Yevropa Davlatlari Roʻyxati
Yevropa — dunyoning 6ta qismidan biri boʻlib, Osiyo bilan birga hududi va aholisi boʻyicha eng katta materik, Yevro osiyoni tashkil etadi.
Yevropaning maydoni 10 million km², aholisi 730 million kishi.
Geografik jihatdan Yevropa gʻarbda Atlantika okeani va shimolda Shimoliy Muz okeani, janubda Qora, Marmar va Oʻrta dengizlar, janubda Bosfor va Dardanel boʻgʻozlari bilan chegaralangan. Yevropaning sharqiy va janubi-sharqiy chegaralari sifatida, odatda, Ural togʻ tizmasining sharqiy etaklari, Emba daryosi va Kaspiy dengizi, Kavkazortining shimoliy chegarasi Kuma, Manych, Don daryolari boʻylab hisoblanadi.
.png)
Yevropa mamlakatlari 4 mintaqaga boʻlingan: Gʻarbiy, Sharqiy, Shimoliy va Janubiy. Baʼzi geograflar beshinchi mintaqani ajratib koʻrsatishadi — Markaziy. Sovuq urush davrida kapitalistik mamlakatlar Gʻarbiy mintaqaga, sotsialistik mamlakatlar esa Sharqiy mintaqaga tegishli edi.
Yevropada jami 65 ta davlat joylashgan: ulardan 50 tasi mustaqil davlat, 9 tasi qaram hudud va 6 tasi tan olinmagan respublika. 14 ta davlat orollar, 19 tasi ichki davlatlar, 32 tasi dengiz va okeanlarga keng chiqish imkoniyatiga ega.
Uchta davlat — Rossiya, Turkiya va Qozogʻiston, barcha nufuzli manbalarga koʻra, Yevropada ham, Osiyoda ham hududlarga ega;
yana ikkita davlat — Ozarbayjon va Gruziya — koʻplab nufuzli manbalar, xususan, rus va Gʻarbiy Yevropa manbalari talqiniga koʻra, butunlay Osiyoga kiradilar; Amerikaning bir qator manbalari bu davlatlar kichik Yvropa qismlariga ega deyishadi.
Geografik jihatdan butunlay Osiyoda joylashgan Armaniston va Kipr bir qator geosiyosiy va madaniy mezonlarga koʻra Yevropaga tegishli boʻlishi mumkin.
Shuningdek, koʻplab manbalar Kavkazorti va Kipr mamlakatlari Yevropa bilan chambarchas bogʻliqligiga ishonch hosil qiladi.
Islandiya orol davlati boʻlib, kontinental Yevropadan Atlantika okeani bilan ajralib turadi va toʻgʻridan-toʻgʻri Amerika qitʼasi bilan chegarada, Yevroosiyo va Shimoliy Amerika tektonik plitalari bilan tutashgan joyda joylashgan.
Xuddi shu narsa Afrikadan Oʻrta dengiz bilan ajratilgan, ammo Shimoliy Afrika mintaqasiga nisbatan yaqin joylashgan Malta uchun ham amal qiladi .
Bir qator Yevropa davlatlari Afrikada oʻz hududlariga ega: Ispaniya (Kanar orollari va Marokash sohilidagi „Ispaniyaning suveren hududlari“), Portugaliya (Madeyra) va Fransiya (Mayot va Reunionning chet el departamentlari).
Amerikada ikkita Yevropa davlatining hududlari bor: Daniya (Grenlandiya avtonom viloyati) va Fransiya (Fransuz Gvianasi, Gvadelupa, Sent-Martin, Sent-Bartelemi, Martinika va Sent-Pyer va Mikelonning chet eldagi departamentlari va jamoalari).
Shuningdek, Yevropa Oʻrta dengizning barcha orol davlatlari va hududlarini oʻz ichiga oladi (Kipr va Shimoliy Kipr bundan mustasno).
27 ta davlat Yevropa Ittifoqiga, 25 tasi NATO blokiga, 47 tasi Yevropa Kengashiga aʼzo.
Yevropa hududida dunyodagi eng katta (Rossiya) va eng kichik (Vatikan) davlatlari joylashgan.
Tushuntirishlar
- Birlashgan Millatlar Tashkiloti nomenklaturasi boʻyicha mamlakatlar mintaqalarga boʻlingan.
- Roʻyxatdagi mamlakatlarning saralanishi alifbo tartibida.
- Maydoni kvadrat kilometrlarda koʻrsatilgan, aholi zichligi odam/ km², YaIM milliard AQSH dollarida (aholi jon boshiga YaIM AQSh dollarida).
Asosiy mintaqalar
Gʻarbiy Yevropa
Gʻarbiy Yevropa — bu asosan lotin tilida soʻzlashuvchi mamlakatlarni, shuningdek, Yevropa yarim orolining gʻarbiy qismida joylashgan keltlar va nemislar mamlakatlarini birlashtirgan geosiyosiy mintaqadir. Dunyoning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan mintaqalaridan biri.
Mintaqaning shakllanishining boshlanishi Rim imperiyasining mavjudligining tugashi va uning Gʻarbiy va Sharqiy imperiyalarga boʻlinishi deb hisoblanadi.
