعيين ايدلمامسی عادتا بر قاعدۀ عمومیه حکمنده ایدی. حتى وقرايناليلرك تجارت و صنعت ایله سربستجه اشتغاللرینه بیله جواز كوستر لميوردی. پولونیاده بر موقع اجتماعی احراز واكتساب ايده بيلمك ايجون چفتلكات جسيمەيه مالك ​اوقراينالمرايله على العموم ثروت وذكا صاحبی اولان همعر قاری کندی دینلری اولان اورتودوقسلغی، کندی لسان مادرزادلرینی وحتی کندی ملیتلرینی ترکه و پولونیالی صفت و ماهيتنى احرازه مجبورايديلر. چونکه اونلر خالص پولونياليلر طرقندن اولدیغی قدر زمان ایله پولونياليلشمش اولان کندی عرقداشلرنجه دحی انواع تضييقات وتعذيباته معروض قيلينوردی. بوتعديات واعتسافاتدن قورتوله بيلمك ايجون اوقرايناليلر «اخوان جمعتلری» نامی آلتنده بر طاقم هیئات سیاسیەيی وجوده كتيرديلر. بوجمعيتلره مترتب وظائف، حقوق مليه وديانت اصليەنك محافظەسنه وانكشافته خدمت واهالی آره سنه نور معرفتی نشر ايلمك خصوصانندن عبات بولیوردی. بو اخوان جمعتلرينك اك مشهورلری (لەمبەرغ Lemberg)، (لودسق Ludzk) و(کیەف) شهر لرنده واقع اولانلر ايدى. بونلر بالخاصه اون آلتنجى عصرك اواخرينه واون يدنجى قرنك اوائلنه طوغرى بيوك بر نفوذ و اهمیت کسب ایتدیلر.

صرف ايتدکلری غیرت و فعالیت مکتبلرك، خسته خانەلرك تأسیسی، ارباب علم وفنك توحيدى وكتب نافعەنك طبع ونشرى کی خدماء خدمات واجرا آنده تجلی ایدییوردی. بو حرکت تنويريه وتمدينيه اون بدنجی عصر ده او قرايناقزاقلرينك قوة مسلحه سنه استادایدییوردی. بوقزاقلر، باشلرنده سردارلری (هه تمان) لر اولدیغی حالده او قرايناليلرك حریت و سربستیسنی پولونەز تجاوزلرینه قارشو مدافعه به دائما آماده و خواهشکر ايديلر. اوزمان بوجنكاورلر اوقرایناده بيوك برقوته مالك بولنورلردی. دها اون بشنجي عصرده (دنیەبەر) نهرينـك ایکی ساحلندەکی حوالی صـوده وقرەده آوجیلغی و جنك وجدالى کندیلرینه باشلیجه مشغله بيلن قزاقلرایله مسكون ايدى. بو قزاقلرك ​عددی چوغالدقچه كيريشدكلری اسفار برقات دها جرأتكار برشكل آلمقده واونلر ايچون اونسبتده موجب شان وشرف اولمقده ايدى. قزاقلرك تشكيلات عسكریەسی کسب قوت ایتدكدن صوكره اونلر شرقی اوقرانیادەکی جسم اووەلره اوقراينا كويليلرينك يرلشمسنى تسهيل يولنده اقداماتده بولنديلر. چونکه اوقراينـانك أيالات سائرەسنده مقيم اوقرايناليلره قارشوروا كوريلن مظالم واعتسافات دها اون آلتنجى عصرده تزاید ایتدیکندن اوقوم ايچون حوالی شرقیەيه هجرت وفرارايتمك مجبوری حاصل اولمش ایدی.

