Diễn Viên Trà Giang: Diễn viên điện ảnh Việt Nam

Nguyên Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa V, VI, VII. Bà tham gia nhiều bộ phim nổi tiếng và đoạt nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế như: Chị Tư Hậu, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm. Trà Giang được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân vào năm 1984 và là diễn viên điện ảnh đầu tiên được phong tặng danh hiệu này.

Nghệ sĩ Nhân dân

Trà Giang
Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa V, VI, VII
Nhiệm kỳ	6 tháng 4, 1975 – 19 tháng 4, 1987 12 năm, 13 ngày
Đại diện	Nghệ An (khóa V) Nghĩa Bình (khóa VI, VII)
Ủy ban	Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng
Chức vụ	Uỷ viên
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Nguyễn Thị Trà Giang
Ngày sinh	11 tháng 12, 1942 (81 tuổi)
Nơi sinh	Phan Thiết, Bình Thuận, Liên bang Đông Dương
Giới tính	nữ
Quốc tịch	Việt Nam
Đảng phái	Đảng Cộng sản Việt Nam
Nghề nghiệp	Diễn viên điện ảnh Đại biểu Quốc hội
Gia đình
Bố mẹ	Nguyễn Văn Khánh
Chồng	Nguyễn Bích Ngọc
Con cái	Nguyễn Bích Trà
Lĩnh vực	Điện ảnh
Danh hiệu	Nghệ sĩ nhân dân (1984)
Sự nghiệp Diễn Viên Trà Giang điện ảnh
Năm hoạt động	1962 – 1989
Đào tạo	Trường Điện ảnh Việt Nam
Vai diễn	Nhân trong Ngày lễ Thánh
Giải thưởng Diễn Viên Trà Giang
Liên hoan phim quốc tế Moskva 1973 Diễn viên nữ xuất sắc nhất
Liên hoan phim Việt Nam 1977 Nữ diễn viên chính xuất sắc
Liên hoan phim Việt Nam 1988 Nữ diễn viên chính xuất sắc
Website
Trà Giang trên IMDb
[sửa trên Wikidata]x • t • s

Nguyễn Thị Trà Giang sinh ngày 11 tháng 12 năm 1942 tại Phan Thiết, Bình Thuận. Quê quán tại phường Nghĩa Lộ, thị xã Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi. Bố của bà là nghệ sĩ ưu tú, nhạc sĩ Nguyễn Văn Khánh (Khánh Cao) (1918–2012) – đạo diễn dân ca khu V. Trước lúc tập kết ra Bắc năm 1954, gia đình bà sống ở Bình Lâm (thuộc Bình Thuận). Bố của bà hoạt động cách mạng và đi công tác thường xuyên, lương của ông không đủ cho cuộc sống gia đình. Mẹ và bà ngoại Trà Giang phải làm bánh bán để kiếm thêm thu nhập. Năm 1954, theo gia đình các cán bộ miền Nam và đoàn dân khu V, Trà Giang cũng được đưa ra miền Bắc và theo học ở Trường Học sinh miền Nam.

