Vua Việt Nam

Loạt bài Lịch sử Việt Nam

Hồng Bàng An Dương Vương Bắc thuộc lần I (207 TCN – 40)    Nhà Triệu (207 – 111 TCN) Hai Bà Trưng (40 – 43) Bắc thuộc lần II (43 – 541)    Khởi nghĩa Bà Triệu Nhà Tiền Lý và Triệu Việt Vương (541 – 602) Bắc thuộc lần III (602 – 905)    Mai Hắc Đế    Phùng Hưng Tự chủ (905 – 938)    Họ Khúc    Dương Đình Nghệ    Kiều Công Tiễn Nhà Ngô (938 – 967)    Loạn 12 sứ quân Nhà Đinh (968 – 980) Nhà Tiền Lê (980 – 1009) Nhà Lý (1009 – 1225) Nhà Trần (1225 – 1400) Nhà Hồ (1400 – 1407) Bắc thuộc lần IV (1407 – 1427)    Nhà Hậu Trần    Khởi nghĩa Lam Sơn Nhà Hậu Lê    Nhà Lê sơ (1428 – 1527) Nhà Lê trung hưng (1533 – 1789) Nhà Mạc (1527 – 1592) Trịnh–Nguyễn phân tranh Nhà Tây Sơn (1778 – 1802) Nhà Nguyễn (1802 – 1945)    Pháp thuộc (1887 – 1945)    Đế quốc Việt Nam (1945) Chiến tranh Đông Dương (1945 – 1975)    Việt Nam Dân chủ Cộng hòa    Quốc gia Việt Nam    Việt Nam Cộng hòa    Cộng hòa Miền Nam Việt Nam Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (từ 1976) Xem thêm Vua Việt Nam Nguyên thủ Việt Nam Các vương quốc cổ Niên biểu lịch sử Việt Nam sửa

Vua Việt Nam (chữ Nôm:𤤰越南) là quân chủ của nước Việt Nam độc lập tự chủ từ thời dựng nước đến Cách mạng Tháng Tám năm 1945, tùy thuộc vào hoàn cảnh lịch sử mà vua Việt Nam có thể mang tước hiệu khác nhau. Ở trong nước, tước hiệu tự xưng cao nhất là Hoàng đế và thấp hơn là Quốc vương hoặc Quận vương.

Trong huyền sử, khái niệm vua Việt Nam đã thấy ghi chép từ thời Hồng Bàng (các Hùng Vương với nước Văn Lang), nhưng còn nhiều điểm nghi vấn mơ hồ chưa thể khẳng định rõ ràng. Sau đó, An Dương vương cướp ngôi họ Hùng lập ra nhà Thục với nước Âu Lạc rồi họ Triệu (Triệu Đà) lấy nước của nhà Thục. Thế nhưng, Hồng Bàng thị là dòng dõi Thần Nông thị, Thục Phán An Dương vương là hậu duệ Khai Minh thị còn Triệu Đà cũng là người Hán... Như vậy, những triều đại sơ khai đều có sự nghi vấn gây tranh cãi. Trong ngàn năm Bắc thuộc từng trỗi dậy những chính quyền nhưng thời gian tồn tại chưa được bao lâu đã bị dẹp yên, sự nghiệp chưa ổn định lâu dài nên chưa thể cấu thành triều đại. Từ khi họ Khúc giành lấy quyền tự chủ cho đến hết loạn 12 sứ quân, danh nghĩa Việt Nam vẫn chỉ là một phiên trấn của Trung Quốc với cái tên Tĩnh Hải quân, các nhà lãnh đạo Việt Nam thời tự chủ chỉ ở mức Tiết độ sứ cả trong nước và ngoại giao, đến lúc Ngô Quyền đánh đuổi quân Nam Hán mới tự xưng Vương. Bắt đầu từ đấy, vua Việt Nam mới chính thức được xác định, tuy nhiên, nhà Ngô vẫn chưa đặt quốc hiệu. Bấy giờ bên Trung Quốc cũng đang loạn to, chính quyền trung ương còn mải lo đánh dẹp nên chưa thể nhòm ngó xuống mạn cực nam, chỉ có nước Nam Hán kế cận thỉnh thoảng xung đột mà thôi. Đến thời nhà Đinh, đối với thần dân trong nước, các vua người Việt đã xưng hoàng đế và đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, gặp lúc nhà Tống cũng mới chấm dứt cục diện Ngũ đại Thập quốc nên sai sứ sang sắc phong vua Đinh làm Giao Chỉ quận vương, từ đó nền quân chủ Việt Nam mới được xác lập.

Sau các cuộc tấn công thất bại của nhà Tống, Trung Quốc đã phải công nhận quyền lực của người Việt ở Thăng Long. Nước Việt được xem như một dạng chư hầu đặc biệt mà Trung Quốc không thể sáp nhập bằng vũ lực; nhưng ngược lại, người Việt cũng phải công nhận Trung Quốc là một nước lớn, về phương diện ngoại giao phải chịu lép nhường thần quyền con trời, mạng trời cao hơn cho vua Trung Quốc, tuy vua Việt vẫn có quyền xưng là con trời và vâng mệnh trời cai trị dân đối với dân nước Việt. Vua Việt Nam tự ví mình với Mặt Trời như vua Trung Quốc. Từ đây, mô hình chính trị Trung Hoa đã được Việt hóa và phát triển để khẳng định ngai vua ở Thăng Long là ngai vàng của Hoàng đế nước Nam trị vì "Đế quốc phương Nam" theo mệnh trời. Hệ thống triều đình của các vua nước Việt cũng tương tự các triều đình của vua chúa Trung Quốc, các nghi thức và danh phận của các vị quan cũng tương tự như quan lại Trung Quốc.