کندی حقوق مليەلرینی مدافعه وتوسيع ايچون قزاقلر بر قاچ دفعه پولونياليلره تعرض و هجوم ابتديلر. ايلك قزاق - پولونیا محارباتی (قوسنیسکی Kossinskvi)،(لوبودا Lobode) و(ناليوايقو Nalywajko) نامەه تمانلرك سوق وادارەسی آلتنده ١٥٩١ و ١٥٩٦ سنەلری آرەسنده وقوع بولدى. بر مدت صهكره (صاحاجداتچنی Ssahajdatschnyi) نامنده دیكر برقزاق سرداری قزاقلرك خدماتی و پولونيا حدودلرینی تاتارلره قارشو مدافعه امرندەکی مساعیلری پولونیا قرالی نزدنده مظهر تقدير اولەرق بوكا مكافاة او حكمدارك اوقرايناليلره قارشو دها زياده عدل ورأفت ايله معامله ایدەجکی امیدیله تحت اداره سندەکی قزاقلرجه چیقاریان عصیانلری باصدير مغه غيرت ايتدى. مع مافيه بوهه تمانك وقوع وفاتی اوزرینه قزاقلر آرەسنده پولونيا حاكميتنه قارشو یکدن قاملر باش كوسترمش و بونلر ١٦٢٥ و١٦٣٠ سنەلرنده غایت شدتلی محارباته بادى اولمشـدر. ١٦٣٢ تاريخنده پولونیا تاج قرالیسنه یکی بر حکمدار جالس اولدی. مومى اليه اوقرايناليلرك او زمان کندیاری ايچون ملی بر علامت رمزيه عد ايتدکلری ​اورتودوقس مذهبی اوزرینه آيين روحانيلرك اجراسنجه او ملته بعضی حقوق وامتيازات بخش ایلدى. بوكا رغماً قزاقلرایله پولونياليلر بیننـده نائرة حرب تكرار اشتعال ایتدی و(پاولوق Paoluk)، (اوستریانچه Ostrjanyza) و(هونيا Hunyia) نامندەکی هه تمانلر زماننده طرفين متعدد دفعەلر چارپیشدی. بو محاربانده احراز ظفر ایدن پولونیالیار كندیلرینه تماميله لایق و جسبان اولان بر اصـول ادارەيى اوقراینایه تطبیق ایتدیلر. اوقرايناليلر اون سنه مدتله هر درلو ستم وجفایه قارشو سس چیقار مامق مجبوريتنده بولنديلر. بو مدت دره بكلك طرزنده متشکل پولونيا اصیلزادكان تشكيلاتنك اك بيوك اهميت ووسعتنى احراز ایتدیکی وقوم حاكم موقعنده بولنان پولونياليدرك نفوذ وتفوقى درجه قصوايه واصل اولدیغی بر هنكامدر. اوقراینالی کویلیلری دره بكلرك زير تحكمنده (سەرف) یعنی نیم کوله بر حالده يشامامق ایچون قريەلرينى ترك ايدرك پولونيا حدودلرندن ممكن اولدیغی قدر اوزاق يرلره، (دون) نهرينك ساحللرنده كائن ايصسز صحرالره جان آتدیلر. ایشته بوصورتله درکه اون يدنجى عصرك اواسطنده بو چپلاق، بیابان چوللر اوقرايناليلره وطن ثانی اولدی. فراریلر بو حوالی یه(اسلوبدسقا اوقراينا Slobidska Ukraina) آدینی قویدیلركه بونك معناسی ( سر بست کویلر او قرایناسی ) ديمكدر . لكن قزاقلر دخی بولونياليلرك تضيقاتندن او زمان صـوك درجه دلكير وبيزار اولدقلرى ايچون ١٦٤٨ ده (بوغدان شمەلیتسکی Bogdan Chmelnytzkyi) نام معروف همه تمانك ادارەسی آلتنده بيوك بر اختلال چیقاردیلر که بو قيام اونلرك غالبيتى ايله ختام بولدي. بو هه تمانك مظفرتی (چەرنیف Zschernyhiw) و(پولتاوا Poltova)دن ​(غاليچ). قدر ممتد اولان بوتون اوقراينا قطعاتی اهاليسنك سلاح عصيانه صار يلمسنه سبب اولدی. (شمەلنیتسکی) پولونیا اردوسنی مطلق وقطعی بر انهزامه اوغراتەرق پولونیالیلری اوقراینادن تمامیله طرد وتبعيدايلدى. اوقراینایی استقبالده پولونيانك تجاوزاتنه قارشو محافظه ومدافعه ایدەبيلمك ايچون (شـمەليتسكى) دولت عثمانیەدن وترانسيلوانيا =(اردەل) حكومتندن طلب معاونت ايلدى. لكن تورکیه او زمان اوقرايناليلره ياردم ايدەجك بر حالده بولنمدیغندن (شـمەليتسكى) نهایت مملكتنی موسقووا چارينك زير حمايه سنه وضع وتوديع ايلدى. مع مافيه چوق کچمەدن کندیسی موسقوه اصیلزادكاننك (بويارلرك) اوقراینایی کنديلرينه مالا يتمك واورايه کندی اداره ترینی صوفق ايستد کلرینی آکلادینی ايچون اسوچ قرالیله پولونیايه قارشو براتفاق عقدا يدرك بو اتفاق و معاونت سایه سنده حر و مستقل برا اوقراينا حكومتنی تأسيس أملنه دو شدی. مع مافيه اونك ١٦٥٧ تاريخنده وقوع بولان وفاتی بوتصورك قوهدن فعله چیقار لمسنه مانع اولدى.

