פרענקלין דעלאנא רוזעוועלט
פרענקלין דעלאַנאָ רוזעוועלט (30סטן יאנואר, 1882 - 12טן אפריל, 1945), (ענגליש: Franklin Delano Roosevelt) איז געווען דער 32טער פרעזידענט פון די פאראייניגטע שטאטן, א דעמאקראט.
ער האט געדינט פון: 4טן מערץ 1933 ביז: 12טן אפריל 1945.
 | |
| געבורט | 30 יאנואר 1882 פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע  |
|---|---|
| טויט | 12 אפריל 1945 (אלט 63) פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע |
| מדינה | פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע |
| וואוינארט | ניו יארק |
| פאך | שטאטסמאן |
| אונטערשריפט |  |
  | |
איידער זיין לויפן פארן פרעזידענטליכן פאסט, איז ער געווען גובערנאטאר פון ניו יארק, וואו ער האט זיך באקענט מיט די לאקאלע אימיגראנטן, וואס האבן אריינגערעכנט אסאך יידן, וואס האבן אים געשטיצט אין זיינע פאליטישע פארמעסטן. ביי זיין לויפן צום ערשטן מאל פאר פרעזידענט, האט ער פארגעשלאגן דעם נייע ארדענונג פלאן, וואס איז גערופן געווארן "ניו דיל", דורך זיינע פיינט איז עס גערופן געווארן "דזשו דיל", ער האט טאקע געהאט אין זיין אדמיניסטראציע אסאך יידן אין פארשידענע פאסטנ.
ער האט געליטן פון די פאליא קראנקייט, וואס איז א קראנקייט וואז שעדיגט די פוס, און דער באטראפאנער קען נישט גיין. ער האט געכאפט די קראנקייט אויגוסט 1921, ווען ער איז געווען אויף וואקאציע אין קאנאדע. רוזעוועלט איז אייביג געשטיפט געווארן אין א רעדערשטול, אבער ערשט נאך זיין טויט האבן די אמריקאנער אנטדעקט אז זייער פרעזידענט איז געווען קראנק דורכאויס זיין גאנצן קאדענץ, אנדעם וואס זיי זאלן וויסן דערפון.
אין יאר ה'תרצ"ג האט ער איינגעפירט "די נייע ארדענונג" אלס א אויסלעזונג אויף די וועלט ווירטשאפט קריזיס ווען די בורסע אין USA איז אומגעפאלן אין יאר ה'תרפ"ט. דער געדאנק פון די נייע ארדענונג איז געווען צו אָפזאגן די אלטע עקאנאמישע מעטאד פון קאפיטאליזם, און לאזן די רעגירונג זיך אריין מישן אין די בירגערס פערזענליכע ווירטשאפט.
ער ווערט פארעכנט אלס איינער פון די פיר אויסגעצייכנסטע פרעזידענטן, וואס האבן געהערשט איבער די פאראייניקטע שטאטן.
ביאגראפיע
מאנהעטן פראיעקט
זעט דעם הויפּט אַרטיקל – מאנהעטן פראיעקט
דעם 2טן אויגוסט 1939 האט אלבערט איינשטיין געוואנדן אין א בריוו צו רוזעוועלט אין וואס ער האט שטארק געווארענט וועגן דער מעגלעכקייט פון נאצי דייטשלאנד צו אנטוויקלען נוקלעארע וואפן. צוליב דעם בריוו האט דער פרעזידענט געהייסן פארשטארקן די פארשונג אין קערנפיזיק. דעם 7טן מערץ 1940 האט איינשטיין געשיקט רוזעוועלטן נאך א בריוו, כדי צו פרואוון מאכן גיכער פארוויקלעכן די אידעע. רוזעוועלט האט אויפגעשטעלט א קאמיטעט וואס האט פינאנצירט די ערשטע פראבע פון יאדער-שפאלטונג אין קאלומביע אוניווערסיטעט אין ניו יארק. אין מיי 1942 האט מען אויפגעשטעלט דעם מאנהעטן פראיעקט וואס האט געארבעט אנטוויקלען נוקלעארע וואפן וואס זאל ברענגען א סוף צו דער מלחמה, אבער רוזעוועלט האט דאס נישט דערלעבט.
רעפערענצן
| פֿריערדיגער: הערבערט קלארק האווער | פרעזידענט פון די פאראייניגטע שטאטן 1933 -1945 | נאָכפֿאלגער: הערי ס. טרומאן |
| דזשארזש וואשינגטאן | זשאן עדעמס | טאמעס זשעפערסאן | זשיימס מעדיסאן | זשיימס מאנרא | זשאן קווינסי עדעמס | ענדרו זשעקסאן | מארטין וואן ביורען | וויליאם הענרי העריסאן | זשאן טיילער | זשיימס נאקס פאלק | זאקארי טיילאר | מילארד פילמאר | פרענקלין פירס | זשיימס ביוקענען | אברהם לינקאלן | ענדרו זשאנסאן | יוליסעס סימפסאן גרענט | ראטערפארד בירטשארד הייז | זשיימס גארפילד | טשעסטער עלען ארטור | בענזשעמין העריסאן | סטיווען גראווער קליוולאנד | וויליאם מעקינלי | טעאדער רוזעוועלט | וויליאם האווארד טעפט | וואודרא ווילסאן | ווארען הארדינג | זשאן קעלווין קולידזש | הערבערט קלארק האווער | פרענקלין דעלאנא רוזעוועלט | הערי עס טרומאן | דווייט דעיוויד אייזנהאוער | דזשאן פיצזשעראלד קענעדי | לינדאן זשאנסאן | ריטשארד ניקסאן | זשעראלד רודאלף פארד | זשימי קארטער | ראנאלד ווילסאן רייגען | דזשארזש הערבערט וואלקער בוש | וויליאם זשעפערסאן קלינטאן | דזשארדזש וואקער בוש | באראק אבאמא | דאנאלד טראמפ | דזשאו ביידן |  |
This article uses material from the Wikipedia ייִדיש article פרענקלין דעלאנא רוזעוועלט, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). דער אינהאַלט איז פֿאַראַן אונטער CC BY-SA 4.0 ווען נישט באוויזן אנדערש. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ייִדיש (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.