Sudan

Sudan Dezanbìgua – Se te serchi la rejon giografica, védarse Sudan (rejon)



El Sudan, ufisialmente, ła Republica del Sudan (in arabo جمهورية السودان الديموقراطية) el xe on Stato de la Africa oriental, inte el Corno d'Africa.
El confina co ł'Egito a nord, ła Łibia a nordovest, el Ciad a ovest, ła Republica Sentrafricana a sudovest, el Sud Sudan a sud, ł'Etiopia a sudest e ł'Eritrea a est; el se afacia sol Mar Roso a nordest.

Sudan Sudan
جمهورية السودان (ar) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
Someja


InoNahnu Jund Allah Jund Al-watan Cànbia el vałor in Wikidata


Bomò«النصر لنا» Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

15°N 32°E / 15°N 32°E15; 32Coordinae: 15°N 32°E / 15°N 32°E15; 32

ContinenteAfrica

CapitałeSudan  Khartoum Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe40 533 330 (2017) Cànbia el vałor in Wikidata
Sudan298 330 (2015)
Densità21,49 hab./km²
Demònemosudanezo, sudanezi, sudaneza, sudaneze   Edit this at Wikidata
Idiomaàrabo
inglezo Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita64,486 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
Sudan0,229 (2015)
Zeografia
Parte deNordàfrica Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea1 886 068 km² Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoDeriba Caldera (it) Traduzi (3 042 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basoMar Roso (0 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Prima mesion documentadaSudan Anglo-Egizian Cànbia el vałor in Wikidata
Organizasion pułìtega
Forma de goernorepùblega federałe Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano lejislativoNational Legislature (en) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente del Consejo miłitare de tranzision Cànbia el vałor in WikidataAbdel Fattah Abdelrahman Burhan (it) Traduzi (12 de apriłe del 2019) Cànbia el vałor in Wikidata
Primo Ministro del Sudan Cànbia el vałor in WikidataAbdalla Hamdok (it) Traduzi (21 de agosto del 2019) Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

2.54/10

   

Menbro de
Economia
PIL nomenałe34 229 513 775 $ (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Persentuałe IVA17 % Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de desviłupamento oman0,508 Cànbia el vałor in Wikidata (2021 Cànbia el vałor in Wikidata)
Monedasterlina sudaneze Cànbia el vałor in Wikidata
Banca sentrałeBanca Sentrałe de Sùdan Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion15 % Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

34.2/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1SD Cànbia el vałor in Wikidata SDN Cànbia el vałor in Wikidata 729 Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.sd
Prefiso tełefònego+249 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Preza ełètrega
Istòrego

Sito websudan.gov.sd… Cànbia el vałor in Wikidata








 

                                       MusicBrainz: 038ad5ba-df6d-35ad-ba12-efe6edd7d0a4 

Etimołozia

El nome del Sudan vien da l’arabo Bilad es Sudan, che vol dire "paexe de i neri".
Bisogna parò tegnar conto che sudan, in arabo, ga anca el significà de "sciavo": el Sudan xe sempre stà un serbatoio de s-ciavi par i marcati de l’Arabia e del Maghreb.

Zeografia

Sudan  Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia del Sudan.

El ga na superfisie de 1 886 068 km².

Ghe xe qualche montagna al confin con l’Uganda.

Tuto el Sudan fa parte del bacin idrografico del Nilo. El Nilo entra inte el Sudan a Nimul, al confin con l’Uganda; el forma le paludi del Sudd e riceve le acque del Nilo Azuro a Khartoum; el riva al confin con l’Egito traversando la Nubia.
La costa l’è longa sirca 600 km.

El nord del Sudan l’è desertico, mentre el sud ga savane e foreste.

Storia

Sudan  Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia del Sudan.

Antighità

Da ricatamenti archeologici se sa che el Sudan xe sempre stà abità da i tempi preistorici.

El Sudan l’è nomenà ne la Bibia col nome de Kush.
El regno de la Nubia, inte el sud de l’Egito e el nord del Sudan de ancò, xe stà un regno potente. I Nubiani gavea acetà la cultura egizia, e i xe stà lori a reconquistar l’Egito dop che i Hyksos, popołasion semita de la Assiria, gavea ocupà el baso Egito. La Nubia xe el vero paexe de le piramidi, ghe ne a bizefe.