Các vị vua nước Việt đã sử dụng rất nhiều nghi thức, biểu tượng chỉ dành riêng cho vua Trung Quốc như áo long bào màu vàng có rồng năm móng, giường long sàng, ngôi cửu ngũ, khi chết thì dùng từ "băng hà" và xây lăng có đường hầm dẫn xuống huyệt. Các vua nước Việt được chính thức dùng các nghi thức đặc biệt nhạy cảm với vua Trung Quốc như thờ trời, tế trời ở đàn Nam Giao, được quyền cai quản các thần linh ở nước Việt, được quyền phong chức tước cho các thánh, thần, sông núi ở nước Việt, có lẽ chỉ ngoại trừ vua Đồng Khánh là vị vua Việt Nam duy nhất chịu làm em của một nữ thần mà thôi...; có vua Việt Nam còn mượn cớ đau chân để khỏi quỳ gối trước chiếu chỉ của vua Trung Quốc để chứng tỏ mình không phải là cấp dưới của vua Trung Quốc. Tóm lại, các vị vua của Việt Nam là các vị vua thực sự như các vua Trung Quốc.

Các vua Việt Nam đã dùng gần như đầy đủ các nghi thức thần quyền quân chủ dành riêng cho vua chúa Trung Quốc, chỉ có cái khác duy nhất là quyền lực thần quyền này không được phép áp đặt lên dân Trung Quốc, ngược lại, quyền lực thần quyền của vua chúa Trung Quốc cũng không áp đặt được lên vua quan và dân nước Việt, các quan của triều đình Việt Nam thì chỉ tuân lệnh và trung thành với vua Việt Nam mà thôi.

Thiên mệnh của vua Trung Quốc chỉ kéo dài đến biên giới Việt – Trung. Theo ý thức thần quyền của hai chế độ quân chủ thì biên giới này do Trời vạch sẵn và được Trời cũng như các thần bảo vệ. Cả hai nước đều ý thức được tầm quan trọng của đường biên giới này trong việc duy trì quyền lực giữa hai nước và đã giữ được sự cố định truyền thống của nó trong một thời gian rất dài trong lịch sử. Quan hệ triều cống với Trung Quốc được coi là lựa chọn thay thế duy nhất cho đối đầu, chiến tranh hoặc cấm vận kinh tế với giá rẻ nhất.

Vì vậy các triều đại phong kiến Việt Nam trên danh nghĩa vẫn là một phiên thuộc của các triều đại phong kiến Trung Quốc, hầu hết các vị vua Việt Nam lên ngôi đều phải chịu sắc phong của Trung Quốc; hoặc phải để vua Trung Quốc hợp thức hóa vương vị và thần quyền của mình như vua Quang Trung. Vào lúc loạn lạc thay đổi triều đại ở Việt Nam là cơ hội tốt để các triều đại quân chủ và phong kiến phương Bắc mượn cớ giúp vua triều trước, không chịu sắc phong cho vua mới hoặc đem quân qua can thiệp nhằm chiếm đóng và đô hộ lâu dài nước Việt như thời nhà Minh, nhà Thanh. Một số vua khác chỉ trị vì trên danh nghĩa, quyền lực thực sự lại nằm trong tay các vị chúa hoặc các đại thần và phe cánh, hầu hết các vị vua đều được biết bằng miếu hiệu hoặc thụy hiệu và tôn hiệu vắn tắt, những trường hợp vị quân chủ chỉ đặt một niên hiệu trong thời gian tại vị thì sẽ được biết đến bằng niên hiệu. Có những vị vua tuy thực tế cầm quyền nhưng sau thất bại cho nên không được các sử gia phong kiến công nhận, vì theo quan điểm thời đó họ chỉ là phản tặc hoặc nghịch thần, do đó họ chỉ được gọi theo tước hiệu khi chưa lên ngôi, tước hiệu sau khi bị mất ngôi hoặc gọi thẳng tên huý.

Đối với Trung Quốc thì vua Việt Nam có tước hiệu là:

• Tĩnh Hải quân Tiết độ sứ: thời họ Khúc, họ Dương, họ Kiều và nhà Ngô.
• Giao Chỉ quận vương: thời nhà Đinh, nhà Tiền Lê và giai đoạn đầu nhà Lý.
• An Nam quốc vương: giai đoạn cuối nhà Lý, nhà Trần, nhà Hồ, nhà Lê sơ, giai đoạn sau nhà Lê trung hưng và nhà Nguyễn Tây Sơn.
• Quyền thự An Nam quốc sự: giai đoạn đầu thời Hậu Lê.
• An Nam Đô thống sứ: thời nhà Mạc và giai đoạn đầu nhà Lê trung hưng (khi triều đại này đã khôi phục Thăng Long).
• Việt Nam quốc vương: giai đoạn đầu nhà Nguyễn.

Sau đây là danh sách vị vua Việt Nam từ khi hình thành nhà nước đến hết thời kỳ quân chủ. Trong danh sách này, ngoài những vị vua còn liệt kê một số nhân vật không phải vua nhưng đã nắm giữ thực quyền cai trị tối cao lãnh đạo đất nước như: các vị Tiết độ sứ thời tự chủ, các chúa Trịnh và chúa Nguyễn thời Lê trung hưng... Những vị vua tự xưng, dù chế độ chưa thực sự ổn định nhưng do chống ngoại xâm nên cũng bỏ qua sự trung lập mà đưa vào để tôn vinh sự chính thống và độc lập dân tộc:

Hồng Bàng

Kỷ Hồng Bàng hiện vẫn còn gây tranh cãi về tính chính xác và thời điểm xuất hiện. Do đó giai đoạn này được xem có tính hư ảo nhiều hơn.

