Азия

Азия — делегейде эң улуг девискээрлиг база кижилерниң саны-биле хөй дип.

Европа-биле кады Евразия деп дипти тургузуп турар. Шөлү (ортулуктар биле кады) — 43,4 сая км² хире. Чурттакчы чонунуң саны — 4,2 млрд кижи. (2012) (Черниң 60,5 % чурттакчылары ). Азия өртемчейде бо үеде улуг сайзыраңгай регион болуп турар.

Азия
Чартыкшар картазында Азия
Чартыкшар картазында Азия
Кижи саны4 164 252 000 чел.
Кижилерин адаарыазиаттар
Тургузуунда 49 (+5 кезек хүлээтинген) күрүнелер
Хамаарылгалыг күрүнелерМайык:Collapsible list
Хүлээтинмээн регионнарМайык:Collapsible list
ДылдарАзияның дылдары
Шак куржактарыUTC+2 тура UTC+12 чедир
Интернет-доменнер.asia
Улуг хоорайлары Токио, Джакарта, Сеул, Шанхай, Дели, Мумбаи, Манила, Пекин, Осака, Калькутта, Карачи, Дакка, Куала-Лумпур
Азия Викишыгжамырда Азия

Адының тывылганы

Хетт эпоха уезинде Бичии Азияның соңгу-барыын кезекке Ассува деп хаанныг күрүне турар. Хеттерниң оларны тиилээнин Тудхалия IV хаан чыл демдеглеринде айтып каан .

Турар чери биле кызыгаары

Азий дип колдуунда турар чери Чөөн (исключение Чукот чартык ортулук) база бөмбүрзектиң Соңгу чартыында. Африка биле Азия Суэц мойналык биле каттышкан, Соңгу Америкадан ону кызаа Беринги өөш

Европа биле Азияның кызыгаары

Азия 
Европа биле Азияның кызыгаары, признанная Международным Географическим Обществом (под буквой A, под другими буквами отвергнутые варианты)

Азия биле Африканың кызыгаары

География

Шөлү: 43475 муң. км² (ортулуктар-биле)
Ортулуктуң шөлү: 2001 муң км²
Далай деңнелинден ортумак бедии: 960 метр
Далай деңнелинден эң улуг бедии: 8 848 метр (даг Эверест)
Далай деңнелинден эң-не эвээш бедии: −405 метр (Өлүг далайның деңнели)
Эң соңгу точка: шенек Челюскин
77° 43' c. ш.
104° 18' в. д.
Эң мурнуу точка: шенек Пиай
1° 16' с. ш.
103° 30' в. д.
Эң барыын точка: шенек Баба
39° 29' c. ш.
26° 04' в. д
Эң чөөн точка: шенек Дежнёва
66° 05' c. ш.
169° 40' з. д.
Географтыг Азия төвүнүң турар черинде хоорайлар: Иркутск, Кызыл

Азияны Соңгу Доштуг, Индий база Оожум океаннар куржай ап чыдар, ол ышкаш барыын талазында диптиң иштинде далайлар Атлант океан (Азов, Кара, Мрамор, Эгей, Средиземный).

Рельеф (чер кырының тургузуу)

Азия 

Азияның соңгу кыдыын тундралар эжээлеп турар. Мурнуу чүктүүнде тайга турар. Барыын Азияда дүжүткүр кара хөрзүннүг ховулар турар. Хөй кезии Ортаакы Азияда Кызыл далайдан Моолга чедир, куруг ховулар ээлеп турар. Олардан эң улуу – куруг хову Гоби. Гималай отделяют Ортаакы Азия тропиктерден Мурнуу биле Мурнуу-Чөөн Азия.

Гималай – делегейниң эң бедик даглыг системазы.

Хемнер, бассейниң девискээриниң Гималай суг дүвүнүң довураа дүжүткүр хөрзүн.

