Pháo được sử dụng trong các lễ hội (ngày lễ, ngày tết, sinh hoạt dân gian bản địa) tại các nước trên thế giới là các loại pháo dựa vào hiệu ứng âm thanh (tiếng nổ), ánh sáng (ánh lửa), màu sắc (các sắc độ màu của ánh sáng, màu của xác pháo), hình ảnh (được tạo thành khi pháo được kích hoạt) để xua đuổi ma quỷ, giải trí, quy tụ tâm thức cộng đồng, khai mạc hoặc bế mạc ngày lễ tết, tạo quang cảnh sôi động hình ảnh đẹp nhằm làm hưng phấn và cổ vũ người tham gia, từ biệt cái cũ và chào đón cái mới.
Bên cạnh một số biến thể đặc biệt của pháo có thể tạo tiếng nổ, hiệu ứng hình ảnh như pháo trúc dùng đốt trúc để đốt, pháo đất nặn bằng đất sét, những quả bóng bay được chọc thủng, đất đèn nhồi trong ống sắt châm lửa, cây pháo giấy phun các mảnh giấy màu v.v. phần lớn các loại pháo sử dụng thuốc nổ, thuốc cháy. Tuy thuốc nổ đen được sử dụng làm pháo đầu tiên trên thế giới và vẫn chưa mất đi vai trò của nó trong việc sản xuất pháo thủ công, hiện nay các loại pháo sử dụng nhiều biến thể của thuốc nổ với các chất phụ gia khác nhau tùy theo mục đích và tùy loại pháo.
Tại Việt Nam, năm 1994, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 406/CT-TTg về việc cấm sản xuất, vận chuyển và đốt pháo, theo đó kể từ ngày 1 tháng 1 năm 1995 nghiêm cấm sản xuất, vận chuyển và sử dụng trái phép các loại pháo trên phạm vi toàn quốc.
Ngày 27 tháng 11 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định 137/2020/NĐ-CP về quản lý, sử dụng pháo, theo đó người dân được phép sử dụng các loại pháo hoa không gây tiếng nổ kể từ ngày 11 tháng 1 năm 2021.
Khó có một nghiên cứu đầy đủ cho biết pháo đã được sử dụng chính xác từ thời điểm nào, nhưng, với sự truy nguyên nguồn gốc phát minh thuốc nổ đen từ Trung Hoa, cho thấy rất có thể pháo đã được sử dụng đầu tiên trên thế giới tại quốc gia này. Xa xưa hơn nữa, pháo trúc (âm Hán-Việt là "bộc trúc"), loại ống trúc kín hai đầu được cho vào lửa đốt nổ phá gây tiếng vang, và dị bản về sau của nó là ống trúc nhồi thuốc nổ đen, được sử dụng đầu tiên từ Trung Hoa cổ đại với ý nghĩa xua đuổi ma quỷ. Thành ngữ Trung Hoa trúc khua na chỉ hành động đốt pháo trúc đuổi quỷ, trong đó na là một loại quỷ dữ thường đến quấy nhiễu nơi người cư ngụ vào đầu năm mới.
Trải theo thời gian từ cổ đại cho đến đương đại, pháo rất đa dạng về kiểu dáng, hình thức, nguyên lý, phần lớn được làm thủ công tuy hiện nay nhiều loại đã được thực hiện tại các nhà máy. Các loại pháo thủ công thường sử dụng thuốc nổ đen (một loại thuốc nổ được phát minh sớm nhất là hỗn hợp của than củi, lưu huỳnh và muối nitrat kali) theo một tỷ lệ nhất định, với sự thêm thắt một số phụ gia như bột nhôm, hóa chất tạo màu (như magnesi và nhôm đốt cháy tạo ra ánh sáng trắng, muối natri tạo ra màu vàng, stroni nitrat hoặc cacbonat tạo ra màu đỏ, bari nitơrat tạo ra màu xanh lá cây. Muối đồng tạo ra màu xanh nước biển). Các phụ gia thêm thắt vào thuốc nổ với dụng ý nhất định, hoặc tạo nên các bộ phận cấu thành của pháo (như thuốc phóng, ngòi nổ, chất cháy), hoặc tạo nên sắc màu của pháo khi đốt.
Các loại pháo, tùy theo loại, thường phần thân dùng để chứa đựng thuốc nổ, thuốc cháy, thuốc phóng, ngòi nổ. Vỏ pháo được trang trí cầu kỳ, sinh động với những sắc màu thiên về gam nóng (như màu vàng, màu đỏ).
Hội pháo Bình Đà tổ chức tại làng Bình Đà, Thanh Oai, Hà Tây thường sử dụng những tháp pháo nhiều tầng với hàng trăm loại pháo khác nhau, bao gồm cả các loại pháo sáng, pháo hoa, pháo đơn (pháo cối), pháo bánh... Tất cả các loại pháo đều được làm tại Bình Đà.
Hội pháo Đồng Kỵ tổ chức tại làng Đồng Kỵ, Từ Sơn, Bắc Ninh vào ngày 4 tháng 1 âm lịch. Chủ yếu dùng pháo có kích thước khổng lồ (pháo đại). Tục thi pháo Đồng Kỵ có nguồn gốc từ văn minh lúa nước theo tín ngưỡng "tứ pháp" cầu cho mưa gió thuận hoà: khói pháo như mây tụ (Pháp Vân), tiếng pháo như sấm dậy (Pháp Lôi), chớp sáng khi nổ như ánh sét (Pháp Điện), hoa pháo li ti như những hạt mưa mang mầm sống tưới nhuần mặt đất (Pháp Vũ). Trước đây khi chưa cấm đốt pháo, cuộc thi pháo tại làng Đồng Kỵ tổ chức hoành tráng theo các tiêu chí: quả pháo của dòng họ nào lớn nhất, trang trí thân pháo, đầu pháo đẹp nhất, nổ vang nhất và quan trọng nhất là quầng hoa pháo nở bung trên nền trời nhiều màu nhất, rực rỡ nhất, thì giờ đây phần rước pháo được coi là điểm nhấn quan trọng nhất.
Pháo đất Ninh Giang là một lễ hội pháo khá đặc biệt, người thi pháo sử dụng đất sét gan gà nặn thành hình quả pháo đất (kiểu lá riềng, giống khoang thuyền có riềm) và thả rơi tạo tiếng nổ. Hội thi pháo đất Ninh Giang tổ chức tại xã Hồng Phong (Ninh Thọ), huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương vào mùa xuân. Những người chơi sẽ tham gia thi đấu theo từng loại pháo, tùy vào trọng lượng của đất, cái nhỏ nhất bao giờ cũng nặng 10 kg và lớn nhất là 50 kg với hình thù đặc trưng. Tuy được nặn cầu kỳ, nghệ thuật gieo pháo lại có tính quyết định để đạt yêu cầu là tiếng nổ vang, riềm pháo không bị đứt gãy. Hội pháo của Ninh Giang trước đây thường kéo dài suốt 3 tháng liền với phần thưởng là trâu, bò, gạo cuốn hút cả già, trẻ, gái, trai trong hàng tổng, hàng huyện, tuy nhiên, đến bây giờ thì nghi lễ đã được rút ngắn lại, chỉ tổ chức vào các ngày chủ nhật sau Tết.
Câu đối:
Thơ:
This article uses material from the Wikipedia Tiếng Việt article Pháo (lễ hội), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 4.0, ngoại trừ khi có ghi chú khác. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tiếng Việt (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.