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Kinh Dương Vương	không có	Kinh Dương Vương	không có	Lộc Tục	Khai sáng triều đại, con thứ Đế Minh, em Đế Nghi	2879 TCN	–	2794 TCN
	Lạc Long Quân	không có	Lạc Long Quân	không có	Sùng Lãm	Con Kinh Dương Vương	2525 TCN	–	2253 TCN
	Hùng Vương thứ nhất	không có	Hùng Quốc Vương	không có	không rõ	Con trưởng Lạc Long Quân	TK VII TCN	–	?
	Hùng Vương thứ hai	không có	Hùng Hiền Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ ba	không có	Hùng Lân Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ tư	không có	Hùng Diệp Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ năm	không có	Hùng Hy Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ sáu	không có	Hùng Huy Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ bảy	không có	Hùng Chiêu Vương	không có	Lang Liêu		?	–	?
	Hùng Vương thứ tám	không có	Hùng Vĩ Vương	không có	Thừa Vân Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ chín	không có	Hùng Định Vương	không có	Quân Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ mười	không có	Hùng Uy Vương	không có	Hùng Hải Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ 11	không có	Hùng Trinh Vương	không có	Hưng Đức Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ 12	không có	Hùng Vũ Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ 13	không có	Hùng Việt Vương	không có	Tuấn Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ 14	không có	Hùng Anh Vương	không có	Chân Nhân Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ 15	không có	Hùng Triêu Vương	không có	Cảnh Chiêu Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ 16	không có	Hùng Tạo Vương	không có	Đức Quân Lang		?	–	?
	Hùng Vương thứ 17	không có	Hùng Nghị Vương	không có	không rõ		?	–	?
	Hùng Vương thứ 18	không có	Hùng Duệ Vương Hùng Tuyền Vương	không có	không rõ		?	–	258 TCN hoặc 208 TCN
	Hùng Vương thứ 19	không có	Hùng Kính Vương	không có	Huệ Lang		?	–	6 năm

Nhà Thục (257–208 TCN, hoặc 207–179 TCN)

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	An Dương Vương	không có	An Dương Vương	không có	Thục Phán (蜀泮)	Hậu duệ Khai Minh thị nước Thục thời Xuân Thu Chiến Quốc.	257 – 208TCN hoặc 207 – 179TCN

Nhà Triệu (204–111 TCN)

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Triệu Vũ Vương	không có	Vũ Vương Vũ Đế	không có	Triệu Đà	Dòng dõi nước Triệu thời Chiến Quốc, khai sáng triều đại.	204	—	137TCN
	Triệu Văn Vương	không có	Văn Vương Văn Đế	không có	Triệu Hồ Triệu Muội	Cháu nội Triệu Đà, con Triệu Trọng Thủy.	137	—	125TCN
	Triệu Minh Vương	không có	Minh Vương	không có	Triệu Anh Tề	Con Triệu Hồ	125	—	113TCN
	Triệu Ai Vương	không có	Ai Vương	không có	Triệu Hưng	Con thứ Triệu Anh Tề	113	—	112TCN
	Triệu Dương Vương	không có	Dương Vương Thuật Dương Vương Vệ Dương vương Vệ Dương hầu	không có	Triệu Kiến Đức	Con trưởng Triệu Anh Tề, anh Triệu Hưng.	112	—	111TCN

Nhà Triệu là triều đại đầu tiên được xác nhận hoàn toàn về tính lịch sử, ^{[cần dẫn nguồn]}. Hiện trường hợp này vẫn còn đang tranh cãi, đa phần^{[mơ hồ]} thư tịch cổ đều tính từ khi nhà Hán diệt nước Nam Việt là thời Bắc thuộc, tuy nhiên gần đây^{[khi nào?]} có sách lại tính từ khi Triệu Đà diệt nước Âu Lạc đã bắt đầu thời Bắc thuộc. Vì người Trung Quốc cũng không coi chính thể này là triều đại của họ mà chỉ chép phụ vào phần liệt truyện, cho nên tạm thời vẫn liệt kê ở đây như một triều đại nối tiếp hợp pháp của Việt Nam như nhà Nguyên và nhà Thanh ở Trung Quốc.

Trưng Nữ Vương (40–43)

Chân dung	Vua	Thụy hiệu	Tôn hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Trưng Vương	không có	Trinh Linh Chi Phu Nhân	không có	Trưng Trắc (徵側) Lạc Trắc	Vợ Thi Sách, sáng lập triều đại	40	—	43

Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng ngắn ngủi chưa kịp ổn định đã bị diệt vong, tuy nhiên vì do phụ nữ lãnh đạo, hơn nữa lại chống ngoại xâm nên cũng được sử sách đưa vào thành một triều đại của Việt Nam.

Nhà Tiền Lý và Triệu Việt Vương (544–603)

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Lý Nam Đế	không có	Nam Đế, Nam Việt Đế	Thiên Đức (544–548)	Lý Bí Lý Bôn (李賁)	Nổi dậy tự lập, khai sáng triều đại	544	—	548
	Triệu Việt Vương	không có	Nam Việt Quốc Vương, Dạ Trạch Vương Thần Vũ Hoàng Đế	không có	Triệu Quang Phục (趙光復)	Con Thái phó Triệu Túc, được Lý Nam Đế giao toàn bộ quyền hành.	548	—	571
	Đào Lang Vương	không có	không có	không có	Lý Thiên Bảo	Anh trai Lý Nam Đế	549	—	555
	Hậu Lý Nam Đế	không có	Nam Đế Anh Liệt Nhân Hiếu Khâm Minh Thánh Vũ Hoàng Đế	không có	Lý Phật Tử (李佛子)	Người trong họ Lý Nam Đế	555	—	602
	Lý Sư Lợi	không có	không có	không có	Lý Sư Lợi	con Hậu Lý Nam Đế	602	—	603

