Punit

Ini in puyde mahinabo nga mapunit la, nga agsob tinatawag nga “miscarriage” o napunitan. Puyde liwat ini buhaton, kun diin ini gintatawag nga “induced abortion” o pagpunit. An termino nga aborsyon agsob gingagamit ha pagpunit han pagbuburod han tawo. An parehas nga pamaagi kun an fetus may akos na mabuhi mag-usahan, in gintatawag ha medisina nga “late termination of pregnancy” o pag-undang han titapos nga pagbuburod.

An moderno nga medisina in nagamit hin medikasyon o mga pamaagi hin surgery para hit pagpunit. An duha nga medikasyon mifepristone ngan prostaglandin in sugad ka natalab hit pamaagi hin surgery ha syahan nga trimester. Samtang bisan an paggamit hin mga medikasyon in epektibo ha ikaduha nga trimester, an mga pamaagi hin surgery in nagawas nga mas may hamubo nga kadelikadohan. An birth control o pagkontrol hin panganganak, lakip an pill ngan intrauterine devices in puydi tikangan dayon kahuman hit aborsyon. Iton aborsyon ha mauuswag nga lugar in mayda halaba nga kasaysayan ha mga magtalwas nga mga pamaagi ha medisina kun gintutugotan han lokal nga balaod. Iton mga diri komplikado nga aborsyon in diri nakakahatag hin panmaihaan nga problema ha panhunanahuna o ha kalawasan. An World Health Organization in nagrerekomenda nga magkamayda hin sugad hini katupong nga talwas ngan legal nga aborsyon para han ngatanan nga kababayin-an. Iton diri talwas nga aborsyon, lugod in nagreresulta hin ginbabanabanahan 47,000 nga pagkamatay hit mga nanay ngan 5 milyones nga nasusulod ha hospital kada tuig ha bug-os nga kalibutan.

Ginbabanabanahan nga 44 milyones nga pagpunit in nahihitabo ha bug-os nga kalibutan kada tuig, ngan haros makatunga hinin in ginbubuhat hit diri talwas nga pamaagi. An porsyento han pagkapunit in gutiay la an nabag-o tikang 2003 tubtob 2008, kahuman hit sunod-sunod nga pag-ubos ha naglabay nga mga dekada tungod han nakakarawat hin kaaradman bahin han family planning o pagplano hit pamilya ngan pag-upay han birth control. Han 2008, kwarenta porsyento han kanan kalibutan kababayen-an in puyde legal nga magpapunit ha “bisan ha ano nga rason”. Mayda lugod ini mga limitasyon ha paunan-o na kaiha it pagbuburod.

Iton pagpunit in mayda halaba nga kasaysayan. Ini in ginbubuhat hin durudilain nga mga pamaagi, lakip na iton mga herbal medicine, an paggamit hin magtarom nga higamit, pisikal nga trauma, ngan iba pa nga mga minat-an nga pamaagi tikang ka tikang pa. An mga balaod nga nagpapalibot hiton aborsyon, kun makapira la ito mabubuhat, ngan ira kahimtang pankultura o panrelihiyon in nagkakauruiba-iba ha durudilain nga lugar han kalibutan. Ha pipira nga konteksto, iton pagpapapunit in legal base hin mga espisipiko nga mga kondisyon, sugad hin incest, paglugos, mga problema hit fetus, mga kahimtang sosyoekonomika o ha kadelikadohan ha panlawas hit nanay. Ha kadam-an nga bahin han kalibutan, mayda prominente nga kontrobersiya panpubliko ha bawbaw hit moral, etikal, ngan mga legal nga isyu hit aborsyon. An mga natipa hit aboryon kasagaran nasering nga iton embryo o fetus in usa ka tawo nga may katungod mabuhi ngan poyde makumpara it pagpunit ha pagpatay. An mga nasuporta naman hit katungod hit pagpunit in nagduduon han kanan babaye katungod nga makapagdesisyon hin mga butang nga nanginginlabot hit iya kalugaringon lawas ngan nagduduon liwat hin katungod pantawo ha pankasahiran.