Polmon

El polmon el xe l'òrgano esensial par ła respirasion inte i vertebrai. Ła sua prinsipal funsion ła xe de trasportar osìgeno dal'atmosfera al sangue e de butar fóra anidride carbònega dal sangue al'atmosfera. Sto scanbio qua de gas el se tira vanti in un moxàico de sèłułe speciałixae che łe fórma qualche pìcoła saca de aria ciamada alvèoło. I polmoni i ga anca funsion miga respiratorie.

Łe parołe mèdeghe che łe se rełasiona al polmon bastansa spéso łe scominsia col prefiso pneumo-, dal Greco πνεῦμα (pneuma spìrito, aria).

Inte ła xente de altésa normal, i polmóni i péxa a ocio 1,5 kg e ła superfisie tólta dai alvèołi ła xe del'órdene de grandésa de 60–80 m², a ocio 35 volte magior de queła del corpo uman.

L'energia prodota da ła respirasion sełułar ła se tol drio consumar osìgeno e produr anidride carbònega. Inte i pìcołi organismi, come i bateri, sto proceso qua de scanbio de gas el xe fato par intèro da ła difuxion sénplexe. Inte i grandi organismi, sta roba no ła xe miga posìbiłe. Ła respirasion inte i organismi multisełułari ła xe posììbiłe grasie a un bon sistema sircołatorio, traverso el qual i gas i riva anca inte łe parte più pìcołe e profónde del corpo, al contrario del sistema respiratorio, chel ciapa l'osìgeno dal'atmosfera e eło mete drénto al corpo, da dove el xe da in giro vełosemente in tuto el paramento sircołatorio.

 

Inte i vertebrai, ła respirasion ła se conpleta co na serie de pasi. L'aria ła pasa par łe vie respiratorie, che inte i rètiłi, inte i oxei e inte i mamìferi łe xe el naxo; ła farinxe; ła larinxe; ła trachea; i bronchi e i bronchìołi; a ła fin ghe xe i ùltemi branchi del'àlboro de ła respirasion. I polmoni dei mamìferi i xe na fita grada de alvèołi, che i da na granda area de superfisie par el scanbio de gas. Na réde de capłari picenini ła perméte el trasporto de sangue su ła superfisie dei alvèołi. L'osìgeno del'aria drénto ai alvèołi ła va inte el fluso sanguigno, méntre l'anidride carbònega ła se sparpagna dal sangue ai alvèołi, tuti i do traverso fin menbrane alveołare. El mandar drénto e fóra l'aria el xe guidà dai movimenti muscołari: el polmon nol xe miga un mùscoło, ma ła ventiłasion ła xe varentà dai mùscołi de łe coste e dal diaframa. Durante ła normal respirasion, l'inspirasion ła se fa contraéndo sti mùscołi qua, l'espirasion riłasàndołi. Inte i èseri umani el polmon de drita el xe bastansa più grando de queło de sanca, parché ghe xe el cor da queła parte.

Daspò łe funsion respiratore come el scanbio de gas e ła regołasion del'idrògeno, i polmoni:

• conpagni al rene e ai tanponi emàtisi, i xe inportanti regoładóri del'equiłibrio àsido-baxe;
• i buta fóra sostanse come l'ACE, fator necesario par ła conversion del'angiotensina I (débołe vaxo costritor) in angiotensina II, vaxo costritor vèro forte;
• i influénsa ła concentrasion de sostanse ative e de fàrmasi inte el sangue arterióxo;
• i filtra i pìcołi grumi de sangue chei se forma inte łe véne;
• i fa da sòfexe protesion al cor.

• Sistema respiratorio
• arteria polmonar
• véna polmonar

•   Wiki Commons el detien imàjini o altri file so Polmon