Theo các thư tịch cổ Trung Quốc (Lương thư, Trần thư và Nam sử) và Việt Nam (trước thời Lê sơ) thì Lý Bí bị Trần Bá Tiên đánh bại và nhà Tiền Lý chấm dứt, nước Vạn Xuân vẫn thuộc nhà Lương và nhà Trần nối tiếp quản lý, sau này Lý Phật Tử nổi dậy chống nhà Tùy là chính quyền khác nhưng tự xưng nối tiếp Lý Bí ngày trước nên gọi là Hậu Lý. Đến khi Ngô Sĩ Liên viết Đại Việt sử ký toàn thư đã cóp nhặt trong dã sử để bổ sung thêm Triệu Việt Vương và Đào Lang Vương, Triệu Việt Vương được Lý Bí truyền ngôi trong hoàn cảnh sắp mất ở động Khuất Lão còn Đào Lang Vương bất phục cũng tự lập nước Dã Năng riêng, như vậy nhà nước Vạn Xuân lúc đó bị phân liệt, đến khi Lý Phật Tử đánh bại Triệu Việt Vương mới thu giang sơn về một mối. Do sau triều đại này bị mất về tay nhà Tùy nên Triệu Việt Vương được các sử gia đời sau công nhận là vua chính thống vì ông còn có công đánh đuổi quân Lương, nếu nhà Hậu Lý tồn tại thêm vài đời nữa mà người viết sử thuộc triều đại đó thì Lý Thiên Bảo sẽ được công nhận là chính thống nối tiếp Lý Bí còn Triệu Việt Vương sẽ thành kẻ tiếm quyền kiểu như Dương Tam Kha xen kẽ giữa nhà Tiền Ngô và Ngô hay Dương Nhật Lễ thay thế nhà Trần mà thôi.

Họ Mai (713–723)

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Mai Hắc Đế	không có	Đại Đế, Hắc Đế	không có	Mai Thúc Loan, (梅叔鸞) Mai Huyền Thành, Mai Lập Thành, Mai Thúc Yên, Mai Phượng.	Con Mai Hoàn, sáng lập triều đại.	713	—	722
	Mai Thiếu Đế	không có	không có	không có	Mai Thúc Huy, Mai Bảo Sơn	Con út Mai Hắc Đế, em song sinh với Bạch Đầu Đế.	722	—	723
	Bạch Đầu Đế	không có	không có	không có	Mai Kỳ Sơn	Con thứ hai Mai Hắc Đế, anh song sinh với Mai Thiếu Đế.	723	—	723

Chính quyền họ Mai cũng là cuộc khởi nghĩa chưa kịp ổn định, sử sách chỉ ghi chép vài dòng sơ sài nhưng vì tôn vinh vấn đề chống ngoại xâm nên cũng được liệt vào danh sách vua Việt Nam.

Họ Phùng (766–791)

Chân dung	Thủ lĩnh	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Phùng Hưng	không có	Bố Cái Đại Vương	không có	Phùng Hưng (馮興), Phùng Cự Lão	con Phùng Hạp Khanh, thế tập Biên Khố Di Tù Trưởng	766	—	791
	Phùng An	không có	không có	không có	Phùng An	con Phùng Hưng	791	—	791

Họ Khúc (905–923) hoặc (905–930)

Họ Dương (931–937)

Họ Kiều (937–938)

Thực ra nhà Hậu Trần là một cuộc khởi nghĩa thất bại, chưa ổn định chỉ mang tính chất cục bộ nhưng do đề cao việc chống giặc ngoại xâm cho nên sử sách bỏ qua sự trung lập mà vẫn xem như một triều đại.

Khởi nghĩa Lam Sơn (1418–1427)

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Mạc Thái Tổ	Thái Tổ	Nhân Minh Cao Hoàng Đế	Minh Đức (1527–1530)	Mạc Đăng Dung	Cháu 7 đời Mạc Đĩnh Chi, sáng lập triều đại	1527	–	1530
	Mạc Thái Tông	Thái Tông	Khâm Triết Văn Hoàng Đế	Đại Chính (1530–1540)	Mạc Đăng Doanh Mạc Phương Doanh	Con trưởng Mạc Thái Tổ	1530	–	1540
	Mạc Hiến Tông	Hiến Tông	Hiển Hoàng Đế	Quảng Hòa (1540–1546)	Mạc Phúc Hải Mạc Đức Nguyên	Con trưởng Mạc Thái Tông	1540	–	1546
	Mạc Chính Trung	không có	không có	không có	Mạc Chính Trung	Em Mạc Thái Tông	1546	–	1547
	Mạc Tuyên Tông	Tuyên Tông	Anh Nghị Hoàng Đế Duệ Hoàng Đế	Vĩnh Định (1547) Cảnh Lịch (1548–1553) Quang Bảo (1554–1561)	Mạc Phúc Nguyên	Con Mạc Hiến Tông	1546	–	1561
	Mạc Mục Tông Mạc Anh Tổ	Mục Tông Anh Tổ	An Thiên Huy Địa Trang Văn Cẩn Vũ Bình Định Huệ Cương Hiếu Tĩnh Hoàng Đế	Thuần Phúc (1562–1565) Sùng Khang (1566–1577) Diên Thành (1578–1585) Đoan Thái (1586–1587) Hưng Trị (1588–1590) Hồng Ninh (1591–1592)	Mạc Mậu Hợp	Con trai Mạc Tuyên Tông	1561	–	1592
	Mạc Cảnh Tông	Cảnh Tông	Khai Thiên Xung Địa An Văn Đoạt Vũ Thành Hoàng Đế	Vũ An (1592–1592)	Mạc Toàn	Con thứ Mạc Mậu Hợp	1592	–	1592
	Mạc Mẫn Tông	Mẫn Tông	Hoài Nghị Minh Huấn Trinh Hoàng Đế	Bảo Định (1592–1593) Khang Hựu (1593–1593)	Mạc Kính Chỉ Mạc Kính Bang	Con trưởng Mạc Kính Điển, cháu nội Mạc Thái Tông	1592	–	1593
	Mạc Đại Tông	Đại Tông	Khởi Thiên Đĩnh Địa Khắc Văn Định Vũ Linh Hoàng Đế	Càn Thống (1593–1625)	Mạc Kính Cung	Con thứ 7 Mạc Kính Điển	1592	–	1625
	Mạc Quang Tổ	Quang Tổ	Hoà Thiên Phù Địa Độ Văn Khánh Vũ Huệ Nguyên Hoàng Đế	Long Thái (1623–1638)	Mạc Kính Khoan	Cháu nội Mạc Kính Điển	1623	–	1638
	Mạc Minh Tông	Minh Tông	Trang Thiên Huệ Địa Cảnh Văn Di Vũ Khai Hoàng Đế	Thuận Đức (1638–1677)	Mạc Kính Vũ Mạc Kính Hoàn Mạc Kính Diệu	Con Mạc Kính Khoan	1638	–	1677
	Mạc Quý Tông	Quý Tông	Hoàn Thiên Thanh Địa Đoạt Văn Dương Vũ Huệ Đại Vương	Vĩnh Xương (1677–1681)	Mạc Kính Hẻ Mạc Kính Thụy Mạc Nguyên Thanh	Con Mạc Kính Vũ	1677	–	1681
	Mạc Đức Tông	Đức Tông	Thiên Địa Đại Bảo Văn Vũ Độ Đại Vương	không có	Mạc Kính Quang Mạc Kính Tiêu Mạc Kính Hoảng	Con Mạc Kính Vũ, em Mạc Nguyên Thanh	1681	–	1683