(شمەلنيتسكى) نك صحنۀ فعاليت واجراآتدن افولی اوزرینه اوقراینالیلر ايچون (ایوان ويهووسکی Iwan Wyhowskyi)، (بەترو دوروشەنقو Petro Dorochenko)، (دامیان منوحو حریچنی Damjan Mnohohrischnyi)، (ایوان ساميلوويچ Iwan Ssaniljowitch) و(ایوان مازەپا lwan Mazeppa) نام شه مانلر بر رمکمل قوماندان كسيلديلر. اوقراينا محافلی موسقوف ادارەسنك اوقرايناده تأسيسنه اصلا راضی اولق ایسته مدکاری ایچون موسقوو چارلغنك بويولده تشبثلرینه قارشو او محافل ایکده بر اعلان عصباندن کری قالميوردی. اوقراینادەکی فرقه لردن بعضیلری پولونیا ایلەیکی بر اتحاد ​حصولنى التزام ایتدکلری کی دیكر بعض فرقەلر بواتحادك حكومت عثمانيه ايله وقوع بولمسنى طلب وترويج ايدييورلردى. مع مافيه ملت بواتحادلرك نەبر نحيسنی نەده ایکنجیسنی ایستیوردی. بوتشتت وتفرقه یوزندن اوقراینا کیت کیده دها زیاده ورطۀ انقراض وانحطاطك کنارینه طوغری یووارلنیوردی. نهایت او مملکت ایکی به تقسیم اولنەرق ١٦٦٧ تاريخلى محاربەدن صوكره موسقوف چارلغی (دنیەبەر) نهرينك صاغ ياقه سندەکی اوقراينا قسمنى پولونيايه ترك ايلدى. موسقوف بويارلری اوقراینادەکی مختاریت اداره برینه کندی طرز حکومتلرینی تأسيس و اقامه ايچون هر فرصتدن استفاده ایتديلر. اوقرايناليلرك موسقوف اداره وحاكميته قارشو صوك عصیانلری ۱۷۰۸ سنهسنده وقوع بولدى. او زمان (ایوان مازەپا) هەتمانی چاردلی پترو ايله حال حربده بولناناسوج قرالندن طلب معاونت ايلدى. بوقرال، اردولری ایله اوقراينا اراضیسته داخل اولدیغی وقت کندیسته اوقرایناللر مملكتلرینی موسقوف بويوندوروغندن قورتارمغي وبوقطعەيي مستقل بر حکومت حالته افراغي تكليف ايلديلر. بومناسبتله اوقرايناليلر اوقراينانك استقلالی ایچون برزمانلر (شمەلنیتسکی) هەتماننه وقوع بولان وعدلرنى اسوجليلرك خاطرينه كتيرديلر. هەتمان (مازەپا) کندی قزاق آلایلرینی اسوچ اردوسیله برلشدیر دکدن صوكره بوتون اوقراینایی چارلق اوزرينه يورو تمك تصورينى بسليوردى. لكن خصماسنك قوتلرندن قات قات مهم قوتلره مالك اولان چاردلی پترو بر طرفدن اوقراينا عصانی باصدیر دی ودیكر طرفدن اسوچ اردوسنی مغلوب ايدرك اسوج قرالنی اوقراينا حدودلری اوزرندن تاعثمانلی ​الكاسنه قدر آتدی (۱۷۰۹). (مازەپا) آز بر زمان صوکره اسوچ اردوكاهنده ترك حبات ایلدی.