Mintaqada lotin alifbosi ustunlik qiladi. Mintaqadagi asosiy dinlar katoliklik va protestantizmdir.
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Avstriya (Avstriya Respublikasi) |  | Vena | Nemis | Yevro | 83 879----113 | 8 935 112----101,4 | 441,0----0 |  |
| Belgiya (Belgiya Qirolligi) |  | Bryussel | Nemis; golland; fransuz | Yevro | 32 545----136 | 11 203 992----344,3 | 529,2----0 |  |
| Buyuk Britaniya (Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi) |  | London | Ingliz | Funt sterling | 244 820----78 | 64 308 261----262,7 | 2,925.0----0 |  |
| Fransiya (Fransiya Respublikasi) |  | Parij | Fransuz | Yevro | 547 030----48 | 63 928 608----116,9 | 2,856.0----0 |  |
| Germaniya (Germaniya Federativ Respublikasi) |  | Berlin | Nemis | Yevro | 357 022----62 | 80 780 000----226,3 | 4,199.0----100 |  |
| Irlandiya (Irlandiya Respublikasi) |  | Dublin | Irland; ingliz | Yevro | 70 273----118 | 4 604 029----65,5 | 353,3----100 |  |
| Lixtenshteyn (Lixtenshteyn Knyazligi) |  | Vaduts | Nemis | Shveysariya franki | 160,4----189 | 37 129----231,5 | 5,0----100 |  |
| Lyuksemburg (Buyuk Lyuksemburg Gersogligi) |  | Lyuksemburg | Lyuksemburg; nemis; fransuz | Yevro | 2 586,4----167 | 549 680----212,5 | 62,1----100 |  |
| Monako (Monako Knyazligi) |  | Monako | fransuz; ligur | Yevro | 1,95----193 | 38 066----19 521,0 | 7,7----100 |  |
| Niderlandiya (Niderlandiya Qirolligi) |  | Amsterdam | Golland | Yevro | 41 526----132 | 16 887 700----406,7 | 924,4----100 |  |
| Shveytsariya (Shveytsariya Konfederatsiyasi) |  | Bern | Nemis; italyan; romansh; fransuz; lotin | Shveysariya franki | 41 290----133 | 8 136 689----197,1 | 523,1----100 |  |
Sharqiy Yevropa
Sharqiy Yevropa — Yevropaning sharqiy qismida joylashgan geosiyosiy mintaqadir . Hududi boʻyicha eng katta Yevropa mintaqasi.
Hudud Vizantiya imperiyasining gullagan davrida shakllangan.
Asosiy dinlar — pravoslavlik va katoliklik, islom anʼanaviy ravishda keng tarqalgan mintaqalar mavjud. Mintaqada kirill yozuvi (pravoslavlar hukmron boʻlgan slavyan davlatlari) va lotin alifbosi qoʻllaniladi.
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Belarus (Belarus Respublikasi) |  | Minsk | Belarus; rus | Belarus rubli | 207 600----84 | 9 349 645----45 | 179,4----0 |  |
| Bolgariya (Bolgariya Respublikasi) |  | Sofiya | Bolgar | Lev | 110 910----103 | 7 245 677----65,3 | 153,5----0 |  |
| Moldova (Moldova Respublikasi) |  | Kishinyov | Moldavan (Konstitutsiyaga muvofiq) yoki rumin (Konstitutsion sud qarori bilan) | Ley | 33 843----135 | 3 555 200----119,8 | 23,7----0 |  |
| Polsha (Polsha Respublikasi) |  | Varshava | Polyak | Zlotiy | 312 685----69 | 38 495 659----123,1 | 1,126.0----0 |  |
| Rossiya (Rossiya Federatsiyasi) |  | Moskva | Rus | Rubl | 17 125 200----1 | 146 838 993----8,6 | 4,016.0----0 |  |
| Ruminiya (Ruminiya) |  | Buxarest | Rumin | Ley | 237 500----80 | 19 942 642----84 | 483,4----0 |  |
| Slovakiya (Slovakiya Respublikasi) |  | Bratislava | Slovak | Yevro | 48 845----127 | 5 412 008----110,8 | 179,7----0 |  |
| Ukraina (Ukraina) |  | Kiyev | Ukrain | Grivna | 603 628----47 | 42 590 900----74,1 | 369,6----0 |  |
| Vengriya (Vengriya) |  | Budapesht | Venger | Forint | 93 030----108 | 9 879 000----106,2 | 289,6----0 |  |
| Chexiya (Chexiya Respublikasi) |  | Praga | Chex | Chexiya kronasi | 78 866----115 | 10 512 419----133,3 | 375,9----0 |  |
Shimoliy Yevropa
Shimoliy Yevropa — Yevropaning shimoliy qismida joylashgan Skandinaviya va Boltiqboʻyi davlatlarini birlashtiruvchi geosiyosiy mintaqadir .
Hudud eramizning I ming yilligining ikkinchi yarmida german mustamlakachilari negizida tashkil topgan boʻlib, bu xalqning koʻpgina xususiyatlarini meros qilib olgan.