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Lê Trang Tông	Trang Tông	Dụ Hoàng Đế	Nguyên Hòa (1533–1548)	Lê Ninh Lê Huyến Lê Duy Ninh	Được cho là con Lê Chiêu Tông	1533	–	1548
	Lê Trung Tông	Trung Tông	Vũ Hoàng Đế	Thuận Bình (1548–1556)	Lê Huyên Lê Duy Huyên	Con Lê Trang Tông	1548	–	1556
	Lê Anh Tông	Anh Tông	Tuấn Hoàng Đế	Thiên Hựu (1556-1557) Chính trị (1558–1571) Hồng Phúc (1572–1573)	Lê Duy Bang	Cháu 6 đời của Lê Trừ, anh Lê Thái Tổ	1556	–	1573
	Lê Thế Tông	Thế Tông	Nghị Hoàng Đế	Gia Thái (1573–1577) Quang Hưng (1578–1599)	Lê Đàm Lê Duy Đàm	Con thứ năm Lê Anh Tông	1573	–	1599
	Lê Kính Tông	Kính Tông	Huệ Hoàng Đế Giản Huy Đế	Thận Đức (1600-1600) Hoằng Định (1601-1619)	Lê Duy Tân	Con thứ Lê Thế Tông	1599	–	1619
	Lê Thần Tông	Thần Tông	Uyên Hoàng Đế	Vĩnh Tộ (1620––1628) Đức Long (1629–1634) Dương Hoà (1635–1643)	Lê Duy Kỳ	Con trưởng Lê Kính Tông	1619	–	1643
	Lê Chân Tông	Chân Tông	Thuận Hoàng Đế	Phúc Thái (1643–1649)	Lê Duy Hựu Lê Duy Đề	Con trưởng Lê Thần Tông	1643	–	1649
	Lê Thần Tông	Thần Tông	Uyên Hoàng Đế	Khánh Đức (1649–1652) Thịnh Đức (1653–1657) Vĩnh Thọ (1658–1661) Vạn Khánh (1662)	Lê Duy Kỳ	Làm vua lần 2	1649	–	1662
	Lê Huyền Tông	Huyền Tông	Mục Hoàng Đế	Cảnh Trị (1663–1671)	Lê Duy Vũ Lê Duy Hy	Con thứ Lê Thần Tông	1663	–	1671
	Lê Gia Tông	Gia Tông	Mỹ Hoàng Đế	Dương Đức (1672––1673) Đức Nguyên (1674-1675)	Lê Duy Cối Lê Duy Khoái	Con thứ Lê Thần Tông	1671	–	1675
	Lê Hy Tông	Hy Tông	Chương Hoàng Đế	Vĩnh Trị (1676-1680) Chính Hòa (1680-1705)	Lê Duy Hợp Lê Duy Hiệp Lê Duy Cáp	con thứ tư Lê Thần Tông	1675	—	1705
	Lê Dụ Tông	Dụ Tông	Hòa Hoàng Đế	Vĩnh Thịnh (1706-1719) Bảo Thái (1720-1729)	Lê Duy Đường Lê Duy Tạo	con trưởng Lê Hy Tông	1705	—	1729
	Lê Duy Phường	không có	Hôn Đức Công	Vĩnh Khánh (1729-1732)	Lê Duy Phường	con thứ Lê Dụ Tông	1729	—	1732
	Lê Thuần Tông	Thuần Tông	Giản Hoàng Đế	Long Đức (1732-1735)	Lê Duy Tường Lê Duy Hỗ	con trưởng Lê Dụ Tông	1732	—	1735
	Lê Ý Tông	Ý Tông	Huy Hoàng Đế	Vĩnh Hựu (1735-1740)	Lê Duy Thận Lê Duy Chấn Lê Duy Hỗ	con thứ 11 Lê Dụ Tông	1735	—	1740
	Lê Hiển Tông	Hiển Tông	Vĩnh Hoàng Đế	Cảnh Hưng (1740-1786)	Lê Duy Diêu Lê Duy Đào	con trưởng Lê Thuần Tông	1740	—	1786
	Lê Chiêu Thống	không có	Mẫn Hoàng Đế	Chiêu Thống (1786-1789)	Lê Duy Kỳ Lê Duy Khiêm Lê Tư Khiêm	con Lê Duy Vỹ, cháu đích tôn Lê Hiển Tông	1786	—	1789