اوقرايناليلرك بوعصيانی چاردلی پترونك صـوك درجه حدتنى موجب اولدى وكنديسنه هەتمانلرك حكم وتاثيرينـه نهايت ويرمك و اوقراینایی روس مأمورلری واسطه سیله اداره ایتدير مك فكرلرينى القا ابتدى. مع مافيه مومى اليه بوتصورینی در حال موقع فعله قويمدی. بوكا مقدمه اولمق اوزره چار یکی برهه تمانك تعييني ايچون وقوع بولان ايلك انتخابده نامزدلر ايجندن اك از درایتليسنى قبول وتصديق ايدەرك چونکه کندیسی قزاقلر طرقندن انتخاب ایدیلن نامزدلردن برینی سائر اره ترجیحا قبول ايتمك حقنى حائز بولنيوردی مومى اليه بوهه تمانك وفاتندن صوكره يکیدن انتخابات اجراسته مساعده ایتمدی و اوقراينا حكومتك باشـنه بر روس جنرالنى كتيردى. كذا اوقراينا لسانيله يازلاش كتـابلرك طبع وانتشاريني ايلك دفعه اولەرق تحت ممنوعیته آلان، اوقراینایی بر اوجدن دیكر اوجه روس عسکرلری ایله مولدوران، کندی مصارف ذاتیه سنه قارشواق بولاق اوزره اوقراينا كويليلوندن آغير ويركولر اخذ و استیفا ایدن، پای تخت اولەجق اولان پترسبورغ شهرينك انشا ايديله حكى محلده كائن بطاقلقلرك قور ومسنده و بونلرك ايجندن كچەحك جدوللرك حفر و انشاسنده اوقراينا قزاق افرادنی زور وجبر ايله استخدام ايدن و بو صـورتله عسكرلرك صوت و حیاتی محو وخراب ايلين بالذات چاردلی پترو در. بو کی جبری وزجری چالیشدیر مەلره قارشو مقاومت و عصیان ایدن اوقرايناليلر حاتلرني يا محبسرده يا كوزل وطنلرندن يك اوزاق اولان سيريا منفالرنده اکمال ابدرلردی.

​چار دلی پترونك وفانندن صوكره اوقراینا، اهالی طرفندن انتخاب اولنان وروسيه حكومتنجه وظيفه و مأموریتلری تصدیق ايديلن دھا ایکی هەتمانه مالك بولندى كه بونلرك برنجيسى (دانيهل آپوستول Daniel Apostol ۱۷۲۷) و ایكنجیسی (كيريل روسو موفسکی Cyrill Rosumowsky ١٧٥٠) ايدى. لكن بو صوك هەتمان دها ١٧٦٤ ده وظیفه سنى ترك ايتمكه دعوت ايدلادی و آرتق بونكاوزرينه بوتون اوقراینا ادارەسی روسلرك النه كجدی. بو تاريخدن اعتباراً اوقرایناده اهالی طرقندن انتخاب ايدلمش تك بر مأمور بيله قالمدى و اوقراینا باشدن باشه روس حکومت مرکزیه سنجه تعيين اولنمش مأمورلر ایله اداره اولنمغه باشلادی. ایمپراطوریچه (قاتەرينا) ١٧٧٥ده (دنیەبەر) نهرينك آفقده اولدینی نامتناهی اووەلرده کائن (ساپوروح سیچ) نامندەکی پر شان وشرف قزاق جمهوريتك موجوديته خاتمه چکدی، دها ۱۷۸۳ تاریخنده مومیالها بوتون قزاق تشکیلات عسكريەسنی اورته دن قالد يردى. اوقرايناليلر ١٦٥٤ سنه سنده همەتمان (شمەلنیتسکی) ایله چار (آلکسەی Alexey) آرەسنده عقد اولنان معاهده احکامنجه محافظەسی لازم كلن اوقراينا تشكيلات و تأسيسات اجتماعيه واداريه سنه طوقونو لمامسنی چاربچه دن يك جوق يالوار مشلر ایسەده اونلره قولاق آسان اولمدی. اوقراينا مبعوثلرى بنه بالادەکی مقـاوله مقرراتنه استناداً ١٧٦٧ ده یکی بر روس قانوننامه سنك تنظيمنه مامور بر قوميسيونك تشكيلى ايچون يك چوق اصرارا يمشلر سهده بوده کارا تمدی. حتى اوقراینالیلر آره سنده صوك چاره اولاق اوزره یکدن بر عصیانه مراجعتی خاطردن كچيره نلر بيله اولدی. چار طرقنـدن پایەلر وعنوانلر توجهيله اوقرایناده یکی تورهین زاداكان نسل جدیدی، ​بوتون حقوقلرى نزع وپامال ابديله ايديله نهایت خوار وحقير بركوله درکەسنه ایندیریان اوقراينا کویلیلری اوزرندەکی دره بکجەسنه تحكملرندن هر وجهله استفاده ايده بيلمك ايچون حقوق مليـه لرندن فارغ اولمغه قدر وارديلر.

