Chi Mộc lan (danh pháp khoa học: Magnolia) là một chi lớn gồm khoảng 210-345 loài thực vật có hoa thuộc phân lớp Mộc lan (Magnoliidae), họ Mộc lan (Magnoliaceae).
Các loài mộc lan có phân bố rời rạc, với trung tâm chính là Đông Á và Đông Nam Á và các vùng tập trung nhỏ hơn là đông Bắc Mỹ, Trung Mỹ, vùng Caribe, và một số loài ở Nam Mỹ.
Tên khoa học của chi Mộc lan được đặt theo tên của nhà thực vật học người Pháp Pierre Magnol.
Mộc lan là một chi thực vật cổ đã tiến hóa trước khi ong xuất hiện, hoa mộc lan đã phát triển để khuyến khích sự thụ phấn bởi côn trùng cánh cứng. Do đó, hoa mộc lan có lá noãn cứng để tránh bị hỏng do bọ cánh cứng ăn và bò quanh. Các mẫu hóa thạch của M. acuminata được xác định có niên đại khoảng 20 triệu năm, và một số hóa thạch của các loài thực vật thuộc họ Mộc lan được xác định niên đại 95 triệu năm. Một đặc điểm nguyên thủy khác của các loài mộc lan là chúng không có đài hoa và cánh hoa tách biệt.
Năm 2012, Hiệp hội Mộc lan Quốc tế (Magnolia Society International) công bố trên website của mình phân loại cho chi này do Richard B. Figlar tạo ra, dựa vào phân loại năm 2004 của Figlar và Hans Peter Nooteboom. Các loài Magnolia được liệt kê trong 3 phân chi, 12 tổ và 13 phân tổ. Các nghiên cứu phát sinh chủng loài phân tử sau đó đã dẫn tới một số sửa đổi đối với hệ thống này; chẳng hạn, phân chi Magnolia được phát hiện là không đơn ngành. Phân loại Chi Mộc Lan sửa đổi năm 2020, dựa theo phân tích phát sinh chủng loài của các bộ genlục lạp hoàn chỉnh, đã xóa bỏ sự phân chia thành các phân chi và phân tổ, chia Magnolia thành 15 tổ. Mối quan hệ giữa các tổ này được thể hiện trong biểu đồ dưới đây, cũng như tình trạng cận ngành của phân chi Magnolia.
Nhánh I
M. sect. Splendentes
M. sect. Talauma
M. sect. Gwillimia
Nhánh II
Nhánh A
M. sect. Tuliparia
M. sect. Macrophylla
Nhánh B
M. sect. Magnolia
M. sect. Oyama
M. sect. Rytidospermum
M. sect. Manglietia
Nhánh C
M. sect. Kmeria
M. sect. Gynopodium
M. sect. Tulipastrum
M. sect. Yuliana
M. sect. Maingola
M. sect. Michelia
M. subg. Magnolia (không đơn ngành)
M. subg. Gynopodium
M. subg. Yuliana
Bảng dưới đây so sánh các phân loại năm 2012 và năm 2020. Lưu ý rằng định nghĩa và giới hạn của các đơn vị phân loại tương ứng có thể không trùng khớp.
So sánh hai phân loại của chi Magnolia
Figlar (2012)
Wang et al. (2020)
Tổ
Phân tổ
Tổ
Talauma
Dugandiodendron
Splendentes
Cubenses
Talauma
Talauma
Gwillimia
Gwillimia
Gwillimia
Blumiana
Auriculata
Tuliparia
Macrophylla
Macrophylla
Magnolia
Magnolia
Rhytidospermum
Oyama
Oyama
Rhytidospermum
Rytidospermum
Manglietia
Manglietia
Kmeria
Kmeria
Gynopodium
Gynopodium
Manglietiastrum
Yulania
Yulania
Yulania
Tulipastrum
Tulipastrum
Michelia
Maingola
Maingola
Aromadendron
Michelia
Michelia
Elmerrillia
Phân loại Chi Mộc Lan
Phân loại Chi Mộc Lan dưới đây lấy theo Figlar (2012).