Chân dung	Tước hiệu	Miếu hiệu	Tôn hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Trịnh Kiểm	Thế Tổ	Minh Khang Thái Vương	không có	Trịnh Kiểm	con rể Nguyễn Kim	1545	—	1570
	Trịnh Cối	không có	Tuấn Đức Hầu, Trung Quốc Công	không có	Trịnh Cối	con cả Trịnh Kiểm	1570	—	1570
	Bình An Vương	Thành Tổ	Triết Vương	không có	Trịnh Tùng	con thứ Trịnh Kiểm, chúa Trịnh đầu tiên	1570	—	1623
	Thanh Đô Vương	Văn Tổ	Nghị Vương	không có	Trịnh Tráng	con thứ hai Trịnh Tùng	1623	—	1657
	Tây Định Vương	Hoằng Tổ	Dương Vương	không có	Trịnh Tạc	con thứ hai Trịnh Tráng	1657	—	1682
	Định Nam Vương	Chiêu Tổ	Khang Vương	không có	Trịnh Căn	con trưởng Trịnh Tạc	1682	—	1709
	An Đô Vương	Hy Tổ	Nhân Vương	không có	Trịnh Cương	chắt của Trịnh Căn, cháu Trịnh Vịnh, con Trịnh Bính	1709	—	1729
	Uy Nam Vương	Dụ Tổ	Thuận Vương	không có	Trịnh Giang Trịnh Khương Trịnh 𣞪	con trưởng Trịnh Cương	1729	—	1740
	Minh Đô Vương	Nghị Tổ	Ân Vương	không có	Trịnh Doanh	con thứ Trịnh Cương, em Trịnh Giang	1740	—	1767
	Tĩnh Đô Vương	Thánh Tổ	Thịnh Vương	không có	Trịnh Sâm	con trưởng Trịnh Doanh	1767	—	1782
	Điện Đô Vương	không có	Xung Mẫn Vương	không có	Trịnh Cán	con thứ Trịnh Sâm	1782	—	1782
	Đoan Nam Vương	không có	Anh Liệt Linh Vương	không có	Trịnh Khải Trịnh Tông	con trưởng Trịnh Sâm	1782	—	1786
	Án Đô Vương	không có	Huệ Định Công	không có	Trịnh Bồng	con Trịnh Giang, anh họ Trịnh Sâm	1786	—	1787

Chân dung	Chúa	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Tiên Vương	Liệt Tổ, Thái Tổ	Triệu Cơ Tùy Thống Khâm Minh Cung Ý Cần Nghĩa Đạt Lý Hiển Ứng Chiêu Hựu Diệu Linh Gia Dụ Hoàng Đế	không có	Nguyễn Hoàng	con út Nguyễn Kim	1558	—	1613
	Sãi Vương Phật Vương	Tuyên Tổ, Hy Tông	Hiển Mô Quang Liệt Ôn Cung Minh Duệ Dực Thiện Tuy Du Hiếu Văn Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Nguyên	con trai thứ sáu Chúa Tiên	1613	—	1635
	Thượng Vương	Thần Tổ, Thần Tông	Thừa Cơ Toàn Thống Quân Minh Hùng Nghị Uy Đoán Anh Vũ Hiếu Chiêu Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Lan	con trai thứ hai Chúa Sãi	1635	—	1648
	Hiền Vương	Nghị Tổ, Thái Tông	Tuyên Uy Kiến Vũ Anh Minh Trang Chính Thánh Đức Thần Công Hiếu Triết Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Tần Nguyễn Phúc Cần	con trai thứ hai Chúa Thượng	1648	—	1687
	Nghĩa Vương	Anh Tông	Thiệu Hư Toản Nghiệp Khoan Hồng Bác Hậu Ôn Huệ Từ Tường Hiếu Nghĩa Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Thái Nguyễn Phúc Trăn Nguyễn Phúc Ngàn	con trai thứ hai Chúa Hiền	1687	—	1691
	Minh Vương Quốc Chúa	Hiển Tông	Anh Mô Hùng Lược Thánh Minh Tuyên Đạt Khoan Từ Nhân Thứ Hiếu Minh Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Chu Nguyễn Phúc Tùng	con trưởng Chúa Nghĩa	1691	—	1725
	Ninh Vương	Túc Tông	Tuyên Quang Thiệu Liệt Tuấn Triết Tĩnh Uyên Kinh Văn Vĩ Vũ Hiếu Ninh Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Chú Nguyễn Phúc Trú Nguyễn Phúc Thụ Nguyễn Phúc Vượng	con trưởng Chúa Minh	1725	—	1738
	Vũ Vương	Thế Tông	Kiền Cương Uy Đoán Thần Nghị Thánh Du Nhân Từ Duệ Trí Hiếu Vũ Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Khoát Nguyễn Phúc Hiểu	con trưởng Chúa Ninh	1738	—	1765
	Định Vương	Duệ Tông	Thông Minh Khoan Hậu Anh Mẫn Huệ Hòa Hiếu Định Hoàng Đế	không có	Nguyễn Phúc Thuần Nguyễn Phúc Hân	con trai thứ 16 Chúa Vũ	1765	—	1776
	Tân Chính Vương	không có	Cung Mẫn Anh Đoán Huyền Mặc Vĩ Văn Mục Vương	không có	Nguyễn Phúc Dương	con Nguyễn Phúc Hiệu, cháu nội Chúa Vũ, em con chú với vua Gia Long	1776	—	1777

Niên biểu Lê Trung hưng - Chúa Trịnh - Chúa Nguyễn

 

Chân dung	Vua	Miếu hiệu	Thụy hiệu	Niên hiệu	Tên húy	Thế thứ	Trị vì
	Thái Đức	không có	Minh Đức Hoàng Đế	Thái Đức (1778-1788)	Hồ Nhạc Nguyễn Nhạc Nguyễn Văn Nhạc	con trưởng Hồ Phi Phúc, sáng lập triều đại	1778	—	1788
	Quang Trung	Thái Tổ	Vũ Hoàng Đế Trung Thuần Vương	Quang Trung (1788-1792)	Nguyễn Huệ Nguyễn Quang Bình Nguyễn Văn Huệ Hồ Thơm	con thứ Hồ Phi Phúc, em Nguyễn Nhạc, con rể Lê Hiển Tông	1788	—	1792
	Nguyễn Quang Toản	không có	không có	Cảnh Thịnh (1792-1801) Bảo Hưng (1801-1802)	Nguyễn Quang Toản Nguyễn Trát	con thứ Quang Trung, con rể Lê Hiển Tông	1792	—	1802

Thái thượng hoàng Vua Việt Nam có nghĩa là vua cha bề trên, có trường hợp chỉ gọi là thượng hoàng để có nghĩa rộng hơn (vua bề trên).

