Xuân Hinh: Diễn viên, nghệ sĩ hài kiêm nghệ sĩ chèo cổ người Việt Nam

Là một nghệ sĩ đa tài, ông có thể hát các loại nhạc truyền thống như chèo, xẩm, quan họ, cải lương và chầu văn. Được giới truyền thông cũng như đồng nghiệp gọi là “Vua hề chèo” nói riêng và "Vua hài đất Bắc" nói chung, ông cũng được công chúng gọi với cái tên thân thuộc "Kẻ chọc cười dân dã".

Nghệ sĩ Xuân Hinh
Xuân Hinh hoá trang làm phu xe kéo trong vở diễn nổi tiếng Người ngựa-Ngựa người
Sinh	Bùi Xuân Hinh 8 tháng 4, 1960 (64 tuổi) Đông Cứu, Gia Bình, Bắc Ninh, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Quốc tịch	Việt Nam
Nghề nghiệp	Diễn viên Nghệ sĩ hài Nghệ sĩ chèo
Năm hoạt động	1977 – nay
Phối ngẫu	Nguyễn Phương Lan (cưới 1995)
Con cái	2
Người thân	Xuân Nghĩa (em trai)
Danh hiệu	Nghệ sĩ ưu tú (1997)

Bùi Xuân Hinh sinh ra và lớn lên tại thôn Yên Việt, xã Đông Cứu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Bố làm giáo viên còn mẹ làm nội trợ. Hiện tại ông sống cùng gia đình ở Hà Nội.

Nhà nghèo, con đông (ông là một trong 7 anh chị em), nên tuổi thơ của Xuân Hinh nếm trải nhiều khó khăn, vất vả. Năm 17 tuổi, lúc ở trường cuộc sống khó khăn, sau khi chứng kiến sự cơ cực, vất vả của mẹ mình, Xuân Hinh chấp nhận làm mọi công việc để phụ giúp gia đình. Từ làm thuê làm mướn đến đi buôn, buôn cả những cái hạ đẳng nhất của xã hội.

Năm 1977, khi đang học phổ thông, Xuân Hinh trúng tuyển vào Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Đến năm 1983, Xuân Hinh thi đỗ vào trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội, ngành hát dân ca. Xuân Hinh được giữ lại làm giảng viên trong trường, nhưng ông từ chối.

Năm 1988, Xuân Hinh tham gia diễn tiết mục nổi tiếng hề Cu Sứt trong Festival Cười, biểu diễn gần 2 tháng tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt - Xô, được khán giả nồng nhiệt khen ngợi.

Năm 2016, lần đầu tiên Xuân Hinh kỷ niệm 40 năm làm nghề bằng liveshow lớn trong đời “Xuân Hinh - Kẻ chọc cười dân dã”.

Ông cũng lưu giữ, sưu tầm, nghiên cứu, thể nghiệm và phát triển nghệ thuật dân tộc:

• Hát Chầu Văn lưu giữ 36 Giá Đồng
• Hát, biểu diễn và lưu giữ hơn 200 làn điệu chèo cổ
• Hát, biểu diễn và lưu giữ hơn 300 bài ca quan họ đã được ghi âm
• Hát, biểu diễn và lưu giữ các làn điệu Xẩm
• Lưu giữ hơn 40 album riêng gồm DVD, VCD; hơn 30 album CD; 10 album chung về các vai hề chèo truyền thống và các tác phẩm hài hiện đại...

Ông có vợ là bà Nguyễn Phương Lan, người Hà Nội, quen nhau từ năm 1993 rồi cưới đầu năm 1995. Trước đó, bà làm kế toán, kết hôn xong, bà nghỉ việc kế toán, ở nhà làm nội trợ quán xuyến gia đình.

Vào cuối năm 1995, vợ ông sinh con gái đầu lòng tên Bảo Linh (có học bổng du học Mỹ từ năm lớp 11). Hiện con gái của ông đã kết hôn. Con trai thứ 2 tên là Xuân Quang. Hai con của ông học rất giỏi.

Ông có em trai tên Xuân Nghĩa, hiện là nghệ sĩ chèo thuộc Nhà hát Chèo Quân đội, mang hàm Trung tá, song lại lận đận trong tình yêu và hôn nhân, khác với ông là có cuộc sống hôn nhân hạnh phúc.

"Tôi hay nói đùa, bảo anh ấy là “của quý” của làng nghệ thuật, là nghệ nhân, là người rất hiếm nên tôi hay xui anh ấy làm liveshow."