روسیه طرفندەکی احوال بو منوال اوزرەجريان ايدركن اوقراينا ملتنك (دنیەبەر) شهرينك ساحل بيمينندەکی اوقراينا حواليسنده قالمش اولان قسمى بولونياليلردن يك جوق اذا وجفـا كوروب طوریوردی. بو تعدياتك انتقامني آلمق اوزره پولونیا اداره سندەکی اوقراینالیلر چوق دفعەلر لوای عصیانی رفع ايدرك قيام قارغشەلقلری اثناسنده اصیلزادكانك چفتلكاتنی احراق و بر چوق پولونيالى وموسويلری اتلاف المشار در. او قراینای غربيدەكى اك بيوك عصيان روسيه نك معاونت واشتراکی سایه سنده ظهور ایتمشدر. تاريخده (قوليو يجنيا) نامله معروف اولان بو قيام ١٧٦٨ سنه سنده (غونتا Gonta) و (سالينزنياق Salisnyak) آدندەکی (هایدا ماق) سرکردەلرك سوق واداره سیالتنده وقوع بولدى.

ایشته بو صورتله درکه اوقراينا اون سكزنجی عصرك اورته سنده بوتون حريتلرندن محروم قیلندی. روس و پولونه ز اصیلزادكانی او زمان اوقراینایی بوس بوتون تحكم وتغليلرى آلتنده بولندير سورلردی. زنكين اوقراينالیلودەپی درپی باروس ملیتنی، یاپولونه ز مليتني قبول اید بیورلردی. چونکه بر موقع اجتماعي تأمين ايتمك، بر مأموریت احرازايلك وياصاحب ثروت وسامان اولمق ایچون بوندن بشقه برچاره يوق ایدی. حتی مشهور اوقراینالی قزاق قهرمانلرينك اولاد واحفادى بیله زمان ایله ملیتلرینی تبدیل و لسان مادرزادلرینی ترك ايلديلر. اوقراينا ​لسانی مکتبلردن و اجتماعی محفللردن نفى واخراج اولندی. و نهایت بولسان ايله غريب بر لهجه ایمش کی استهزا بیله ایدلدی.

مع مافيه پولونيانك غربى اوقراينا اوزرندەکی حاکمیتی چوق سورمدی. ۱۷۷۲ده پولونيانك همجوارلری اولان حکومتلر اوقراللغی تقسيمه قويولديلركه بونك نتيجەسی اولەرق غاليچيا أيالتى آوستريانك حصەسنه اصابت ایلدی، قاريات طاغلرينك جنوبندەکی اوقراينـا اقسامی ذاناً أپى زماندن بری مجارستانك اجزای متممه سندن اولمق اعتباریله آوستريا حوزه ملكنه داخل بولنيوردی. اوقرايناليلر ايله مسكون اولان (بوقووينا) أيالتى دخي ١٧٧٤ دن بری بر آوستريا أيالتى حالنه كيرمش ایدی. بویلەجه اوقراينانك غرب طرفلرنده كائن أيالات و قطعاتی آوستریا اداره سنه کچدی که بو حال حوالى مذكورەنك وضعیتجه خیلی تبدلاتی مؤدی اولدی.

اوقراينا ماتنك پولونەز اصیلزادكانى طرفندن عادتا اسير معاملەسنی کورمکده اولدیغنی و بوصورتله خرابی به سوق ايداد يكنى لا يقبله آكلایان آوستریا حکومتی پولونیالیلری دها قولايلقله اداره ايده بيلمك ايچون اوقراینالیلری ترفيه و اقدار ايتمك سياستنی تعقيبه قويولدى. بومقصد ايله برطرفدن اوقراینالی (روتەن) مکتبلری تأسیس اولندیغی کی دیكر طرفدنده پولونەز ملتنه منسوب چفتلكات جسيمه اصحابنك نفوذ و قدرتی کرکی کی قیرلدی.

پولونەز بويوندوروغی آلتنده يأس وفتوره دوچار اولمش اولان آوستريا اوقراینالیلری آوستريانك اصلاحات عدالتپرورانەسی سایه سنده تكراراحيا اولنديلر وچوق کمه دن بواوقرايناليلر ایچنده تربیۀ ملیه ​مسئلەسنى اله آلان وعوام طاقمنك ترفيه احوالی ایچون میدان فعالیت وجداله آتیلان برطبقه منوره حاصل اولدی.

پولونيانك ۱۷۹۳ ده وقوع بولان ایکنجی تقسیمی اوزرینه بو قراللغه عائداولان اوقراینا اقسام اراضیسی یعنی (پودوليا)، (وولهينيا) و(كيەف) أيالتلری روسیه به کدی. مع مافيه شرقي اوقراينانك وضعيت سیاسیهسنه عارض اولان بوتحول بوحواليده ساکن اوقرايناليلرك حيات و مقدراتنده هیچ براثر صلاح حصوله كتير مدى. پولونه زاصیلزادكانندن متشكل (شلاختا) مجلسنك اوقرايناليلره قارشو تطبیق ایتدیکی سیاست تضييقكارانەبي تلعين وتفسح ايدەجك روسیەده کیمسه ظهورايتمدی. قوۀ حكومتك صيقى بر مرکزیت اصولنه تابع طوتيلمسى اوقراينا حيات مليهسنك صوك آثار و انقاضی اوزرنده پولونیا استبدادندن بیله دها انحطاطکار بر تأثير حصوله كتيردى.