Tùy từng hoàn cảnh lịch sử, thực quyền của thượng hoàng khác nhau. Thượng hoàng có thể giao toàn quyền cho vua hoặc vẫn nắm quyền chi phối việc triều chính; hoặc có thể thượng hoàng chỉ mang danh nghĩa, có những vị không ở ngôi vua ngày nào nhưng do có con làm vua nên cũng được tôn xưng là Thái thượng hoàng Vua Việt Nam. Đối với các vị chúa, khi nhường ngôi sẽ được tôn xưng là Thái thượng vương.

Thông thường, thượng hoàng là cha vua, nhưng có các trường hợp không phải như vậy: Thượng hoàng Trần Nghệ Tông truyền ngôi cho em là Duệ Tông, Duệ Tông mất lại lập cháu gọi bằng bác là Phế Đế; Thượng hoàng Mạc Thái Tổ truyền ngôi cho con là Thái Tông, Thái Tông mất sớm lại lập cháu nội là Hiến Tông; Thượng hoàng Lê Ý Tông là chú của vua Lê Hiển Tông.

Ngoài 7 Thượng hoàng nhà Trần từ Trần Thừa tới Nghệ Tông cùng Hồ Quý Ly, Mạc Thái Tổ, các Thượng hoàng còn lại trong lịch sử Việt Nam đều không tự nguyện làm Thượng hoàng mà do sự sắp đặt của quyền thần trong triều. Trong lịch sử Việt Nam, duy nhất có trường hợp Thái thượng hoàng Vua Việt Nam, vua, Thái thượng vương và chúa cùng tồn tại trong khoảng 20 năm giai đoạn Cảnh Hưng cuối thời Hậu Lê. Đó là: Thái thượng hoàng Vua Việt Nam Lê Ý Tông (1740–1759), vua Lê Hiển Tông (1740–1786), Thái thượng vương Trịnh Dụ Tổ (1740–1762) và chúa Trịnh Nghị Tổ (1740–1767).

Ngoài những triều đại chính thống, trong lịch sử Việt Nam còn xuất hiện những chính quyền tự chủ và tự lập. Họ là những triều đại không chính thức, có khi chỉ là 1 viên quan địa phương nổi lên hình thành thế lực cát cứ, hoặc là những người dân thường dựng cờ khởi nghĩa, thậm chí là các vương tôn hoàng thân quốc thích tranh chấp ngai vàng trong hoàng tộc nên tạo phản. Vì chính quyền của họ chưa thực sự vững mạnh hoặc chưa đủ điều kiện để thiết lập nên triều đại nên họ chỉ bị coi là giặc cỏ, là quân phiệt cát cứ, hay là quyền thần thế tập nhưng sự tồn tại của họ cũng là một nhân tố không thể thiếu trong dòng chảy lịch sử. Cũng có người đã xưng đế xưng vương đặt ra quốc hiệu, cũng có kẻ xưng công hầu khanh tướng, có người mới chỉ làm thủ lĩnh một vùng nhưng trên thực tế họ ít nhiều đã nắm quyền hành cai quản đất nước hoặc những khu vực địa lý nhất định chẳng khác gì một vương quốc độc lập. Ngoài ra còn có những khu vực tự trị của dân tộc thiểu số do các lãnh chúa người bản xứ cai trị, tuy danh nghĩa là thuần phục triều đình trung ương nhưng trên thực tế họ cũng có bộ máy cai trị và luật lệ riêng.

Ngoài những triều đại của người Kinh ra, trên dải đất Việt Nam hiện tại còn tồn tại nhiều quốc gia cổ đại do người dân tộc thiểu số sáng lập ra như các triều đại Chăm Pa: Hồ Tôn Tinh, Việt Thường thị, Lâm Ấp, Hoàn Vương, Chiêm Thành, Panduranga-Chăm Pa, Thuận Thành trấn. Các tiểu quốc của người thiểu số ở Tây Nguyên: Thủy Xá - Hỏa Xá, Tiểu quốc J'rai, Tiểu quốc Mạ, Tiểu quốc Adham... Những quốc gia này cũng có vị trí rất quan trọng trên vũ đài chính trị, và họ cũng tranh đấu với các triều đại người Việt suốt hàng ngàn năm, cuối cùng họ bị đồng hóa. Họ có nền văn hóa và bản sắc dân tộc riêng không ảnh hưởng gì đến nền văn minh Trung Hoa, bởi lãnh thổ của họ đã hoàn toàn thuộc về Việt Nam nên vua của họ cũng cần được xem là một phần lịch sử Việt Nam. Rất tiếc, ngoại trừ vương quốc Chăm Pa, các tiểu quốc khác do sử liệu không nhiều nên thông tin về các vị vua hầu như không có nên không thể lập danh sách riêng.

Ngoài ra còn có trường hợp Phù Nam và Thủy Chân Lạp ở Nam Bộ nhưng vùng đó chỉ là một phần lãnh thổ của hai đế chế này, do đó không hẳn vua của hai chính thể đó là vua Việt Nam mà chỉ có mối liên đới nhất định mà thôi.