Ngày 15 tháng 3 năm 1953, chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh 147/SL thành lập Doanh nghiệp quốc gia chiếu bóng và chụp ảnh Việt Nam, đánh dấu cho sự ra đời của nền điện ảnh cách mạng, nhưng phải tới 6 năm sau, bộ phim truyện đầu tiên về đề tài cách mạng mới ra đời. Đến năm 1956, Doanh nghiệp quốc gia chiếu bóng và chụp ảnh Việt Nam được tách làm hai bộ phận là Xưởng phim truyện Việt Nam và Quốc doanh phát hành phim và chiếu bóng Việt Nam (nay là FAFIM Việt Nam). Năm 1959, các cơ quan điện ảnh gồm Xưởng Phim truyện Việt Nam, Xưởng phim Hoạt họa và búp bê, Xưởng phim Thời sự, tài liệu Trung ương đều được tách ra từ Xưởng phim Việt Nam. Lúc này Trường Điện ảnh Việt Nam cũng được thành lập, khóa đầu tiên của trường kéo dài 3 năm của dưới sự đào tạo của một số đạo diễn đến từ Khối phía Đông như Nghệ sĩ nhân dân Liên Xô Ajdai Ibraghimov (ru) và một đạo diễn người Azerbaijan. Trà Giang trúng tuyển và theo học lớp diễn viên khóa đầu tiên của trường cùng thời với Phi Nga, Thụy Vân, Lâm Tới, Tuệ Minh, Thế Anh, Lịch Du, Minh Đức,... Lúc này những diễn viên điện ảnh như Danh Tấn, Trung Tín, Văn Phức, Mai Châu, Thu An,... đều từ ngành kịch nói chuyển sang đóng phim nên những gương mặt mới của trường chuyên về ngành diễn viên điện ảnh sẽ là trụ cột của điện ảnh Cách mạng giai đoạn sau.

Trà Giang trúng của đại biểu Quốc hội khóa V và tiếp tục làm đại biểu quốc hội các khóa VI và VII từ năm 1975 đến năm 1987. Bà còn là ủy viên Thường vụ Hội điện ảnh, Ủy viên ban Chấp hành Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.

Năm 1962, sau khi tốt nghiệp, Trà Giang về công tác tại Xưởng phim truyện Việt Nam. Bà chính thức có vai diễn đầu tiên trong sự nghiệp – chị Kiên trong bộ phim Một ngày đầu thu của đạo diễn Huy Vân, phim được hoàn thành và công chiếu ngay trong năm.

Năm 1963, Trà Giang đóng vai chính trong phim Chị Tư Hậu của đạo diễn Phạm Kỳ Nam–đạo diễn đầu tiên của miền Bắc Việt Nam được đào tạo bài bản ở nước ngoài, dựa trên tiểu thuyết "Một chuyện chép ở bệnh viện" của nhà văn Bùi Đức Ái, lấy bối cảnh vùng Nam Bộ sau trận càn của quân đội Hoa Kỳ. Thời điểm này kịch bản phim truyện cũng rất ít do điện ảnh cách mạng thời kỳ này còn non trẻ, văn học Cách mạng thời kỳ này cũng rất yếu, với phần lớn là truyện ngắn, rất ít truyện dài hay tiểu thuyết. Vì thế đạo diễn Phạm kỳ Nam đã dựa vào hoàn toàn cốt truyện của tiểu thuyết và đã thiết kế những góc quay đặc biệt trong việc kể lại câu chuyện của nhân vật chính, biến câu chuyện của một cá nhân thành câu chuyện của dân tộc. Còn Trà Giang đã thành công khắc họa được sự đau khổ và kiên cường của người phụ nữ Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ. Bộ phim đã được trao giải Bạc và huy chương Bạc cá nhân cho Trà Giang tại Liên hoan phim quốc tế Moskva lần thứ 3 năm 1963, giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2 nhân kỷ niệm 20 năm điện ảnh cách mạng Việt Nam tại Hà Nội.

