Bulawan

An bulawan in suok, mahumok, mainggat, napupukpok, ngan madali mahorma nga metal. Iton puro nga bulawan in malamrag nga darag it kolor ngan nainggat nga nahigaraan nga kinokonsidera nga nakakaanyag, ngan kaya maimentenar bisan diri naooxidizar ha hangin o tubig. Ha pagiging kimikal, an bulawan in usa ka transition metal ngan usa ha hugpo 11 nga elemento. Usa ini ha mga makuri magreak nga solido nga elemento kimikal. Usa ini nga ginkakaruyag nga metal ha paghimo hin mga alahas, skultur ngan rayandayan tikang-katikang hit kaagi.

 

An pinakauna na nihitala na metal na gingamit han katawhan an bulawan, na mahihiagian sa libot na puro o wara halo. May ada digto na kantindad sin bulawan na nahiagian san mga kweba sa Espana sadton late Paleolithic na panahon, c. 40,000 BC. An mga kagamitan na bulawan una naman nagkaguwa sa pagtikang san pre-dynastic period sa Egypt, sadton katangpusan san fifth millennium BC ngan pagtikang san ikaupat na millenium. An smelting o pagtunaw san bulawan nadevelop naman sadton 4th millennium; May ada liwat mga gamit na bulawan na nahiagian nagtitikang sa Lower Mesopotamia sadton 4th millennium. May ada pa liwat mga bulawan na gamit na nagtikang sa Balkans sadton 4th millennium BC, sugad san mga nahiagian sa Varna Necropolis harani san Lawa Varna sa Bulgaria, ngan gin'aanunganung san usa na source (La Niece 2009) na amo an pinakauna na "well-dated" na nahiagian na bulawan na gamit. San tuig 1990, an bulawan na gamit na nahiagian san kweba na sementeryo sa Nahal Qana sadton 4th millennium BC sa West Bank an pinakauna na nagtikang sa Levant. Mga bulawan na gamit sugad san golden hats ngan an Nebra disk nagtikang sa sentro san Europa sadton 2nd millennium BC Bronze Age.

San tuig 2017, An mga dumagko na produser san bulawan amo an; Tsina na may ada 455 tolinada, Australia, na magmina sin 270 tolinada, ngan sinusundan san Russia na may 250 tolinada.