Phân chi Magnolia
Tổ Magnolia
Magnolia grandiflora L. - Dạ hợp hoa to, mộc lan phương nam hay hà hoa mộc lan (荷花木兰) (Đông nam Hoa Kỳ, trồng nhiều nơi)
Magnolia guatemalensis Donn. Sm. - Mộc lan Guatemala hay Mamey (Guatemala, Honduras, El Salvador)
Magnolia guatemalensis ssp. guatemalensis - Mộc lan Guatemala hay Mamey (Guatemala)
Magnolia guatemalensis ssp. hondurensis (Molina) Vazquez - Mộc lan Honduras (Honduras, El Salvador)
Magnolia virginiana Linn - sweetbay magnolia, sweet magnolia, sweet bay, swamp bay, swamp magnolia, swamp laurel, laurel magnolia, white bay, hay beaver tree (Đông nam Hoa Kỳ)
Magnolia obovata Thunb. - Dạ hợp dưới trắng, mộc lan lá to Nhật Bản, mộc lan vỏ trắng Nhật Bản, hậu phác Nhật Bản (日本厚朴) (Nhật Bản, trồng tại đông bắc Trung Quốc và Quảng Đông)
Magnolia globosa Hook.f. & Thoms. - Mao diệp thiên nữ hoa (毛叶天女花) hay mộc lan cầu hay mộc lan Hen (Nepal, Myanmar, Ấn Độ, tây Trung Quốc)
Magnolia sieboldii K.Koch - Thiên nữ hoa (天女花), mộc lan Siebold hay mộc lan oyama (Triều Tiên, đông Trung Quốc, Nhật Bản)
Magnolia sieboldii ssp. japonica K.Ueda (Nhật Bản, trung bộ Trung Quốc)
Magnolia sieboldii ssp. sieboldii Mộc lan Siebold hay mộc lan oyama (Nhật Bản)
Magnolia sieboldii ssp. sinensis (Rehd. & Wilson) Spongberg - Viên diệp thiên nữ hoa (圆叶天女花), mộc lan oyama Trung Quốc hay mộc lan Floreplena (Trung bộ Trung Quốc)
Magnolia wilsonii (Finet. & Gagnep.) Rehd. - Mộc lan Wilson hay Tây Khương thiên nữ hoa (西康天女花) (Tây nam Trung Quốc)
Tổ Auriculata
Magnolia fraseri Walt. - Mộc lan Fraser hay mộc lan lá tai (đông nam Hoa Kỳ)
Magnolia fraseri var. fraseri - Mộc lan Fraser hay mộc lan lá tai (đông nam Hoa Kỳ)
Magnolia fraseri var. pyramidata (Bartram) Pampanini - Mộc lan chóp (đông nam Hoa Kỳ)
Magnolia sargentiana Rehd. & Wilson - Ao diệp ngọc lan (凹叶玉兰) hay ngọc lan Sargent (Tây Trung Quốc)
Magnolia sargentiana var. robusta Rehd. & Wilson (Tứ Xuyên)
Magnolia sargentiana var. sargentiana.(Tây Trung Quốc)
Magnolia sprengeri Pampan - Võ Đang ngọc lan (武当玉兰) hay ngọc lan Sprenger (Tứ Xuyên)
Magnolia sprengeri var. elongata (Rehd. & Wilson) Johnstone (Tứ Xuyên)
Magnolia sprengeri var. sprengeri.(Tứ Xuyên)
Magnolia stellata (Sieb. & Zucc.) Maxim. - Tinh hoa ngọc lan (星花玉兰) hay ngọc lan hoa sao (Nhật Bản)
Magnolia × soulangeana Thiéb.-Bern. - Nhị kiều ngọc lan (二乔玉兰) hay dạ hợp hồng (lai ghép = M. denudata × M. liliiflora, Trung Quốc)
Magnolia zenii Cheng - Bảo hoa ngọc lan (宝华玉兰) (Đông Trung Quốc)
Phân tổ Tulipastrum
Magnolia acuminata (L.) L. - Cây dưa chuột hay mộc lan lam (Đông Bắc Mỹ)
Magnolia acuminata var. acuminata - Cây dưa chuột hay mộc lan lam (Đông Bắc Mỹ)
Magnolia acuminata var. subcordata (Spach) Dandy - Cây dưa chuột vàng (Đông nam Hoa Kỳ)
Tổ Michelia
Phân tổ Michelia
Magnolia × alba (DC.) Figlar & Noot. - Bạch lan (白兰), ngọc lan trắng, sứ (lai ghép = M. champaca × M. montana, Indonesia, trồng ở Đông Nam Á và Đông Á)
This article uses material from the Wikipedia Tiếng Việt article Chi Mộc lan, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 4.0, ngoại trừ khi có ghi chú khác. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tiếng Việt (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.