"Ôi lão Hinh là lão có duyên! Duyên cực kỳ, tôi hâm mộ ông ấy lắm. Sao mà giời lại sinh ra ông ý duyên đến thế cơ chứ! Ông ý diễn là tôi phải xem. Trong những lần đi diễn dài ngày cùng anh ấy, vở nào không đóng chung thì tôi ngồi cánh gà xem từ đầu tới cuối, vừa để xả stress, vừa học hỏi thêm."

"Khán giả trong miền Nam chưa được tiếp xúc nhiều với anh Xuân Hinh nhiều nhưng nếu xét về vị trí thì trong Nam có Hoài Linh, ngoài Bắc có Xuân Hinh. Anh Xuân Hinh đi đến đâu là mọi người điên rồ đến đấy."

— NSND Hồng Vân —

"Cá nhân anh Hinh có duyên và có phúc lớn mà tổ nghiệp cho anh ấy. Duyên của Thanh Thanh Hiền và Xuân Hinh thì chắc phải tu nhiều kiếp rồi, kiếp này mới được gặp nhau."

"Tôi thường nhường anh Hinh khi diễn chung. Đóng với tôi, anh thích làm gì cũng được, tôi sẽ lựa theo anh mà diễn. Tôi nghĩ cái hay của nghề sân khấu là có thể ghìm cái 'tôi' của mình xuống để đồng nghiệp tỏa sáng"

"Anh Hinh là người nhanh nhạy trong mọi tình huống, cái sự nhanh nhạy đấy cộng với cái “già dơ” trên sân khấu sẽ làm khó cho rất nhiều nghệ sĩ diễn cùng."

— NSƯT Thanh Thanh Hiền —

"Anh Xuân Hinh đúng là có duyên trời phú. Tôi cũng không lý giải được, anh ấy duyên lắm, từ lúc ngồi bàn kịch bản, lên sân khấu, ăn uống… Anh ấy luôn cho mọi người cảm giác tin cậy"

"Nếu các anh chị làm việc với anh Xuân Hinh rồi sẽ thấy anh ấy không dễ. Khi viết kịch bản cho anh mà không nhiều, không hay anh ý kiến ngay.

Thông thường các diễn viên muốn để thoại ngắn để dễ thuộc lời nhưng anh Xuân Hinh thì dài nguyên trang A4. Ra sân khấu anh chọc người này, người kia rồi mới diễn với chị Thanh Thanh Hiền. Để làm việc với anh Xuân Hinh thì tôi có cảm giác chị Thanh Thanh Hiền phải biết… nhịn. Cũng như đội bóng có ngôi sao, đó cũng là điều may mắn, vở kịch có anh Xuân Hinh thì chúng tôi rất yên tâm".

— "Giáo sư Xoay" - Đinh Tiến Dũng—

"Chính anh Xuân Hinh là nghệ sĩ đàn anh đầu tiên đưa tôi vào đời đi diễn show hài. Ngày xưa, không hiểu anh Xuân Hinh có thông tin từ đâu mà lại biết có một thằng cu tên là Xuân Bắc. Hồi đó tôi chưa có tên tuổi gì, chưa là một ai cả. Anh ấy cho tôi được học hỏi nhiều, anh ấy trân trọng tôi, đánh giá cao tôi, khiến tôi cảm phục."

"Tôi vốn là một người hâm mộ Xuân Hinh từ xưa, từ hồi tôi chưa biết gì tới nghệ thuật thì anh ấy đã là một nghệ sĩ chèo nổi tiếng rồi. Đó là về cảm xúc của người đi sau.

Thứ hai, anh Xuân Hinh là một nghệ sĩ rất tài năng. Cái năng khiếu, bản năng, sức hút của anh ấy trên sân khấu rất lớn. Anh ấy được mọi người yêu mến, được khán giả yêu thích.

Trong cuộc sống, tôi đã gặp nhiều nghệ sĩ làm việc rất nghiêm túc và cẩn thận nhưng Xuân Hinh là một trong những nghệ sĩ nghiêm túc nhất, cẩn thận nhất, cầu toàn nhất mà tôi biết. Khi làm với anh Xuân Hinh, thú thực những người trẻ như tôi được nhiều cái lợi: Được học tập nhiều hơn, trau dồi nhiều hơn."

— NSƯT Xuân Bắc —

"Anh Xuân Hinh là một người cực kỳ giỏi, có thể nói là diễn duyên hàng đầu Việt Nam, một mình anh cũng có thể làm sáng rực sân khấu mà không một diễn viên hài nào có thể bì kịp". — NSƯT Chí Trung —

"Anh Xuân Hinh có một cái hay kinh khủng không ai có được. Tất cả những nghệ sĩ ngoài Bắc mỗi lần ở gần anh đều không thể phân biệt được, đâu là diễn, đâu là thật. Tức là với anh Xuân Hinh, việc diễn trên sân khấu và nói chuyện bình thường là như nhau."