Физик-географиялыг районнаашкын биле субрегионнар

Азияда дараазында физик-географиялыг черлерни аңгылаар:

  • Чөөн Азия (Көрей чартык ортулук, Япон ортулуктар, Кыдаттың чөөн кезээ);
  • Барыын Азия (Мурнуу Кавказ биле Мурнуку азиат нагорья);
  • Соңгу Азия (Сибирь биле соңгу-чөөн Евразия);
  • Ортаакы Азия (Памир, Тянь-Шань, Туран чавызааш);
  • Мурнуу-Чөөн Азия (чартык ортулук Индокитай биле Малай архипелаг);
  • Мурнуу-Барыын Азия (Аравий чартык ортулук биле Левант);
  • Мурнуу Азия (чартык ортулук Индостан биле ортулук Шри-Ланка (Мальдив архипелагы).
Файл:United Nations geoscheme (Asia).svg
Азияның субрегионнары КНО ёзугаар:      Чөөн Азия      Барыын Азия      Ортаакы Азия      Мурнуу-Чөөн Азия      Мурнуу Азия

Классификация ёзугаар, принятой в КНО, выделяются дараазында субрегионнар:

  • Чөөн Азия (Китай в составе КНР и Республики Китай, Мурнуу биле Соңгу Корея, Моол, Япония)
  • Барыын Азия (Азербайджан, Армения, Бахрейн, Грузия, Израиль, Иордания, Ирак, Йемен, Катар, Кипр, Кувейт, Ливан, ОАЭ, Оман, Палестинниң девискээри, Саудовская Аравия, Сирия, Турция)
  • Мурнуу-Чөөн Азия (Бруней, Чөөн Тимор, Вьетнам, Индонезия, Камбоджа, Лаос, Малайзия, Мьянма, Сингапур, Таиланд, Филиппин)
  • Мурнуу Азия (Афганистан, Бангладеш, Бутан, Индия, Иран, Мальдивы, Непал, Пакистан, Шри-Ланка)
  • Ортаакы Азия (Казахстан, Киргизия, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан)

В то же время указанная классификация не является единственно верной. Альтернативтиг классификациялар база бар болуп турар, чижээ:

  • Чөөн Азия (КНДР, КНР, Республика Корея, Тайвань, Япония,)
  • Ортаакы биле Соңгу Азия (Казахстан, Киргизия, Монголия, Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан, Россияның азиат кезээ, база үш автономнуг регионалдыг КНР — Иштики Моол, Синьцзян-Уйгур автономнуг район биле Тибет)
  • Мурнуу-Барыын Азия (Азербайджан, Армения, Афганистан, Бахрейн, Грузия (долу эвес), Израиль, Иордания, Ирак, Иран, Йемен, Катар, Кипр, Кувейт, Ливан, ОАЭ, Оман, Саудовская Аравия, Сирия, Турцияның азиат кезээ, Синай чартык ортулук, Египетке хамааржыыр)
  • Мурнуу Азия (Бангладеш, Бутан, Индия, Мальдивы, Непал, Шри-Ланка)
  • Мурнуу-Чөөн Азия (Бруней, Чөөн Тимор, Вьетнам, Индонезия, Камбоджа, Лаос, Малайзия, Мьянма, Сингапур, Таиланд, Филиппин).

Азия чурттары

  • Абхаз РеспубликаАзия  Абхаз Республика
  • АзербайджанАзия  Азербайджан
  • АрменияАзия  Армения
  • АфганистанАзия  Афганистан
  • БангладешАзия  Бангладеш
  • БахрейнАзия  Бахрейн
  • БрунейАзия  Бруней
  • БутанАзия  Бутан
  • Чөөн ТиморАзия  Чөөн Тимор
  • ВьетнамАзия  Вьетнам
  • ГрузияАзия  Грузия
  • ЕгипетАзия  Египет
  • ИзраильАзия  Израиль
  • ИндонезияАзия  Индонезия
  • ИорданияАзия  Иордания
  • ИракАзия  Ирак
  • ИранАзия  Иран
  • ЙеменАзия  Йемен
  • КазахстанАзия  Казахстан (от 86 % территории)
  • КамбоджаАзия  Камбоджа
  • КатарАзия  Катар
  • КипрАзия  Кипр
  • КыргыстанАзия  Кыргыстан
  • КУРАзия  КУР
    • ГонконгАзия  Гонконг
    • МакаоАзия  Макао
  • Кыдат РеспубликаАзия  Кыдат Республика (частично признанная республика)
  • Кокостарлыг ортулуктарАзия  Кокостарлыг ортулуктар (зависимая внешняя территория Австралии)
  • КДУРАзия  КДУР
  • Көрей РеспубликаАзия  Көрей Республика
  • КувейтАзия  Кувейт
  • ЛаосАзия  Лаос
  • ЛиванАзия  Ливан
  • МалайзияАзия  Малайзия
  • МальдивтерАзия  Мальдивтер
  • МоолАзия  Моол
  • МьянмаАзия  Мьянма
  • ДКРАзия  ДКР (непризнанная республика)
  • НепалАзия  Непал
  • КАЭАзия  КАЭ
  • ОманАзия  Оман
  • Төрүттүнгенниң ОртулууАзия  Төрүттүнгенниң Ортулуу (Австралияга хамаарылгалыг даштыкы девискээри)
  • ПакистанАзия  Пакистан
  • Палестина КүрүнезиАзия  Палестина Күрүнези (частично признанное государство)
  • РоссияАзия  Россия (девискээриниң колдуу кезии, ынчалза-даа кижи саны-биле эвээжи)
  • Саудтар АравиязыАзия  Саудтар Аравиязы
  • СингапурАзия  Сингапур
  • СирияАзия  Сирия
  • ТаджикистанАзия  Таджикистан
  • ТаиландАзия  Таиланд
  • ТуркменистанАзия  Туркменистан
  • Соңгу КипрАзия  Соңгу Кипр (частично признанная республика)
  • ТурцияАзия  Турция (девискээриниң колдуу кезии)
  • УзбекистанАзия  Узбекистан
  • ФилиппиннерАзия  Филиппиннер
  • Шри-ЛанкаАзия  Шри-Ланка
  • Мурнуу ОсетияАзия  Мурнуу Осетия (частично признанная республика)
  • ЯпонияАзия  Япония