Năm 1972, Trà Giang hợp tác đạo diễn Hải Ninh trong bộ phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, đây là bộ phim truyện dài 2 tập đầu tiên của Việt Nam do Xưởng phim truyện Việt Nam sản xuất. Vai chính Dịu trong phim được bà thể hiện. Lúc này bà cùng họa sĩ Lê Minh Hiền, đạo diễn Bùi Đình Hạc, nhà quay phim Đoàn Quốc, và đạo diễn Hải Ninh đại diện Việt Nam tham dự Liên hoan phim quốc tế Moskva. Năm 1973, bộ phim này được trình chiếu trong chương trình tranh giải của Liên hoan phim Quốc tế Moskva lần thứ 8. Trà Giang đã đoạt giải diễn viên nữ xuất sắc nhất tại Liên hoan phim này. Phim cũng được giải của Hội đồng Hòa bình Thế giới. Năm 1973, đạo diễn Hải Ninh tiếp tục có một phim đáng chú ý khác cũng có Trà Giang hợp tác là Em bé Hà Nội, thời điểm này bà mới sinh con gái đầu lòng và đã rất nổi tiếng khi khắc họa thành công nhân vật trong hai bộ phim Chị Tư Hậu và Vĩ tuyến 17 ngày và đêm. Nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ đã đến thăm tận nhà và "tặng" cho bà kịch bản như là lời mời tham gia bộ phim. Đạo diễn Hải Ninh cho biết, ngay khi đọc kịch bản, Trà Giang đồng ý nhận lời đóng phim mặc dù số tiền thù lao ít ỏi. Ngoài hai diễn viên nổi tiếng là Trà Giang và Thế Anh, vai em bé do diễn viên Lan Hương, lúc này chỉ mới 10 tuổi, diễn xuất. Bộ phim được xem là đã khắc họa thành công đời sống của Hà Nội trong những ngày chịu sự tấn công của Không quân Hoa Kỳ. Bộ phim công chiếu lần đầu tại các rạp ở Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào năm 1974. Tác phẩm đã được đem đi trình chiếu ở nhiều liên hoan phim quốc tế, nổi bật trong số đó có Liên hoan phim Quốc tế Moskva năm 1975, Liên hoan phim Việt Nam và một số hội thảo được tổ chức tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Ý,... Tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 3 năm 1975, bộ phim đã được trao giải Bông Sen vàng cùng với tác phẩm điện ảnh Đến hẹn lại lên. Trong sự kiện Liên hoan phim quốc tế Moskva lần thứ 9 tổ chức cùng năm, phim cũng nhận về bằng khen từ ban giám khảo. Năm 1979, bộ phim có được giải thưởng của Mặt trận giải phóng Palestine tại Liên hoan phim Quốc tế Damascus lần đầu tiên.

Năm 1976, Trà Giang tham gia phim Ngày lễ Thánh của đạo diễn Bạch Diệp, cùng với phim Cô Nhíp của đạo diễn Khương Mễ, đây là một trong những bộ phim truyện đầu tiên được ra đời sau Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, vai diễn chính trong phim giúp bà đoạt giải nữ diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 4 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Năm 1977, bà tiếp tục được diễn Hải Ninh mời tham gia phim Mối tình đầu với vai diễn Hai Lan, dựa theo nguyên mẫu nữ tình báo, nhà cách mạng Hoàng Thúy Lan, bộ phim giành giải Nhất của Tổ chức điện ảnh quốc tế của UNESCO tại Liên hoan phim Karlovy Vary năm 1978, và Huy chương bạc tại Liên hoan phim Tân hiện thực ở Ý năm 1981. Cả hai bộ phim trên đều được giải Bông sen bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần lượt vào năm 1977 và năm 1980.

