Giosuè Carducci

Giosuè Carducci
Giosuè Carducci
Sinh	27 tháng 7 năm 1835; Pietrasanta, Tuscany, Ý
Mất	16 tháng 2 năm 1907; Bologna, Ý
Nghề nghiệp	Nhà thơ
Quốc tịch	người Ý

Thời trẻ Giosuè Carducci

Ông sinh tại Val di Castello ở vùng tây bắc tỉnh Toscana, Ý. Là con trai một bác sĩ, thành viên của một tổ chức bí mật đấu tranh thành lập chính thể lập hiến nên gia đình thường xuyên phải chuyển nơi ở. Từ năm 1848, gia đình chuyển đến Firenze, Carducci mới được đến trường. Cậu bé say mê văn học cổ điển, đọc nhiều, bắt đầu viết về đề tài lịch sử, làm thơ trào phúng, dịch khúc thứ 9 trong trường ca Iliad của Homer. Năm 1853 Carducci được học bổng vào trường Scuola Normale Superiore di Pisa, học triết và văn học, kết bạn với những người đồng chí hướng thuộc nhóm Văn Đàn.

Sự nghiệp Giosuè Carducci

Sau khi tốt nghiệp Scuola Normale Superiore di Pisa, ông làm giảng viên tại trường trung học thành phố Man-Miniato-al-Tedesco. Năm 1857 ông in tập thơ đầu tiên Rime (Thi vận), gồm những bài sonneto và ballata mang một tình cảm ái quốc sâu nặng, thiếu vắng hẳn những tình cảm ủy mị của chủ nghĩa lãng mạn. Carducci là một trong những người đứng đầu đã tập hợp quanh mình nhóm tác giả của tạp chí Phụ bản do Pietro Tuar ấn hành, coi nhiệm vụ của mình là bảo vệ nền thơ ca Ý thoát khỏi cái mà họ gọi là "ảnh hưởng nguy hại của chủ nghĩa lãng mạn". Những năm 1857-1858 Carducci gặp nhiều khó khăn: tài chính eo hẹp, anh trai tự tử, cha mất sau đó một năm. Sang năm 1859, ông lấy vợ, năm sau nhận được chức giảng viên khoa tiếng Hy Lạp tại trường Đại học Pistoja. Còn sau vài tháng, ông trở thành giáo sư Văn học Ý tại Đại học Bologna, giữ chức trưởng khoa đến khi về hưu vào năm 1904.

Di sản thơ của Giosuè Carducci không nhiều, trong bộ tuyển 30 tập chỉ có 4 tập thơ, phần còn lại là khảo luận, chuyên luận khoa học và các bài tranh luận. Các tác phẩm thơ tiêu biểu của ông là Levia gravia (Nhẹ nhàng và nghiêm trọng, 1861-1868), Rime nuove (Thơ mới, 1861-1887), Delle di barbare (Những đoản thi man dại, ba tập, 1878-1889)... Những năm cuối đời Carducci, vốn nổi tiếng là một nhà hùng biện, được coi là nhà thơ dân tộc Ý, trở thành thượng nghị sĩ, ủng hộ chính sách bành trướng của Ý ở châu Phi.

Ngoài sáng tác thơ, Carducci còn nổi tiếng là một nhà phê bình và nhà ngôn ngữ học. Ông là tác giả của nhiều bài viết quan trọng về Dante Alighieri, Francesco Petrarca, Giovanni Boccaccio... Năm 1906 ông được trao giải Nobel vì "phong cách mới mẻ và sức mạnh trữ tình trong thơ". Ông mất tại Bologna, một năm sau khi nhận giải Nobel.

Tác phẩm Giosuè Carducci

Rime (Thi vận, 1857), thơ
Levia gravia (Nhẹ nhàng và nghiêm trọng, 1861-1868), thơ
Inno a Satana (Thánh ca cho quỷ Satan, 1865), thơ
Giambi ed epodi (Thơ Iambơ và epodes, 1882), thơ
Rime nuove (Thơ mới, 1861-1887), thơ
Delle di barbare (Những đoản thi man dại, 1878-1882, 1889), thơ
Studii su la letteratura italianna dei primi secoli (Nghiên cứu về những thế kỉ đầu tiên của quá trình phát triển văn học Ý), khảo luận
Dello svolgimento della letteratura nazionale (Về sự phát triển nền văn học dân tộc, 1868-1871), phê bình
Studi letterati (Nghiên cứu văn học, 1874), khảo luận
Bozetti critici e discorsi letterari (Phác thảo phê bình và tranh luận văn học, 1876), phê bình
Rime e ritmi (Thi vận và tiết điệu, 1901), thơ

Một vài bài thơ Giosuè Carducci

Dinanzi Alle Terme di Caracalla

Corron tra ‘l Celio fosche e l’Aventino

le nubi: il vento dal pian tristo move

umido: in fondo stanno i monti albani

bianchi di nevi.