"Nghệ sĩ ngoài Bắc chúng tôi, ai diễn với anh Xuân Hinh cũng đều sợ, chỉ có chị Hồng Vân và Thanh Thanh Hiền là theo được, còn chúng tôi chịu. Mỗi lần diễn, phải múa theo đội hình, anh ấy cứ múa theo kiểu riêng của anh ấy, ai theo được thì theo, thằng nào rớt thì kệ, tao cứ đi. Anh sinh ra trên đất quan họ, bước chân ra cũng từ đoàn quan họ nên hát được rất nhiều làn điệu dân ca khác nhau, từ quan họ tới chèo, chầu văn".

— NSND Tự Long —

"Ngoài đời, anh Hinh chân tình, biết quan tâm, hào phóng với bạn bè, đồng nghiệp. Không bao giờ có sự phân biệt cấp bậc, thứ hạng với anh em nghệ sĩ. Nhiều lần đi diễn, anh sẵn sàng bỏ tiền túi vài triệu để mời anh em trong đoàn ăn uống." — Diễn viên Hiệp Vịt —

“Thời kỳ Xuân Hinh thống trị làng hài vì hài ít, Xuân Hinh lại có giọng chèo hợp thời nhưng tôi cũng khẳng định 1 câu xanh rờn, yếu tố để Xuân Hinh có chỗ đứng đến ngày hôm nay đó là cái duyên. Xuân Hinh cực kỳ có duyên."

"Mỗi nghệ sĩ có chất hài khác nhau, có cái duyên riêng. Đó là cái duyên trời phú, duyên đó không luyện tập hay “tỏ ra” mà được, cũng không ai cho được mà chỉ có trời cho. Mà trời phú thì không phải ai cũng có. Duyên hài Xuân Hinh thì miễn bàn."

"Xuân Hinh có duyên lắm. Kể cả cuộc nói chuyện rất bình thường cũng khiến ta cười bò lăn. Năm tháng đứng hay đổ là nhờ cái duyên ấy. Trong sân khấu hài, tất cả các loại hài, kể cả cho đến giờ, các nghệ sĩ hài trẻ nhiều vô kể nhưng để thích ứng với xu hướng đều kém Xuân Hinh."

“Với nghệ sĩ nào tôi không biết nhưng riêng Xuân Hinh không bao giờ có sự lãng quên hay thụt lùi. Xuân Hinh vốn sinh ra không phải để phai nhạt. Chỉ có là không rầm rộ hẳn như ngày xưa nhưng rộ đều đều. Biết đâu dăm mười năm nữa cậu ấy lại trở lại rầm rộ trở lại thì sao?

Điều này không phải không có cơ sở. Tôi ví dụ: Cách đây mấy năm, một chương trình kỷ niệm 15 năm “Gặp nhau cuối tuần”. Suốt 15 năm ấy, Xuân Hinh không tham gia một số nào của chương trình này. Nhưng show kỷ niệm, đạo diễn Khải Hưng mời Xuân Hinh tham gia một tiểu phẩm, đó chính là “Người ngựa ngựa người”. Nét duyên trời phú cộng một kịch bản cực hay và đạo diễn cực giỏi - Lê Hùng khỏi phải bàn cãi sự thành công như thế nào. Và Xuân Hinh vẫn oách nhất, vẫn chứng tỏ được vị trí số 1.

Nghệ sĩ có tầm, có tên tuổi, có sự độc đáo, duyên nghề thì dù có bẵng đi 10 năm im ắng thì năm thứ 11 xuất hiện trở lại vẫn nổi như thường. Đó chính là Xuân Hinh!".

"Quốc Anh từng diễn với rất nhiều người nhưng có “cạ diễn” ăn ý nhất với tôi là Xuân Hinh. Bởi chúng tôi có nhiều nét tương đồng: cùng xuất phát là nghệ sĩ chèo; cùng chung những quan điểm về nghiệp diễn, chúng tôi thường xuyên trao đổi, học hỏi lẫn nhau... Ở Xuân Hinh tôi học được chất hài dí dỏm nhưng thâm thuý, mới xem thì tủm tỉm cười nhưng xem lại, nghĩ lại mới thấy đa nghĩa, đa chiều đến độ nào".

"Nhiều người cứ nói rằng Xuân Hinh bậy nhưng bản thân tôi thấy cậu ấy có cái duyên riêng của mình. Có thể trong một thời điểm nào đó, hay một chương trình nào đó người nghệ sĩ vướng chút sạn nên người này cho là thế này, người khác cho là thế kia nhưng thực ra phải xét đến tính nhân bản trong cả tác phẩm thì mới hiểu được tiếng cười ấy sâu sắc, thâm thuý đến mức nào".