روسیه حکومتی کندی اداره سنه تابع اوقراينا أيالاتنده هر شیئی روسلاشدیر مق آرزوسنه دوشدی و بونك ايچون اوقرايناليلرك مذهبنه، ادبياتنه، مكاتبه و حتی بر زمانلر مشترك اولان اسکی اسلاو دعالرك طرز تلفظه به دست تعرض و تجاوزی اوزاندی. اوقرايناليلرك اولا پولونەز وصوكره دنده روس بويوندوروغی آلتنده پشاملری نتیجەسی اولەرق پولونيانك ايكنجى مقاسمه ی اوزرینه روسیه حصه سنه دوشن قطعاتدەکی اوقراینالیلر معرفت و مدنيتجه اك آشاغی بر درکەده قالديلر. بونك ايجوندركه روس ادارەسی آلتندەکی اوقراینالیار آرەسنده ايلك ترقى وانتباه آثاری پولونیادن آلتان اقسامده دکل فقط باشلرنده ملتجه انتخاب ایدالش برهەتمان بولنان منتخب بر هیئت مأمورين طرقندن ١٧٦٤ سنهسنه قدر اداره ایدیلن (دنیەپەر) نهرينك شرقندەکی اقسامده رونما اولدى. بورالرده ​اسکی اوقرايناحريتنك واوقراينا استقلالی ايجون پولونیا ایله اجراايديلن استخلاص محاربەلرينك خاطراتی هنوز اذهان ملتدن سیلهامش ایدی.

بو قهرمانانه عنعنات، غربى اوروپانك خالی اوقشايان شعرینی واسلاو اقوامنك نوم غفلت وجهالتدن اویانوب تكرار كسب حیات وزندكی ایتملری کی عوامل اون سكزنجی عصرك انتهاسنه طوغرى اوقرايناليلرك حركت تجددکارانەسی اوزرينه بيوك تأثيرلر بايدى. اوقراینا حركت مليهسنه قارشو ايلك محتلر وتوجهلر أبى روسلاشمش اولان اوقراينا اهاليسنك طبقات عاليه و منوره سنده پیدا اولدى. اوقراینا تاریخی، لسانی، اوقراينا ملتنك اصل ومنشائى حقده تشعاته كير يشيلدى. اوقراينا لسانيله منظومه لر تنظیم اولندى. ملى و مساواتپرور فکرلر نشر وتعميم ايدلدى. بو جریان ملی به پیشوا اولانلر اوقراينا حيات مليهسنك، اوقراينا لساننك، اوقرايناملى شرقيلرينك كوزللكنه واوفراينا تاريخنك أهميته انظاردقتى جلب ابتديلر وكندى قومیتلری و لسان مادرزاداری حقده صنوف منورەده خیرخواهانه بر علاقه اویاندیردیلر.

ایشته بوکی وسائط ایلەدرکه اوقراينا مفکورەسی روسیەده تکرار اويانديرلدى. بداینده آنجق ادبی و فنی بر ماهیتی حائز اولان بو مفکوره تدريجاً اجتماعی و سیاسی بر شکل آلغه باشلادی. اوقراينا لسانی واوقراينا حيات مليه سنی تدقیق و تتبع ايده ايدەدرکه موسقوف حكومتى طرقندن روسلاشديراش اولان اوقراینا اورته صنغلری، اوزون مدت سورن بر طاقم اجتماعی وسیاسی احوال الجاسيله كندیلرندن فكراً و حساً اوزاقلاشمش اولدقلرى ملتك طبايع واخلاقنه تكرار كسب وقوف ايلمشاردر. آرتق بونك اوزرینه اورته صنفلری اهل قرانك احتياجاتنى ​آكلامغه واوقراينا ملتنه كندى مدنيتنك وحيات سياسيه سنه سربستی انکشافنی تأمین ايدەجك اجتماعی و سیاسی بربروغرامك لزوم تنظيمنى درك وتقدير اينكه باشلاديلر.