• Niên hiệu
• Miếu hiệu
• Thụy hiệu
• Tôn hiệu
• Niên hiệu Việt Nam
• Thế phả Vua Việt Nam
• Danh sách truy tôn vua chúa Việt Nam
• Danh sách những cuộc nhường ngôi trong lịch sử Việt Nam
• Nguyên thủ Việt Nam Cộng hòa
• Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
• Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Thư tịch Trung Quốc

• Tư Mã Thiên (2006). 史記 [Sử ký] (bằng tiếng Trung). Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101051469.
• Khuyết danh (1377). Đại Việt sử lược (bằng tiếng Trung).
• Lê Tắc (2000). An Nam chí lược (bằng tiếng Trung). Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101020373.
• Ban Cố (2007). 漢書 [Hán thư] (bằng tiếng Trung). Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101057034.
• Lưu Hú (1975). 舊唐書 [Cựu Đường thư] (bằng tiếng Trung). Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101003192.
• Âu Dương Tu; Tống Kỳ (1975). 新唐書 [Tân Đường thư]. Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101003208.
• Tư Mã Quang (2009). 資治通鑑 [Tư trị thông giám]. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101053463.
• Thoát Thoát (1985). 宋史 [Tống sử]. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101003239.
• Hội đồng biên soạn nhà Minh (1976). Tống Liêm; Triệu Huân; Vương Y (biên tập). 元史 [Nguyên sử] (bằng tiếng Trung). Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101003260.
• Hội đồng biên soạn nhà Thanh (1974). Trương Đình Ngọc (biên tập). 明史 [Minh sử]. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101003277.
• Kha Thiệu Vân (2017). Trương Kinh Hoa; Hoàng Thự Huy (biên tập). 新元史 [Tân Nguyên Sử]. Nhà xuất bản Cổ tịch Thượng Hải. ISBN 9787532583805.
• Triệu Nhĩ Tốn (1998). 清史稿 [Thanh sử cảo]. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101007503.
• Hội đồng biên soạn nhà Minh (2015). 明實錄 [Minh thực lục]. Nhà xuất bản thư điếm Thượng Hải. ISBN 9787545810295.
• Hội đồng biên soạn nhà Thanh (1985). 清實錄 [Thanh thực lục]. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101056266.
• Ngưu Quân Khải (2012). 王室后裔与叛乱者: 越南莫氏家族与中国关系研究 [Hậu duệ vương thất và kẻ phản loạn: Nghiên cứu về quan hệ giữa Trung Quốc và gia tộc họ Mạc của Việt Nam]. Bộ sách nghiên cứu Đông Nam Á. Công ty xuất bản Sách báo Thế giới. ISBN 9787510054129.

Thư tịch Việt Nam

• Lê Văn Hưu (1272). Đại Việt sử ký. Nhà Trần.
• Tư Mã Thiên (2018). Sử ký Tư Mã Thiên. Phan Ngọc dịch. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn học. ISBN 9786046918004.
• Lê Tắc (1961). An Nam chí lược (PDF). Ủy ban phiên dịch Sử liệu Việt Nam - Viện Đại Học Huế dịch. Nhà xuất bản Hồng Đức. ISBN 978-604-86-8578-2.
• Lý Tế Xuyên. Việt điện u linh tập.
• Trần Thế Pháp. Lĩnh Nam chích quái.
• Ngô Sĩ Liên (2017). Đại Việt sử ký toàn thư (PDF). Ngô Đức Thọ, Hoàng Văn Lâu dịch . Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học xã hội. ISBN 9786046997566.
• Lê Quý Đôn (2013). Đại Việt thông sử. Ngô Thế Long dịch, Văn Tân hiệu đính. Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. ISBN 9786041013988.
• Lê Quý Đôn (1759). Đại Việt thông sử (PDF). Ngô Thế Long dịch, Văn Tân hiệu đính (1987). Nhà xuất bản Khoa học Xã hội. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 29 tháng 12 năm 2020.
• Ngô Thì Sĩ (1960). Việt sử tiêu án. Nhà xuất bản Văn hóa Á Châu.
• Phan Huy Chú. Lịch triều hiến chương loại chí.
• Quốc sử quán triều Nguyễn (1998). Khâm định Việt sử Thông giám cương mục (pdf). Viện Sử học.
• Quốc sử quán triều Nguyễn. Đại Nam thực lục.
• Trần Trọng Kim (1951). Việt Nam sử lược (PDF). Bộ Giáo dục: Trung tâm Học liệu.
• Trần Trọng Kim (2015). Việt Nam sử lược. Công ty Văn hóa & Truyền thông Nhã Nam: Nhà xuất bản Văn học. ISBN 9786046974826.
• Phạm Quỳnh (chủ nhiệm kiêm chủ bút) (1917). Nam Phong tạp chí.
• Phạm Văn Sơn (1972). Việt sử tân biên. Sài Gòn.
• Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam - Viện Sử học (1987). Biên niên lịch sử cổ trung đại Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học xã hội.
• Nguyễn Khắc Thuần (1998). Danh tướng Việt Nam. Tập 3. Nhà xuất bản Giáo dục.
• Trường Khánh (2003). Hoàng đế triều Trần: cội nguồn - ấn tượng dân gian. Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc.
• Trần Quỳnh Cư; Trần Việt Quỳnh (2005). Các đời vua chúa nhà Nguyễn - 9 chúa 13 vua. Huế: Nhà xuất bản Thuận Hóa.
• Viện Sử học (2007). Lịch sử Việt Nam. tập 4. Nhà xuất bản Khoa học xã hội.
• Nguyễn Khắc Thuần (2008). Thế thứ các triều vua Việt Nam. Nhà xuất bản Giáo dục.
• Trương Hữu Quýnh (chủ biên); Phan Đại Doãn; Nguyễn Cảnh Minh (2008). Đại cương Lịch sử Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Giáo dục.
• Lê Thái Dũng (2008). Giở trang sử Việt. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội.
• Lục Đức Thuận; Võ Quốc Ky (2009). Tiền cổ Việt Nam. Nhà xuất bản Giáo dục.