I romani no ga mai ocupà el Sudan, ma i ga mandà de i grupi de esploratori che i ze arivà in tel nord de l’Uganda e ga lassà na descrizion de le paludi del Sudd.

Inte el III e IV secolo d.C. el cristianesimo xe rivà in Sudan, portà da misionari del nord Africa e del Medio Oriente.
I regni de Makuria, Nobatia e Meroe i ga acetà ła nova fede e oncora ancùo se pol vedar i resti de le cexe e dei palazi de sti re.

Inte el 640, quando i arabi i ga tentà de conquistar el Sudan, i re cristiani ga resistio. El condotier Abdallah ibn Saad no l’è stà bon de vinsar e ga sotoscrito un tratato de pace che xe resistìo fin al 1275.

Inte el 1276, i Mameluchi che controlaa l’Egito i ga atacà la Nubia n’antra olta conquistando Dongola, la cavedal de Makuria. I arabi ie entrà inte el nord del Sudan, ma no ga podesto andar in tel sud parchè ghera la mosca tse-tse che ghe dava problemi a le bestie.

Modernità

Inte el 1820, l’Egito atacò n’antra olta el Sudan par sicurarse el marcà dei sciavi.

I misionari catoleghi ga tentà varie olte de far rinascar la fede cristiana in tel nord, ma i no ghe mai reussidi.
Nei ani cinquanta del 1800, i misionari veronexi del don Nicola Mazza ie riussìi a ndar in tel sud.

Inte el 1882 Muhammad ibn Abballa se dichiarò el Mahdi e ga conquistà tuto el nord del Sudan. Dopo verghe conquistà Khartoum, el Mahdi xe morto zoino.
El so sucesor, Khalifa, ga governà el Sudan fin che i inglexi ie riussìi a vinsar la bataglia de Omdurman (1898).

Co sta vitoria, i inglexi ga ciapà el controlo del paexe. Nominalmente i lavoraa co i egisiani, ma i veri paroni iera lori.
I inglesi gavea na regola: divide et impera, anca in Sudan, i inglexi ga diviso el paese in zone de influenza. I permetea el lavoro de i misionari, catoleghi e protestanti, inte el sud, sora-de-tuto par far scole e svilupar la zona. Ma i europei no podea lavorar libaramente al nord.

Indipendensa

El Sudan xe divantà indipendente inte el 1955.

Subito dopo, el sud ga scominzià la prima guerra civile parche i sudisti no volea star soto el nord, ma partecipar a la vita del paese in modo paritario ai musulmani. Inte el 1964, el governo musulmano del nord ga espulso tuti i misionari. che lavoraa al sud.
Inte el 1969, Gaafer Mohamed Nimeiri ga fato un colpo de Stato sostenù da i comunisti.
Sta guera andò vanti fin al 1972, quando el acordo de Addis Abeba fu firmà dai i rapresentanti del sud e del nord.

La paxe no la andò vanti par tanto. Nimeiri l’era un ditator che volea impor la lege islamica su tuti, anca i cristiani; no ghera gnanca libartà de stampa e de movimento.

Inte el 1983, i soldai del sud che stava a Bor ga fato un amutinamento, scominsiando la seconda guera civil. El leader del sud xera John Garang che ga guidà la revolta fin a la fin del 2004.
Inte el 1989 co un colpo de Stato, el soldà Omar Hassan Ahmed el-Bashir el ga asunto el governo. El-Bashir ga continuà con la pułìtega de oprexion de le popołasioni marginali.

Dal 2003 la guera del governo la va anca contro el Darfur.
El governo central paga i i milisiani arabi janjaweed par copar la gente e distruzar i vilagi del Darfur. La comunità islamica no la dixe niente parchè ga interesi pułìteghi, econòmeghi e anca parchè i darfuriani xe musulmani, ma neri e quindi considerai manco importanti de la popołasion arabizada del nord.