او زمانك اك نامدار وطنپرورلرندن بری (قوتلارەوسکی Kotlarevsky) درکه ۱۷۹۸ ده لاتين شعراسندن (ويرژيل) ك (آئەنەیس) نامندەکی اثرینی تقليداً اوقراينا لسانی اوزرینه کوزل بر منظومه يازمشدر. بوذاتی (هولاق Hulak)، (آرته مووسکی Artemovvskyj) نام شاعرلر ايله (قويتقا اوزنوويانه نقـو Kvitka Osriovvjanenko) و(غوغول Gogol)، (تورگەنیف Tourgueniv)، و(ميخائەل ماقسیموویچ Michael Maksymovvytsch)، (بودیانسکی Bodjanskyi)، (سەرەسنەوسکی Sseresnevskyi) و(قوليش kulisch) آدندەکی علم منشای عروق متخصصـلرى وبعـده مورخ (نيقوله قوستوماريف Nikolaus kostomarivv) و دها صوكره اوقراينـانك اك بيوك شاعری اولان (طاراس شەوشەنقو Taras Schevvtschenko) تعقیب ایتدى. بوصوك اوچ ذات اسارت اجتماعيه نك لغوينى، اوقرایناده جمهوریت اساسنه مبتنی بر قانون اساسينك اعلانی، آشاغی طبقه لرك تنوير اذهانى ومملكتلرنده ترقيات مدنيەنك تأميننى مقصد وغايه اتخاذايدن بر جمعیت خفيه تأسیس و بو جمعيته «كيريل و مهدوت جمعیتی» نام و عنواني ويرديلر.

روس اوقراینالیلری طرقندن اورتەپه سوریلن اوقراینا مفکوره ملیەسی اوستريا اوقراینالیلری طرفندن و بالخاصه اوستريا اوقرايناسنك اك مشهور شاعر ملیسی اولان (مارقیان شاشقەویچ Markian Schasckevvytch) جانبدن بيوك برهیجان سرور ایله تلقی اولندى. كرك بو آدمك كرك ​سلك تحريرده كنديسنه خلف اولان دیكر بعض ادبانك آثار قلمیەسی ١٨٤٨ سنەسده غالچياده ظهورايدن اوقراینالیلر حرکت ملی و سیاسیەسنه زمین حاضر لمشلردر. نام او تاريخه طوغرى اوقرايناليلرك حركت ملیەسی روسیه دەيك آغير تعقيبات وتضيقاته معروض قالدى. ١٨٤٧ ده اوقرايناليدرك بيوك شاعری (شەوشەنقو) ایله دوستلری روسیه حکومتی طرقندن توقيف اولنەرق طول مدت ايچون سيريايه نفی و اجلا اولنديلر. مع مافيه او اثناده در دست اولنان اوقراینا مليتپرورانندن بالآخره استرداد حریت ایده بيلنلر ١٨٥٠ و ١٨٦٠ تاريخلرنده پترسبورغده طوپلانه رق ادبیات ساحه سندەکی فعالیتلرینه دوام ایلدیلر. او زمان روسیه ایچون احرارانه بر زمان ایدی. اوصرەده اسکی روس ادارەسی اصلاح و تجدید اولنوردی. بوسايەده اوقراينا حركت وجريانى تكرار اسکی ماهیت اجتماعیەسنی اکتساب ایده بیلدی. او حركتك حلى ايچون اوغراشدیغی مسئلەلر او زمان بوتون روسیه اهالیسنی اشغال ایدن مسئلەلر ایدی. بونلر ایسه کویلیلری اصحاب املا کدن اصلزادكانك النده عادتا نيم کوله حالنده یشامغه محکوم ایدن (سەرواژ) اصولنك بالكليه لغوى، معارف عموميهنك بوتون ملته تشمیلی، کتلات عظیمه ناسك موقع اجتماعيسنك اصلاحی کی خصوصـاندن عبارت ایدی. مع مافيه بودور حریت چوق سورمدی. ودهـا ١٨٦٣ سنه سنده اوقراینا ادبیاتی واوقراينالى وطنپروران یکیدن بر طاقم تضييقاته هدف اولمغه باشلاديلر. بوصورتله اوقراينا حركت مليه سنك مركز فعالیتی اوقرايناليلرك روسيەبه نسبتله قات قات بيوك برسربستی به مالك اولدقلرى و١٨٦٨ سنەسندن بری مشروطیت اداره به نائل بولندقلری غاليچيا منقطەسنه نقل اولندی. روسیه و اوستريا اوقرايناليلرك توحيد مساعی ​ایتملری سایەسنده اوقراينا علوم وفنونی، ادبیاتی و على العموم اوقراينا مدنیتی شایان دقت ترقياته نائل اولديلر. غاليچياده متمكن اوقرايناليلر ویانه حکومتی نزدنده اجرا ابتدکاری تشبثات مضره سایەسنده تدريساتك کندی لسانلريله وقوع بولدیغی لزومی قدر مكاتب ابتدائيه وبعض مكاتب تاليه تأسيسنه مساعده استحصال ایتدکلری کی (نەمبەرغ) دار الفنونندەکی معلملکلردن بعضيدينك اوقراينالی ارباب دانشه توديعی ایچون ایجاب ایدن رخصتی دخی آلمشلردر. اهالينك تنوير اذهانی ايچون نشر معارفى كندیلرینه بر وظیفه بيلن هيئتلر وجوده كتيرندی. کويلرده ملی کتبخانەلر تأسیس اولندی، هرطرفده تعاون شرکتلرینی تشکیل مقصد یله اجرا ايديلن تشويقات، کیت کیده دها بيوك ثمرەلر ویردی. آرتق كندی کندیلرینی معاونتدن محروم ويالكز براقیلمش حس ايتمامكه باشلايان اوقراينا کویلیلری بيندرنده برطاقم روابط وتشكيلات حصوله كتيره رك حق انتخابلرینی صیانت و مدافعه ایتدکاری کی ویانه پارلا منتوسنده اوقراینا ملتنى بحق تمثيل ايدهجك و بوملتك حقوقی مدافعه به لایق اولەجق مبعوثلری انتخاب ایلدیلر.