Население

Азия 
Азия космостан көстүр чер

Для Азии характерны очень высокие среднегодовые темпы роста численности населения (по этому показателю Азия уступает только Африке); в последнее время они, однако, несколько снизились и составляют 1,3 %. Азияда 75 % ажыг кижи төрелгетен чурттап турар. В совокупности Китай и Индия дают 45 % мировой численности населения. 7 күрүне 100 сай ажыг чурттакчылыг (помимо названных выше — Индонезия, Пакистан, Бангладеш, Япония база Филиппин). Азияда кижи төрелгетенниң үш кол сөөк-язы төлээлекчилери чурттап турар — монголоид (кыдаттар и др.), европеоид (Барыын Азия чоннары) база негроид (Мурнуу биле Мурнуу-Чөөн Азияның чамдык чоннары). Чоннуң этниктиг составы аажок янзы-бүрү.. Азияга хөй эрте-бурунгу бедик сайзырал тыптып келген — Кыдат, Индия, Тибет-Моол, ортаа азия, Вавилон база өске. Чер ажылы таарымчалыг черлер Мурнуу биле Мурнуу-Чөөн Азия амгы үениң хөй чоннарынга үндезинни берген

Чери Күрүне
(азы хамаарылгалыг девискээр)
1 июль 2012
КНО үнелээшкинни
%
чурттакчы чоннуң саны
Ортумак
хамаарылгалыг
чылдың
немей өзүлдези
(%, ООН)
Ортумак
абсолютуг
чылдың
немей өзүлдези
(ООН)
Период
ожидаемого
удвоения
(лет,
ООН)
Барымдаалыг
альтернатив үндезиннер
Хүнү Үндезини
1 КУРАзия  КУР 1,353,601,000 32.02 0.45 6,091,000 154 1,347,350,000 31 декабря 2011 Official estimate
2 ИндияАзия  Индия 1,258,351,000 29.77 1.36 17,114,000 51 1,210,193,422 1 марта 2011 Census result  (чедимчок шөлүг — төөгүхоолга)
3 ИндонезияАзия  Индонезия 244,769,000 5.79 1.01 2,472,000 69 237,641,326 май 2010 Census result
4 ПакистанАзия  Пакистан 179,951,000 4.26 1.81 3,257,000 39 219 190 000 апрель 18, 2024 Official population clock Archived 2018-12-25 at the Wayback Machine
5 БангладешАзия  Бангладеш 152,409,000 3.61 1.27 1,936,000 55 142,319,000 15 марта 2011 Census result
5 РоссияАзия  Россия (с европейской частью) 143,800,000 139 143,800,000 1 января 2012 года
6 ЯпонияАзия  Япония 126,435,000 2.99 -0.05 -63,000 - 127,650,000 1 марта 2012 Monthly official estimate
7 ФилиппиннерАзия  Филиппиннер 96,471,000 2.28 1.71 1,650,000 41 94,013,200 2010 Official estimate  (чедимчок шөлүг — төөгүхоолга)
8 ВьетнамАзия  Вьетнам 89,730,000 2.12 1.06 951,000 66 87,840,000 2011 Official estimate
9 ИранАзия  Иран 75,612,000 1.79 1.09 824,000 64 89 055 000 апрель 18, 2024 Official population clock
10 ТурцияАзия  Турция 74,509,000 1.76 1.18 879,000 59 74,724,269 31 декабря 2011 Official estimate
11 ТаиландАзия  Таиланд 69,892,000 1.65 0.54 377,000 129 65,479,453 1 сентября 2010 Census result
12 МьянмаАзия  Мьянма 48,724,000 1.15 0.80 390,000 87 57,197,871 2012 World Gazetteer projection
13 Көрей РеспубликаАзия  Көрей Республика 48,588,000 1.15 0.41 199,000 169 48,580,000 1 ноября 2010 Census result
14 ИракАзия  Ирак 33,703,000 0.80 3.18 1,072,000 22 33,330,000 2011 Official estimate Archived 2012-10-29 at the Wayback Machine
15 АфганистанАзия  Афганистан 33,397,000 0.79 3.21 1,072,000 22 24,485,600 1 января 2011 Official estimate Archived 2014-10-25 at the Wayback Machine
16 НепалАзия  Непал 31,011,000 0.73 1.72 533,000 41 26,620,809 22 июня 2011 Census result Archived 2012-04-15 at the Wayback Machine
17 МалайзияАзия  Малайзия 29,322,000 0.69 1.60 469,000 44 28,334,135 6 июля 2010 Census result Archived 2011-11-13 at the Wayback Machine
18 Саудтар АравиязыАзия  Саудтар Аравиязы 28,705,000 0.68 2.21 634,000 32 27,136,977 28 апреля 2010 Census result
19 УзбекистанАзия  Узбекистан 28,077,000 0.66 1.14 320,000 61 28,000,000 1 января 2010 Official estimate