A le cineree trecce alzato il velo

verde, nel libro una britanna cerca

queste minacce di romane mura

al cielo e al tempo.

Continui, densi, neri, crocidanti

versansi i corvi come fluttuando

contro i due muri ch’a piú ardua sfida

levansi enormi.

— Vecchi giganti, — par che insista irato

l’augure stormo — a che tentate il cielo? —

Grave per l’aure vien da Laterano

suon di campane.

Ed un ciociaro, nel mantello avvolto,

grave fischiando tra la folta barba,

passa e non guarda. Febbre, io qui t’invoco,

nume presente.

Se ti fûr cari i grandi occhi piangenti

e de le madri le protese braccia

te deprecanti, o dea, da ‘l reclinato

capo de i figli:

se ti fu cara su ‘l Palazio eccelso

l’ara vetusta (ancor lambiva il Tebro

l’evandrio colle, e veleggiando a sera

tra ‘l Campidoglio

e l’Aventino il reduce quirite

guardava in alto la città quadrata

dal sole arrisa, e mormorava un lento

saturnio carme);

Febbre, m’ascolta. Gli uomini novelli

quinci respingi e lor picciole cose:

religïoso è questo orror: la dea

Roma qui dorme.

Poggiata il capo al Palatino augusto,

tra ‘l Celio aperte e l’Aventin le braccia,

per la Capena i forti omeri stende

a l’Appia via.

Pianto antico

L'albero a cui tendevi

la pargoletta mano,

il verde melograno

da' bei vermigli fior.

Nel muto orto solingo

rinverdì tutto or ora

e giugno lo ristora

di luce e di calor.

Tu fior de la mia pianta

percossa e inaridita,

tu de l'inutil vita

estremo unico fior,

sei ne la terra fredda,

sei ne la terra negra;

ne il sol più ti rallegra,

ne ti risveglia amor.

Ruit Hora

O desïata verde solitudine

lungi al rumor de gli uomini!

qui due con noi divini amici vengono,

vino ed amore, o Lidia.

Deh, come ride nel cristallo nitido

Lieo, l’eterno giovine!

come ne gli occhi tuoi, fulgida Lidia,

trïonfa amore e sbendasi!

Il sol traguarda basso ne la pergola,

e si rifrange roseo

nel mio bicchiere: aureo scintilla e tremola

fra le tue chiome, o Lidia.

Fra le tue nere chiome, o bianca Lidia,

langue una rosa pallida;

e una dolce a me in cuor tristezza súbita

tempra d’amor gl’incendii.

Dimmi: perché sotto il fiammante vespero

misterïosi gemiti

manda il mare là giú? quai canti, o Lidia,

tra lor quei pini cantano?

Vedi con che desío quei colli tendono

le braccia al sole occiduo:

cresce l’ombra e li fascia: ei par che chiedano

il bacio ultimo, o Lidia.

Io chiedo i baci tuoi, se l’ombra avvolgemi,

Lieo, dator di gioia:

io chiedo gli occhi tuoi, fulgida Lidia,

se Iperïon precipita.

E precipita l’ora. O bocca rosea,

schiuditi: o fior de l’anima,

o fior del desiderio, apri i tuoi calici:

o care braccia, apritevi.

Ở vùng Terme di Caracalla

Những đám mây đen bay qua Aventino, Celio

ngọn gió buồn từ đồng bằng mang hơi ẩm

đằng xa – những ngọn đồi Anbani

đứng trong tuyết trắng.

Dưới màu tro của tấm khăn voan

dâng lên màu xanh, cô gái người Anh tìm trong sách

những cuộc tranh luận của thời xa lắc

và bầu trời với những viên đá thành Rôm.

