Hosmint D' Tere

On hosmint d' tere ou tronnmint d' tere ou stombixhmint d' tere ou seyisse, c' est cwand l' Daegne si coscheut (bodje dizo les pîs des djins), si foirt ki les rotches del schoice teresse si polèt spiyî.

On dit k' on a sintou u rissintou li tere ki tronnéve a ene metowe plaece.

Li plaece k' ele hosse li pus, c' est l' miermitan ou l' miercorin, u l' epicinte.

Cwand l' daegn ritronne on deujhinme côp (ou on troejhinme, evnd.), on djåze di ratake (a hossî) u di ritronnmint.

 

Dins les viyaedjes et les veyes, li hosmint d' tere fwait toumer les måjhones, et reclôre les djins padzo, ki bråmint sont rtrovés moirts.

Cwand on hosmint d' tere arive dins ene mer, i pout cåzer on radmarêye.

Li tronnmint d' tere provént do ctchocaedje di deus plakes tectonikes, et serè bén pus corant dins les payis metous ådzeu des crevådes la k' deus sfwaitès plakes si djondnut.

Li foice d' on tronnmint si mzeure sol schåle di Mercalli u sol schåle di Richter.

Li plaece la kel tronnmint d' tere est l' pus foirt si lome li miercorin u epicinte.

El Walonreye

• Hosmint d' tere di Lidje e 1640. On dins l' Paskeye so les lotchets.
• Tronnmint d' tere di Lidje e 1983. On ndè cåze dins l' roman Li famile Sinte. Gn a waire yeu d' damadjes : djusse des viyès måjhones ki les meurs s' ont findou. On l' a rsintou disk' a Bastogne.

Foû Walonreye

• e Portugal
  • Tronnmint d' tere di Lisbone e 1755.
• e Marok
  • a Agadir e 1960
  • a El Hoceyma e 2005
  • a Amezmiz e 2023
• e l' Iran
• e Pakistan
  • tronnmint d' tere do Cachmir e moes d' decimbe 2005 : gn a yeu dipus d' 79.000 moirts.
• el Tourkeye ey el Sireye
  • li 6 di fevrî 2023
• e l' Oceyan Indyin : e moes d' decimbe 2004. Li foice esteut di 9.0. Li miercorin esteut sol boird di l' iye di Soumatra. Li seyisse a cåzé on radmarêye la k' gn a yeu cåzu 300.000 moirts.
• e l' Ayiti (e 2010, avou dipus d' 200.000 moirts)

• Vicaedje d' on hosmint d' tere (so "Berdelaedjes")
• Les seyisses (tecse da Louwis Baidjot)
• (en) Euro-Mediterranean Seismological Centre