Element Yzer
Yzer of ysder (Latyn: ferrum) es een element van et Periodiek système.
| | |
| Algemêen | |
|---|---|
| Noame | Yzer |
| Symbool | Fe |
| Atoomnummer | 26 |
| Groep | Platinagroep |
| Periode | Periode 4 |
| Blok | D-blok |
| Reekse | Overgangsmetoal |
| Kleur | Grysde |
| Chemische eignschapn | |
| Atoommassa (u) | 55,85 g.mol-1 |
| Elektronconfiguroatie | [Ar]3d64s2 |
| Oxidoatietoestandn | [+2,+3] |
| Elektronegativiteit (Pauling) | 1,83 |
| Atoomstroale (pm) | 124,1 |
| 1e ionisoatiepotentioal (kJ×mol-1) | 762,47 |
| 2e ionisoatiepotentioal (kJ×mol-1) | 1561,90 |
| 3e ionisoatiepotentioal (kJ×mol-1) | 2957,49 |
| Fysische eigenschapn | |
| Dichtheid (kg·m-3) | 7860 |
| Smeltpunt (K) | 1811 |
| Kookpunt (K) | 3023 |
| Aggregoatietoestand | Vaste |
| Smeltwarmte (kJ·mol-1) | 13,80 |
| Verdampiengswarmte (kJ·mol-1) | 349,60 |
| Kristalstructuur | Kubisch |
| Molair volume (m3·mol-1) | 7,09 |
| Geluudssnelheid (m·s-1) | 4910 |
| Specifieke warmte (J·kg-1·K-1) | 440 |
| Elektrische weerstand (μΩcm) | 9,71 |
| Warmtegeleidboarheid (W·m-1·K-1) | 80,2 |
| SI-êenheedn en standoardtemperateure en -druk wordn gebruukt, of 't zou moetn zyn dat et er anders stoat. | |
't Stoat in de 8ste groep (Platinagroep) en in de vierde periode, en 't et atoomnummer 26. 't Symbool van yzer is Fe van 't Latyn ferrum. 't Woord yzer is ôok gebruukt vo stoal, een yzer-carbonglegeringe, moa dat is dus verkêerd.
-
Boann met elektroonn round den atoomkern -
Ysder
Voorkomn
De koste van d'eirde bestoa vo 5% uut yzer, mêestol als hematiet (yzertrioxide). Iervan kun je zuver yzer moakn deur een redoxreacte me carbong als reductor. Den isotoop 56Fe komt 't mêeste voorn, 91,8% van ol 't yzer. 54Fe is goe vo 5,8%.
Eignschappn
Yzer is e ferromagnetisch metoal, da wil zeggn da 't magneetn antrekt en da j' der magneetn va kut moakn. Yzer èt de grotste bindingsenergie van olle elementn, dus 't is 't zwoarste element da j' me kernfusie ku moakn zonder energie toe te voegn, en 't lichtste da je ku moakn zonder energieverlies me kernsplitting.
Toepassienge
Yzer is 't mêest gebruukte metoal da der is, mêestol as stoal, da komt omda 't goekoop en sterk is. Toepassingn van yzer:
- Als stoal
- In transfo's (yzer of ferriet)
- Geute (gietyzer), gesmoltn yzer da in een vorm is gegootn
- Smeedyzer, yzer gemakt deur te smeedn boovn e vier
Geschiednisse
Yzer wos ol gebruukt in 4000 v Chr. in Sumerië en Oud Egypte voe speern en sieroadn. Ton oaldegen ze yzer uut meteorietn. Loater èn ze gevoundn oe da ze yzer uut ertsn kostn oaln, en ton èn ze 't vee mêer beginn gebruukn.
Tussn de 12e en 10e êeuw v.Chr. è 't de plekke overgepakt van brons vo woapns, omdat tin (da j' nodig it vo brons te moakn) vee moeilikker te viendn wos. Da wos 't begin van den yzertyd.
Yzer in de voedienge
In organismn speelt yzer e belangryke rolle. 't Eiwit hemoglobine dankt zyn activiteit an yzerioonn en yzer is ook e belangryk bestanddêel van vele enzymn. Yzer zit in vlêes, vis, groan, peulvruchtn en bôonn. 't Menschelyk lichoam het doagelyks oungeveer 15 mg yzer nôdig.
 | Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Iron van Wiki Commons. |
This article uses material from the Wikipedia West-Vlams article Yzer (element), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). De inhoud is, tenzij anders aangegeven, beschikbaar onder CC BY-SA 4.0 Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki West-Vlams (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.