— NSND Quốc Anh

"Có làm việc với Xuân Hinh mới thấy, anh có sức hút thế nào với khán giả nông thôn. Năm nào mời Xuân Hinh là năm đó chúng tôi "vất vả" lo giữ trật tự khán giả. Có người còn nghỉ làm đồng để ra xem Xuân Hinh diễn".

"Xuân Hinh có một cái vừa là điểm mạnh, nhưng cũng vừa dở là cách diễn của anh chỉ một mình một kiểu nên rất khó kết hợp với bạn diễn. Phải là những người rất ăn ý, diễn với nhau nhiều thì mới không bị anh lấn át. Thế nên khi mời anh Xuân Hinh, kịch bản phải là viết riêng cho anh ấy thì mới được".

— Đạo diễn Phạm Đông Hồng —

"Nếu có giống anh Xuân Hinh, tôi cũng thấy tự hào. Vì anh ấy được coi là tượng đài của các danh hài”.

"Anh Xuân Hinh có một cái duyên mà không phải ai cũng có. Cả nghệ sĩ miền Bắc đều công nhận tài năng của anh Xuân Hinh. Tôi đố ai nói được câu: Cái gì nó nổ ấy nhỉ, theo cách của anh Xuân Hinh đấy? Cái duyên đó là do tổ đãi. Chúng tôi là đàn em nên rất kính trọng và nể phục anh ấy. Kính trọng và hơi sợ một người đàn anh có tính cách nghệ sĩ và rất có tâm".

— Nghệ sĩ Vượng Râu —

“Xuân Hinh là một viên ngọc quý của sân khấu truyền thống mà khó có thể tìm được một viên tương tự trong tương lai gần” — Đạo diễn Phạm Hoàng Nam —

"Anh Xuân Hinh là anh trai tôi, trong nhà tôi là con út, chúng tôi là anh em với nhau, ai đau thì người đó thương.

Trong nhà vẫn có chuyện em sai, anh chỉ bảo. Dù hơn 40 tuổi, tôi vẫn là đàn em, với các anh tôi vẫn chưa trưởng thành, vẫn phải nghe lời các anh. Nếu không có anh Xuân Hinh, không có Xuân Nghĩa ngày hôm nay. Có những lúc anh Hinh mắng, tôi phải chịu. Anh như một người cha của tôi".

— Xuân Nghĩa —

Xuân Hinh đã diễn thành công trong nhiều tác phẩm như:

Hiện đại

Hề chèo

• Xuân Hinh hề cu sứt
• Xuân Hinh hề gậy theo thầy
• Xuân Hinh Từ Thức gặp tiên
• Xuân Hinh hề mồi
• Xuân Hinh thầy bói đi chợ
• Xuân Hinh bói ông bói bà
• Xuân Hinh phù thủy sợ ma
• Xuân Hinh thầy đồ dạy học
• Xuân Hinh ông tơ bà nguyệt
• Xuân Hinh vợ chồng quán
• Xuân Hinh Thị Mầu lên chùa
• Xuân Hinh Xã trưởng Mẹ Đốp
• Xuân Hinh đứa con cầu tự
• Xuân Hinh Xà Xẻo Xá
• Xuân Hinh hề chèo ăn Tết
• Xuân Hinh hề đơm đó
• Xuân Hinh bà chúa con cua
• Xuân Hinh anh nô
• Xuân Hinh chơi trống bỏi
• Xuân Hinh Tùng lò gạch
• Xuân Hinh việc làng (trong Quan Âm Thị Kính)
• Xuân Hinh các tính cách điển hình của nghệ thuật Chèo

Xuân Phát Tài

Truyền hình

• Văn thỉnh tam tòa Thánh Mẫu
• Quan Đệ Tam
• Quan Đệ Ngũ
• Chầu Đệ Nhị
• Chầu Đệ Tam
• Chầu Đệ Ngũ
• Chầu Sáu Lục Cung
• Chầu Mười Đồng Mỏ
• Chầu Bé Bắc Lệ
• Ông Hoàng Bơ
• Ông Hoàng Bảy
• Ông Hoàng Mười
• Cô Đôi Thượng Ngàn
• Cô Đôi Cam Đường
• Cô Bơ
• Cô Sáu
• Cô Chín
• Cô Bé
• Cậu Bé Hoàng
• Dâng văn chầu tổ
• Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa

• Thanh Thanh Hiền
• Hoài Linh

• Xuân Hinh trên Facebook
• Kênh Xuân Hinh trên YouTube
• Xuân Hinh trên TikTok