Bầy quạ đen không ngừng tiếng kêu vang

quạ bay giữa trời như có vẻ

tiếng gọi của ai nghe rất dữ

và to lớn vô cùng.

Người khổng lồ cổ đại mơ tưởng, than phiền

bầy yêu tinh – với trời xanh tranh luận

từ Laterano nghiêm trang đổ xuống

một hồi chuông.

Kẻ lười biếng quấn vào chiếc áo choàng

miệng huýt gió, không nhìn ai hết

bây giờ ta gọi ngươi, bệnh sốt rét

ở đây, ngươi là thiên thần.

Nếu động đến ngươi giọt nước mắt tuyệt trần

và lời van xin của nhiều bà mẹ

chùi nước mắt cho bầy con trẻ

cúi mình xuống nhọc nhằn.

Động chạm đến Palazio vinh quang

cái bàn thờ xưa (ngọn đồi evandrio

Tebro trong buổi chiều vật vờ

khắp Campidoglio

hoặc Aventino, rồi trở về

ngắm mưa đá đang đổ xuống

và hát trong im lặng

bài ca Saturino).

Bệnh sốt rét, ngươi hãy xua đi

những kẻ xa lạ với điều bận rộn

điều khủng khiếp này, xin hãy kính trọng

thiên thần của thành Rôm

Ở Palatino – kiêu hãnh ngẩng đầu lên

ở Aventino, Celio buông tay xuống

từ Capena đến Appia con đường lớn

giũ sạch bờ vai.

Tiếng khóc xưa

Cây lựu lại cúi mình

Trong khu vườn im lặng

Chiếc lá lại vui mừng

Đón nắng hè nóng bỏng.

Như bàn tay con trẻ

Tiếng khóc đã từng giăng

Lên màu chiếc lá xanh

Lên lá bừng như lửa.

Bông hoa của đời ta

Đang khô héo dần dà

Màu sắc hoa dần nhạt

Không tươi lại đâu mà.

Nghệ thuật trong đất lạnh

Nghệ thuật trong đất đen

Không cho niềm vui sướng

Cũng chẳng đánh thức tình.

Ruit Hora

Ôi, sự cô đơn ngọt ngào trong rừng này

Và khát khao xa tiếng ồn thành phố

Cùng với ta hai bạn này của Chúa

Rượu và tình yêu, Lidia ơi.

Tiếng cười của chàng như tiếng pha lê

Ôi Lieo, chàng trẻ trung muôn thuở

Và đôi mắt Lidia lấp lánh quá

Ôi tình yêu ơi người đã lên ngôi.

Những tia nắng phía dưới gác sân nhà

Vẻ hào quang ngời lên màu đỏ thắm

Trong ly rượu này dường như rung động

Và trên sóng tóc em nữa, Lidia.

Trên mái tóc của em, Lidia

Một bông hồng tái nhợt đang dần chết

Còn trong tim một nỗi buồn bất chợt

Ngọn lửa tình yêu giờ cũng nhạt nhòa.

Tại vì sao mà biển đang nức nở

Tiếng thì thầm bí ẩn ở đằng xa?

Và bài ca gì vậy, Lidia

Bài ca mà thông biển đang hát đó?

Và những ngọn đồi ở chốn xa xa

Muốn ôm mặt trời hoàng hôn màu đỏ

Bóng lớn lên, lòng anh đây cứ ngỡ

Chúng đang chờ nụ hôn cuối, Lidia.

Dù bóng tối giờ này đà vây kín

Lieo này đang chờ đợi nụ hôn

Và anh khát khao ánh mắt của em

Nếu con ngựa mặt trời kia đổ xuống.

Giờ khắc trôi. Đôi môi hồng ánh lên

Bông hoa của hai tâm hồn đang nở

Những cánh hoa khát khao đang thầm thĩ

Em hãy giang vòng tay rộng với anh.

Bản dịch của Nguyễn Viết Thắng

Tham khảo

Nhà thơ giải Nobel 1900 - 2006. Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội, 2006.

Liên kết ngoài

Thơ Giosuè Carducci Lưu trữ 2007-02-13 tại Wayback Machine (tiếng Ý)

This article uses material from the Wikipedia Tiếng Việt article Giosuè Carducci, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 4.0, ngoại trừ khi có ghi chú khác. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tiếng Việt (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.