Тохсунньу 30: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 335 күн (ордук хонуктаах сылга 336 күн) баар.

• Азербайджан  Азербайджан — Таможня үлэһиттэрин күнэ
• Бразилия  Бразилия — Саудаде күнэ (порт. саудаде — сайыһыы, ахтылҕан, сырдык курус, ностальгия — португаал тыллаахтар туттар уустук өйдөбүллэрэ)
• Ииндийэ  Ииндийэ — Көҥүл иһин охсуһууга охтубуттар кэриэстэбиллэрин күнэ
• Испания  Испания — Күүһү туттубат буолуу уонна эйэ күнэ (оскуолаларга бэлиэтэнэр, Махатма Гандины кытта ситимнээх). Сорох сирдэргэ кулун тутар 30 күнүгэр бэлиэтэнэр
• Калифорния  Калифорния, Флорида  Флорида, Гаваай арыылара  Гаваай арыылара, Виргиния  Виргиния — Фред Коремацу күнэ
• Франция  Франция — Круассан күнэ
• Күүһү туттубат буолуу кэмин саҕаланыыта (нууч. Сезон ненасилия, тохсунньу 30 — муус устар 4). 1998 сыллаахха Махатма Ганди сиэнэ Арун Ганди олохтообута, Махатма Гандины өлөрбүт күннэриттэн саҕаланан баран Мартин Лютер Кинг-балыһы өлөрбүт күннэригэр түмүктэнэр.

• 1018 — Польша уонна Ытык Рим импиэрийэтэ (франктар) Баутцен эйэ сөбүлэҥин түһэрсибиттэр.
• 1648 — Нидерланды уонна Испания ыккардыларынааҕы Аҕыс уон сыллаах сэрии түмүктэммит. Аан дойду бастакы буржуазнай дойдута - Нидерланды - тутулуга суоҕа билиниллибит.
• 1649 — Англия хоруола Карл I суутунан төбөтө быһыллыбыт. Бу хоруол 1625 сыллаахха бөрүстүөлгэ олороот былааһын хаҥатаары дойду түмэнин кытта сатаспатаҕа, онтон сылтаан элбэх иирсээн буолбута, түмүгэр Англияҕа гражданскай сэрии турбута, хоруол билиэҥҥэ түбэспитэ, биэс сыл кэриҥэ хаайыыга сытан баран Лондоҥҥа өлөрүллүбүтэ.
• 1661 — Оливер Кромвель, Англия Холбоһугун лорд-протектора өлбүтэ хайыы-үйэ икки сылтан ордубутун кэннэ кинини өлөрүү сиэрин-туомун ыыппыттар. Суулларбыт ыраахтааҕыта өлбүтүн 12-с сылыгар түбэһиннэрбиттэр.
• 1703 — Оиси Кураносукэ баһылыктаах 47 ронин иччилэрин самураайы өлөрбүтүн иһин иэс баайан Киру Ёсинаку диэн чунуобунньугу өлөрбүттэр. Бу түбэлтэ бусидо диэн самураай кодексын кытаанахтык тутуһуу холобура буолан дьоппуон номоҕор киирбитэ.
• 1790 (Юлиан халандаарынан тохсунньу 19) — Екатерина II Саха уобалаһын быыбарданар баһылыгын (предводитель) талар, исправнигы аныыр, саха оҕолоругар училище арыйар уонна суут (словесный суд) тэрийэр туһунан ыйаах таһаарбыт.
• 1908 — Кэлин Ииндийэ тулуга суох буолуутун иһин эйэлээхтик турууласпыт Мохандас Карамчанд Ганди Соҕуруу Африкаҕа юриһынан үлэлии сылдьыбыт кэмигэр хаайыыттан эрдэ босхоломмут, ый саҥатыгар суутунан икки ый хаайыыга уурбуттар эбит.
• 1918 — Саха сиринээҕи уобалас земствотын I мунньаҕа саҕаламмыт. Күлүмнүүр баһылыктаах Уобаластааҕы земство управатын талбыт. Земство Саха сирин салайар киин тэрилтэ буолбута: олохтоох хаһаайыстыбаны, үөрэҕириини, доруобуйа харыстабылын, бэтэринээр сулууспатын уо.д.а. дьаһайбыта, бүддьүөтүн бэйэтэ нолуок хомуйан толорунара.
• 1924 — Мосфильм киинэ усутуудьуйата олохтоммут.
• 1930 — Ленскэй улууһа тэриллибит.
• 1933 — Германия бэрэсидьиэнэ Гинденбург Адольф Гитлеры канцлерынан анаабыт, нацистар былааска кэлбиттэр.
• 1943 — Сталинградка ньиэмэс 6-с аармыйата капитуляциялаабыт.
• 1945 — Александр Маринеску хапытааннаах сэбиэскэй С-13 подлодка Данциг аттыгар «Вильгельм Густлофф» диэн байыаннай соруктаах туттулла сылдьыбыт суперлайнеры тимирдибит (5,3 - 9,5 тыһ. киһи өлбүт).
• 1951 — Уус-Алдан улууһун Танда сэлиэнньэтигэр олохтоох учуутал уонна краевед Иван Готовцев көҕулээһининэн устуоруйа уонна өрөбөлүүссүйэ түмэлэ аһыллыбыт. Түмэлгэ Петровскай Г.И. аата иҥэриллибитэ.
• 1968 — Саха култууратын үлэһиттэрин III сийиэһэ саҕаламмыт.
• 1968 — Вьетнам сэриитин саҕана Вьетконг уонна Хотугу Вьетнам аармыйата Тет кимэн киириитин саҕалаабыттар. Бу сэриигэ хомуньуустар бастакы улахан кимэн киириилэрэ этэ. Мантан сылтаан Америка дьоно-сэргэтэ кыайыыны ситиһэргэ эрэллэрин сүтэрбиттэрэ.
• 1982 — Америкаҕа 15 саастаах Ричард Скрента бастакы көмпүүтэр вирустарыттан биирдэстэрин суруйбут.
• 2007 — Windows Vista атыыга тахсыбыт.