Năm 1987, Trà Giang tiếp tục đóng hai vai diễn lớn trong bộ phim Hoàng Hoa Thám và bộ phim Huyền thoại về người mẹ. Với phim Hoàng Hoa Thám, bà đã khắc họa được hình tượng nhân vật Bà Ba Cẩn–người vợ sau của tướng lĩnh Hoàng Hoa Thám, qua đó thể hiện sự mạnh mẽ và kiên cường của phụ nữ việt Nam thời phong kiến, còn với bộ phim Huyền thoại về người mẹ dựa trên cuộc đời của Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Hường, bà đã khắc họa lên một hình tượng tiêu biểu, cao cả của người phụ nữ Việt Nam trong thời kì chiến tranh chống Mỹ. Cả hai vai diễn trên đã giúp Trà Giang đoạt thêm một Giải Bông Sen cho Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 8. Năm 1989, Trà Giang đóng bộ phim Dòng sông hoa trắng, đây là vai diễn điện ảnh cuối cùng của nữ diễn viên. Sau này bà chỉ tham gia một số phim video và giảng dạy ở trường điện ảnh cho đến khi nghỉ hưu. Trong thập niên 1960 đến 1980, Trà Giang được các đạo diễn giao cho nhiều vai chính, phụ trong nhiều bộ phim, hầu hết những bộ phim bà góp mặt đều góp phần tạo nên tiếng vang và tên tuổi cho các đạo diễn và là gương mặt được ưu ái được tham dự các Liên hoan phim Quốc tế. Nhiều bộ phim bà đóng như Chị Tư Hậu, Làng nổi,... còn được công chiếu rộng rãi ở các nước trên thế giới. Trong số 4 bộ Trà Giang phim hợp tác với đạo diễn Hải Ninh, trừ bộ phim đầu tiên, cả 3 bộ phim còn lại gồm Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Em bé Hà Nội và Mối tình đầu đều trở thành những bộ phim gây tiếng vang lớn tại các kỳ liên hoan phim, đều được giải bông sen vàng, bông sen bạc, giải thưởng tại liên hoan phim quốc tế và được xếp vào những bộ phim "kinh điển" của điện ảnh Việt Nam.

Sau khi nghỉ đóng phim từ thập niên 1990, Trà Giang thử sức trong lĩnh vực hội họa và đã có triển lãm tranh vào năm 2004 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, bà còn liên tiếp 7 lần là thành viên Hội đồng Giám khảo cuộc thi Hoa hậu Việt Nam.

Năm 1984, Trà Giang là một trong năm nghệ sĩ điện ảnh được Nhà nước Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân trong đợt phong thưởng danh hiệu đầu tiên. Trà Giang cũng là diễn viên điện ảnh đầu tiên được trao tặng danh hiệu. Bà cũng từng là Ủy viên trong Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Nhân dân”, “Nghệ sĩ Ưu tú” tại Việt Nam (Theo Quyết định số 118/CT của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ngày 11 tháng 5 năm 1982). Cùng với các đạo diễn, diễn viên gồm Nguyễn Ngọc Quỳnh, Ngô Mạnh Lân, Phương Thanh, Hải Ninh, Thanh Tú, Nguyễn Hồng Sến, Trần Vũ, Bùi Đình Hạc, Bạch Diệp, Lâm Tới bà có tên trong Bách khoa toàn thư điện ảnh Liên Xô. Năm 2007, Trà Giang trở thành người đầu tiên được Hội Điện ảnh Việt Nam tôn vinh “Thành tựu trọn đời”.

Điện ảnh

Truyền hình/Video

Chồng của bà là Nghệ sĩ ưu tú, giáo sư âm nhạc Nguyễn Bích Ngọc, từng là phó giám đốc Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh. Hai người cưới nhau năm 1967. Sau khi kết hôn, Trà Giang và Bích Ngọc sống ở phòng dựng phim của Hãng Phim truyện Việt Nam, sau khi bộ phận dựng phim chuyển về số 4 Thụy Khuê. Họ hạ sinh một người con gái là nghệ sĩ dương cầm Bích Trà vào năm 1973, sau này bà và chồng chuyển vào Thành phố Hồ Chí Minh và sống với nhau cho đến khi ông Ngọc mất vào năm 1999.

Ghi chú

Tham khảo

• Trà Giang trên IMDb
• Trà Giang trên Internet Movie Database
• Nghệ sĩ Nhân dân Hải Ninh: Thời gian là thước đo giá trị của bộ phim Lưu trữ 2007-09-26 tại Wayback Machine trên Tuổi trẻ Online
• Ngọc - Trà - Giang Lưu trữ 2007-03-28 tại Wayback Machine
• Bích Trà và mẹ Lưu trữ 2006-07-18 tại Wayback Machine trên Báo Người Lao động ngày 15 tháng 7 năm 2006
• Trà Giang nghĩ và vẽ Lưu trữ 2007-02-18 tại Wayback Machine