Geweune Pynboom: Sôorte pynboom uut 't Palaearctis

Geweune pynboom
Botoaniesche kenmerkn van de Geweune pynboom
Taxonomische indêlienge
Ryk: Plantn (Plantae) Stamme: Koniefeern (Pinophyta) Klasse: Pinopsida Orde: Pinales Familie: Pynboomachtign (Pinaceae) Geslacht: Pynboom (Pinus)
Sorte
Pinus sylvestris

In 't nôordn van zyn gruujgebiéd, ist y te vienn van de zêespeegle toe an 1 000 meetrs, binst dat y in 't zuudn van zyn gruujgebiéd e boom is uut 't ooggebergte, gruujnde tusschn 1 200 – 2 600 meetres ogte. Y is gemakklik 't êrkenn deur de kombienoasje van zyn reedlik korte, blow-groene noaldn en d' oranje-rôo schusse .

De geweune pynboom is 'n altydgroene koniefeereboom die gruujt toe 'n ogte van 35 m en mêt e stamme-deurmeetre toe 1 meetre otn vulwassn is; uutzoendrlik kan y 45 m ooge wordn en 1,7 meetre dikke zyn ip styf vruchtboare groendn. De grotst bekende boom, die in Estland stoat, is méér of 210 joar oed en mit 46,6 meetrs . De schusse is dikke, schubachtig doenkre bruun-grysde ip 't oenderste van de troenke, en dinne, schilfrachtig en oranje ip 't boovnste stamgedêelde en ip de takkn. 't Uutzichte (de habitus) van e volwassn boomn êt 'n eign karaktre deur de lange, koale en rechte troenke mêt an de top 'n ofgevlakte massa koniefeere-noaldn. De boomn kunn normoal 150–300 joar oed wordn. D' oedste bekende ekzemploarn gruujn in Lapland (nôordlik Finland), en zyn mêer of 760 joar .

De scheutn zyn licht bruun, vôgns e spieroalsgewys geschikt patrôon. Ip vulwassn boomn zyn de noaldn blowachtig groene, dikkers doenkre groene toe doenkre gilwe-groene in de wientre, 2,5 toe 5 cm lank en 1-2 mm breed, geschikt in bunndls van twêe in e bluuvnde scheede an de boazies. Ip kloeke joenge boomn kunn de noaldn twi kêers zo lank zyn, ensomtyds vôornkommn in bundls van drié of viere an de toppn van sterke scheutn. De noaldn bluuvn twêe toe vier joar stoan by warmre kliemoatn, en toe neegn joar in subarktiesche streekn. Zoajliengn toe êen joar oed droagn zjuuveniele noaldn; dedeeze stoan allêene (nie per twêe), 2–3 cm lank, ofgeplat, mêt e gezoagde bôord .

De zoadkeegls zyn rôod by de bestuuvienge, tonne blêek bruun, bolvormig en mê 4 – 8 mm deurmeetre in undre êeste joar, uutgruujnde toe de vulle grôote in undre twidde joar, puntig ovoied-kôoniesch, groene, tonne groen-grysde toe bruun-gilwe by rypte, 3 - 7,5 cm lank. De keegl-schubbn ên e platte toe pyramiedoale apophysis, mêt e klêene stekkr ip de umbo. De zoadn zyn zwartachtig, 3–5 mm lank mêt e blêekbruune 12 – 20 mm lange vleugle en ze wordn losgeloatn ot de keegls oopn goan in de lente 22–24 moandn achtre de bestuuvienge. De stuufmeel-keegles zyn gilwe, somtyds rôoze, 8 – 12 mm lank; de verspreidienge van 't stuufmeel gebeurt in 't middn of no 't ende van de lente .

 

Mêer of 100 varjeteitn van Pinus sylvestris zyn beschreevn deur de botaniekrs, mo dr zyn dr mo drie of viere die teegnwôordig anveird zyn. Ze verschilln mo winnig van uutzicht, mo z' ên duudlikkr verschilln ip geeneetisch gebiéd en no soamnstellienge van undre hars. Popuuloasjes uut 't uuterste westn van Schotland zyn geeneetiesch verschillnd van dedeeze uut de reste van Schotland en nôordlik Europa, mo nie genoeg vo te kunn deuregoan vor 'n ofzoendrlikke botoaniesche varjeteit. Boomn in 't uutrste nôordn van 't gruujgebied woarn vroegr somtyds bekeekn lik var. lapponica, mo de verschilln liggn an de gruujplatse en zyn nie geeneetisch bepoald .

• Pinus sylvestris var. sylvestris. 't Grotste dêel van 't gruujgebied, van Schotland en Spajje toe sentroal Siebeerje. Ierboovn beschreevn.
• Pinus sylvestris var. hamata Steven. Balkan, nôordlik Turkeye, Krim, en Kowkoazuuus. De noaldn zyn mêer hêelegans bedowd hêel 't joar, en ze wordn nie doffr in de wientre; de keegls ên in mêer gevolln e pyramiedoale apophysis.
• Pinus sylvestris var. mongolica Litv. Mongoolje en d' anliggnde dêeln van zuudlik Siebeerje en nôordwestlik China. De noaldn zyn doffre groene, de scheutn zyn groen-grysde; de noaldn zyn somtyds toe 12 cm lank.
• Pinus sylvestris var. nevadensis D.H.Christ. De Sierra Nevada in zuudlik Spajje en meuglik andre Spoansche popuuloasjes (nie bekeekn lik verschillnd van var. sylvestris deur al de speesjaliestn) Kalenicz. Ex Kom. De keegles ên dikkrs dikkre schubbn, mo 't is bykans nie meuglik van vormverschilln te zién.
• Pinus sylvestris var. cretacea Kalenicz. ex Kom. Van de grensgebiédn tusschn Rusland en Oekraienje .

• (en) Eichhorn, Markus 2011 : The Scots Pine, Brady Haran for the University of Nottingham

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Pinus sylvestris ip Wiki Commons.