Иудейлик

Палестинада, бизни эрабызгъа дери I мингджыллыкъда къуралгъанды. Асламысында къуруда чууутлула тутадыла бу динни. Бир Аллахха (иврит тилде Элоха; Яхве башха атыды) ийнаныудан башха Яхве чууут халкъны айырыб, аны бла ёмюр бузулмаз келишим болдургъанды деб, иудейликни баш ниетиди.

Сора чууутлула Яхве берген кёб къыйын джорукъла сакъларгъа керекдиле. Башха халкъла уа джаланда тынч «Алты Нух (Ной) джорукълары» сакъласала алагъа джарайды, джетеди. Бу джорукъладан бир Аллахха ийнаннган эм магъаналыды.

Иудейлиле Мессияны келлигине ийнанадыла, иудей башчылыкъ битеу дунияда саллыкъды, Иерусалимдеги храмны джангыртырыкъды деб. Бюгюнлюкге дери бу храмдан джаланда Кюнбатхан къабыргъа сакъланнганды. Бу Къабыргъа битеу иудейлеге эм сыйлы джерди. Башха, белгилирек аты Джылау Къабыргъасыды.

Библияны биринчи бёлюмю — Эски Келишим (орус. Ветхий Завет, ивритде Танах) — иудейлиле да сыйлыгъа санайдыла. Танахдан башха сыйлы китаб Талмудду. Талмуд Танахны ангылатады, ачыкълайды, кёб зат къошады анга.

Аны бла бирге иудейликде Каббала деген мистик окъуу барды. «Зогар» бла «Сефер иецира» сыйлы китабларыдыла. Талмуддан ёнгелеген, Танахдан джаланда Моисей (Муса Файгъамбар) Бешкитаблыкъ (Тора) сыйлыгъа санагъан секта барды. Караимледиле ала. Кърымда джашай караимле сектадан кеси аллына халкъгъа айланнгандыла, энчи тил (тюрк тил), энчи адетлери бла.

Кавказда Хазар къагъанатда иудейлик кърал дин болгъанды.

• 
  Даутну джулдузу
• 
  Менора

Бу, динни юсюнден тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.