غاليچياده تجلی ایدن بو فعالیت ملیه دن روسیه اداره سندەکی اوقرايناليلريك چوق استفاده ابتديلر. چونکه اونلر روس مأمورلرينك اك شديد تضيقاتنه معروض اولدقلری زمانلرده مسارزه ملیەلرینه دوام ايده بيلمك ايجون غالیچیادن هر دائم تازه قوتلر و معاونتلر آلمقده آلمقده ايديلر. ۱۹۰۰ و ١٩٠٥ سنەلری آره سنده اوقراينا حيـات ملیەسی روسیەده دخی کسب اهمیت ایتمکه باشلادی.

روس اوقرایناسنده اوقرايناليلرك ملى برحيات بشاملرى غير قابل اولديغنى ادعا ايتمك طوغرى أولمز. هرنه قدر روس حکومتی (اوقرانلق) ماهیت خصوصيه سنی جائز اولان بالجمله حركات وتشبثاني عقيم براقمق ​ايچون الندن كلنى يا بمقده ايسەده ينه او حکومت اوقرايناليلرك ملى بر مدنيته نائل اولمق خصوصندەکی آرزوی شدیدلرینه قارشو بر سـد ممانعت چکه مر. اوقرايناليلرك بويله بر غايه به معطوف اولان حرکت مليه لرینی به توقیفلر، نه اجلالر، نه وسائط تعيشيه نك لغو وابطالی، نه جزای نقدیلر، نه كتابلرك و رسالەلرك مصادرەسی طوردبره من. اليوم روسیەده مرعی اولان یکی قانون انتخابات اوقرايناليلرك دوما مجلسنه دخوللرينك يك زياده اشكال ایتمش اولمقاله برابر اوقرايناليلر صوك انتخاباته غایت فعالانه بر صورنده اشتراك ايلمشلردر. والحاصل روسیەده کی اوقرايناليلر حرکت ملیەسی کوندن کونه کسب وسعت و اهمیت ایدییور وشمديدن ثمره لرنى ويرمكه باشليور.

هەتمانلر ادارەسنك لغو وابطالندن واوقراينانك - ايمبراطوريچه ایكنجی (قاتەرينا)نك تعيرنجه - «دائرة اطاعت وانقياد». آلنمسندن صوكره دخی سیاسی فکرلر و فعاليتار او مملکتده سونمه مشدر. اوقراينا مختاری اورتەدن فالدير ياهلى يوزاللي سنه اولدیغی حالده بومدت ظرفنده اورادەکی حرکات احرارانه دائما زنده وقوی بر شکلده تظاهر ایتمش و مقدس بر ميراث کی ذریتدن ذريته انتقال ايلمشدر. روسیه، اوقراينا اصیلزادکاتی کندیسنه رام و مطيع قيلمقايچون کاه جبر و شدت استعمال ايتمسنه كاه وسائط تلطیفیه به مراجعتله اوکشی زادەلره بر طاقم منافع كوستر مسنه رغماً اوقراينا مختاريتنك دهـا فردای لغونده