20 ЙеменАзия  Йемен 25,569,000 0.60 3.10 793,000 23 24,527,000 2012 Official estimate Archived 2015-09-23 at the Wayback Machine
21 КДУРАзия  КДУР 24,554,000 0.58 0.42 103,000 165 24,052,231 1 октября 2008 Census result Archived 2010-03-31 at the Wayback Machine
22 Шри-ЛанкаАзия  Шри-Ланка 21,224,000 0.50 0.85 180,000 82 20,653,000 1 июля 2010 Official estimate Archived 2020-02-16 at the Wayback Machine
23 СирияАзия  Сирия 21,118,000 0.50 1.70 359,000 41 27 774 000 апрель 18, 2024 Official population clock
24 КазахстанАзия  Казахстан 17 244 420 0.43 1.07 175,000 65 17 300 560 1 январь 2014 Monthly official estimate
25 КамбоджаАзия  Камбоджа 14,478,000 0.34 1.21 175,000 58 13,395,682 3 марта 2008 Census result
26 АзербайджанАзия  Азербайджан 9,421,000 0.22 1.24 117,000 56 9,111,100 1 января 2011 Official estimate
27 КАЭАзия  КАЭ 8,106,000 0.19 2.72 220,000 26 8,264,070 2010 Official estimate Archived 2013-10-08 at the Wayback Machine
28 ИзраильАзия  Израиль 7,695,000 0.18 1.76 135,000 40 7,848,800 31 января 2012 Monthly official estimate
29 ГонконгАзия  Гонконг (КНР) 7,196,000 0.17 1.04 75,000 67 7,108,100 1 июля 2011 Official estimate
30 ТаджикистанАзия  Таджикистан 7,079,000 0.17 1.46 103,000 48 7,616,000 1 января 2011 Official estimate
31 ИорданияАзия  Иордания 6,457,000 0.15 2.01 130,000 35 7 920 000 апрель 18, 2024 Official population clock Archived 2012-01-17 at the Wayback Machine
32 ЛаосАзия  Лаос 6,374,000 0.15 1.37 87,000 51 6,465,800 2012 Official estimate
33 КыргыстанАзия  Кыргыстан 5,448,000 0.13 1.02 56,000 68 5,477,600 2011 Official estimate  (чедимчок шөлүг — төөгүхоолга)
34 СингапурАзия  Сингапур 5,256,000 0.12 1.31 69,000 53 5,183,700 30 июня 2011 Official estimate  (чедимчок шөлүг — төөгүхоолга)
35 ТуркменистанАзия  Туркменистан 5,170,000 0.12 1.27 66,000 55 7,966,724 2012 World Gazetteer projection
36 ГрузияАзия  Грузия 4,304,000 0.10 -0.58 -25,000 - 4,469,200 1 января 2011 Official estimate
37 ЛиванАзия  Ливан 4,292,000 0.10 0.77 33,000 90 3,759,100 2007 Official estimate Archived 2012-05-07 at the Wayback Machine
38 Палестина КүрүнезиАзия  Палестина Күрүнези 4,271,000 0.10 2.87 123,000 24 4,293,309 1 июля 2012 Official estimate Archived 2011-11-14 at the Wayback Machine
39 АрменияАзия  Армения 3,109,000 0.07 0.29 9,000 239 3,268,500 2011 Official estimate
40 ОманАзия  Оман 2,904,000 0.07 2.04 59,000 34 2,773,479 12 декабря 2010 Census result
41 КувейтАзия  Кувейт 2,892,000 0.07 2.63 76,000 27 3,582,054 31 декабря 2010 Official estimate
42 МоолАзия  Моол 2,844,000 0.07 1.57 45,000 44 2,736,800 2009 Official estimate
43 КатарАзия  Катар 1,939,000 0.05 3.69 72,000 19 1,699,435 21 апреля 2010 Census result
44 БахрейнАзия  Бахрейн 1,359,000 0.03 2.64 36,000 27 1,234,571 27 апреля 2010 Census result Archived 2013-05-02 at the Wayback Machine
45 Чөөн ТиморАзия  Чөөн Тимор 1,187,000 0.03 2.86 34,000 25 1,066,409 11 июля 2010 Census result
46 КипрАзия  Кипр 1,129,000 0.03 1.07 12,000 65 838,897 1 октября 2011 Census result
47 БутанАзия  Бутан 750,000 0.02 1.63 12,000 43 720,679 2012 Official estimate  (чедимчок шөлүг — төөгүхоолга)
48 МакаоАзия  Макао (КНР) 567,000 0.01 1.98 11,000 35 560,100 July-September 2011 Official estimate
49 БрунейАзия  Бруней 413,000 0.01 1.72 7,000 41 422,700 2011 Official estimate
50 МальдивтерАзия  Мальдивтер 324,000 0.01 1.25 4,000 56 317,280 2010 Official estimate Archived 2012-03-31 at the Wayback Machine
Всего 4,227,067,000 100.00 1.02 43,528,000 68