• 1736 — Джеймс Уатт — Шотландия инженер-механига, айааччы, паар массыынатын айбыт киһи.
• 1882 — Франклин Делано Рузвельт — АХШ 32-с бэрэсидьиэнэ (1933—1945).
• 1893 — Иван Платонов — Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Иккис Наахара нэһилиэгин маҥнайгы учуутала.
• 1923 — Леонид Гайдай — киинэ режиссёра, сценарист, артыыс, ССРС норуодунай артыыһа.
• 1908 — Григорий Тарскай — тылбаасчыт уонна библиограф, ССРС суруналыыстарын уонна суруйааччыларын сойуустарын чилиэнэ, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
• 1938 — Ислам Каримов — Узбекистан бастакы бэрэсидьиэнэ (1990—2016).
• 1948 — Владимир Игнатьев — саха худуоһунньук-дизайнера, график, Саха Өрөспүүбүлүкэтин дьаралыгын ааптардарыттан биирдэстэрэ.
• 1959 — Ирина Пудова — саха балерината, Дьокуускайдааҕы Опера уонна балет тыйаатырын солистката, СӨ үтүөлээх артыыһа.

• 1944 — Мартын Тепляков (10.01.1918 төр.) — сэрии иннинэ Алдаҥҥа көмүскэ үлэлээбит Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа.
• 1948 — Махатма Ганди (дьиҥнээх аата Моhандас Карамчанд Ганди) — Ииндийэ тутулуга суох буолуутун хамсааhынын тутаах басхана. Сатьяграhа диэн тиранияны күргүөмнээх олохтоох бас бэринимиинэн утарылаhыы бөлүһүөпүйэтин айааччыта.