Inte el janaro 2005, i acordi de pace, relativi a la guera intra nord e sud, ie stà firmà a Nairobi.
El 30 de lujo del 2005, Garang l’è stà copà e Salva Kiir, el so vice, l’è diventà presidente del sud e vice-presidente del Sudan.

El 9 de lujo 2011 el Sud Sudan el xe diventà indipendente.

Pułìtega

Atualmente el Sudan el xe na republica presidensiałe ma tegnù da na giunta miłitare.
El governo de Khartoum l’è guidà da Omar Hassan Ahmed el-Bashir.

La capital xe Khartoum.

Demografia

Etnie

Al nord ghe xe tribù nere arabizate: la xente se considera de cultura araba.

Inte el Darfur ghe xe tribu’ nere.

Al sud i popoli ie in majoria nilotici. I grupi majori xe i denka, i shilluk, i bari, i zande. Ghe anca grupi come i acholi che se cata anca in Uganda.

Religion

La majoria de i sudanesi xe musulmani (60%).
Le religioni tradisionali le xe sevie dal 27% de la xente. I cristaiani i xe el 14% (i catoleghi xe el 13%).

Łéngue

Al nord la xente usa la łéngua araba.

Gałeria de someje

Notasion


Altri projeti


Linganbi foresti

  • Sito ufisałesudan.gov.sd. Sudan 
  • SudanTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana. Sudan 
  • Paolo Migliorini, Silvia Moretti, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, VII Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2007. Sudan 
  • Alberta Migliaccio, Silvia Moretti, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, VI Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2000. Sudan 
  • Pasquale Coppola, Guido Valabrega, Sergio Donadoni, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, V Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1995. Sudan 
  • Carmelo Formica, Paolo Minganti, Sergio Donadoni, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, IV Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1981. Sudan 
  • Eliseo Bonetti, Gennaro Carfora, Francesco Cataluccio, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, III Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1961. Sudan 
  • Ettore Anchieri, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, II Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1949. Sudan 
  • Attilio Mori, Fabrizio Cortesi, Mario Salfi, Attilio Mori, Giuseppe Stefanini, Renato Boccassino, Giuseppe Stefanini, Anna Maria Ratti, Riccardo Riccardi, Sudan, in Ençiclopedia Italiana, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1936. Sudan 
  • Sudan, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010. Sudan 
  • Sudan, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010. Sudan 
  • (ITDEFR) Sudanhls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara. Sudan 
  • (EN) Ahmad Alawad Sikainga, Jay L. Spaulding, Robert O. Collins, Economist Intelligence Unit, Mohy el Din Sabr e Ahmed S. Al-Shahi, SudanEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc. Sudan 






Controło de autoritàVIAF (EN150756275 · ISNI (EN0000 0001 2165 5557 · LCCN (ENn79022301 · GND (DE4058378-8 · BNF (FRcb11880521p (data) · NDL (ENJA00571512 · WorldCat Identities (ENn79-022301

Tags:

Sudan EtimołoziaSudan ZeografiaSudan StoriaSudan PułìtegaSudan DemografiaSudan Gałeria de somejeSudan NotasionSudan Altri projetiSudan Linganbi forestiSudan

🔥 Trending searches on Wiki Vèneto:

Guera de MoreaXXI secołoFizegaGuatemałaTełèfono sełułareAnCometaTorismo243IranGoogle TalkJeruzałemeNavegadore webEnxegnariaŁéngua ołandezeBengała OsidentałeOseània1808PàdovaJaponGraspaSir Oliver SkardyScursaminti stàndar dei autori botàneghiPakistanCartezioCanton GrixoniŁéngua inglezeScheiFojaLuigi XVIII de FransaBelunPapa Pio IVTełevixionOrobiaLeopoldo II de ToscanaComunicasionBelzoSpezia CalcioChipiloPatrimònio de l'umanitàSan Cristòforo e Nèvis1846AustràliaApollo 11Library of Congress Control NumberItàłiaArteAmèrica del SudIndonèziaNapoleon III de FransaRepùblega Democràtega TodescaIstoriaSasònia113 v.C.FasismoÌzołe SałomonePILSparagagnaISBNLuigi XVI de FransaWorldCatAve Maria🡆 More