Төөгүзү

Улай көр.

  • Евразия
  • Ортаакы Азия
  • Азиат-Тихоокеан регион
  • Азиат кезек Россияның
  • Азияның эң бедик бажыңнар даңзызы

Демдеглелдер

Tags:

Азия Адының тывылганыАзия Турар чери биле кызыгаарыАзия ГеографияАзия Физик-географиялыг районнаашкын биле субрегионнарАзия чурттарыАзия НаселениеАзия ТөөгүзүАзия Улай көр.Азия ДемдеглелдерАзияЕвропа

🔥 Trending searches on Wiki Тыва:

ШвецияКая КузужуСовет Социалистиг Республикалар ЭвилелиЛокк, ДжонКыргысБолч, Эмили ГринБразилияФранк, АннаВИТАМИН РМоскваUTCБуржунакВПарижВиртуозИисус Христостуң төрүттүнген хүнүАраб алфавитТыва Арат Республиканың тугуДойларНационализм7 Он бир айНамзырайЛавлейс, АдаАрбатская, Ольга ИгоревнаТүрк дылдарЯшен, КамильМарсAPA styleСан адыПётр IВалерианаВитамин AРоссияСүтАдыгБорщ22 Он айХураган,Иван ИвановичТыва дылдың диалектилери болгаш аялгалары12Эренчин, Василий Лүдүп оглуХангыльОчудуАньези, Мария ГаэтанаВуйчич, НикСоңгу АмерикаБулутОотпакГеометрияЧыжырганаМөңгүн-Тайга кожуунуИйи-ТалЛам ФилиппОоржак, Херел-оол Дажы-Намчал оглуЧетвергТерешкова, Валентина ВладимировнаБегемотБайков, Виталий АнваровичНемец дылИталияСуван, Шаңгыр-оол Монгуш оглу🡆 More