Mintaqadagi hukmron dinlar lyuteranlik va protestantizmning boshqa konfessiyalaridir.
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Daniya (Daniya Qirolligi) |  | Kopengagen | Dan | Dat kronasi | 43 094----131 | 5 627 235----130,6 | 287,8----100 |  |
| Estoniya (Estoniya Respublikasi) |  | Tallin | Eston | Yevro | 46 227----130 | 1 312 252----28,4 | 41,6----0 |  |
| Finlandiya (Finlandiya Respublikasi) |  | Xelsinki | Fin; shved | Yevro | 338 145----64 | 5 465 000----16,2 | 244,9----0 |  |
| Islandiya (Islandiya) |  | Reykyavik | Island | Island kronasi | 103 125----106 | 325 671----3,2 | 18,2----100 |  |
| Latviya (Latviya Respublikasi) |  | Riga | Latish | Yevro | 64 589----122 | 1 985 600----30,7 | 54,0----0 |  |
| Litva (Litva Respublikasi) |  | Vilnyus | Litva | Yevro | 65 200----121 | 2 916 443----44,7 | 91,5----0 |  |
| Norvegiya (Norvegiya Qirolligi) |  | Oslo | Norveg; bukmol; nyunorsk | Norveg kronasi | 385 199----67 | 5 146 800----13,4 | 381,2----100 |  |
| Shvetsiya (Shvetsiya Qirolligi) |  | Stokgolm | Shved | Shved kronasi | 449 964----55 | 9 644 864----21,4 | 518,0----100 |  |
Janubiy Yevropa
Janubiy Yevropa — Yevropaning janubiy qismida joylashgan janubiy slavyan, rim va yunon tilida soʻzlashuvchi davlatlarni birlashtirgan geosiyosiy mintaqadir .
Mintaqa miloddan avvalgi 2 ming yillikda Qadimgi Yunoniston davrida shakllana boshlagan va nihoyat Rim imperiyasining gullagan davrida shakllangan. Bu Yevropaning eng qadimgi mintaqasi.
Diniy tarkib asosan pravoslavlik, katoliklik va islom bilan ifodalanadi.
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Albaniya (Albaniya Respublikasi) |  | Tirana | Alban | Lek | 28 748----139 | 2 831 741----98,5 | 36,5----0 |  |
| Andorra (Andorra Knyazligi) |  | Andorra-la-Velya | Katalon | Yevro | 468----178 | 76 246----162,9 | 3,3----0 |  |
| Bosniya va Gersegovina (Bosniya va Gersegovina) |  | Sarayevo | Bosniya; serb; xorvat | Convertible Marks | 51 197----125 | 3 836 377----74,9 | 44,8----0 |  |
| Gretsiya (Gretsiya Respublikasi) |  | Afina | Grek | Yevro | 131 990----95 | 10 992 589----83,3 | 299,3----0 |  |
| Ispaniya (Korolevstvo Ispaniya) |  | Madrid | Ispan | Yevro | 504 030----51 | 46 507 760----92,3 | 1,778.0----0 |  |
| Italiya (Italiya Respublikasi) |  | Rim | Italyan | Yevro | 301 318----71 | 60 782 668----201,7 | 2,317.0----0 |  |
| Malta (Malta Respublikasi) |  | Valletta | Malta; ingliz | Yevro | 316----185 | 425 384----1 346,2 | 19,3----0 |  |
| Portugaliya (Portugaliya Respublikasi) |  | Lissabon | Portugal | Yevro | 92 391----109 | 10 427 301----112,9 | 314,1----0 |  |
| San-Marino (San-Marino Respublikasi) |  | San-Marino | Italyan | Yevro | 61----190 | 31 637----518,6 | 2,1----0 |  |
| Serbiya (Serbiya Respublikasi) |  | Belgrad | Serb | Serb dinari | 88 361----111 | 9 468 378----107,2 | 105,7----0 | .png) |
| Sloveniya (Sloveniya Respublikasi) |  | Lyublyana | Sloven | Yevro | 20 273----150 | 2 072 870----102,2 | 71,2----0 |  |
| Vatikan (Shahar Davlat Vatikan) |  | Vatikan | Lotin | Yevro | 0,44----234 | 821----1 780 | ---- |  |
| Xorvatiya (Xorvatiya Respublikasi) |  | Zagreb | Xorvat | Kuna | 56 542----125 | 4 246 700----75,1 | 102,1----0 |  |
| Shimoliy Makedoniya (Shimoliy Makedoniya Respublikasi) |  | Skopye | Makedon | Makedoniya denari | 25 713----145 | 2 065 769----80,3 | 31,0----0 |  |
| Chernogoriya (Chernogoriya) |  | Podgoritsa | Chernogor | Yevro | 13 812----155 | 624 335----45,2 | 11,1----0 |  |
Maxsus hududlar
Qisman Yevropada joylashgan davlatlar
Hududining koʻp qismi Osiyoga tegishli boʻlgan davlatlar, dunyoning bir qismi chegaralaridan oʻtishning barcha umumiy qabul qilingan variantlariga koʻra (Rossiya bundan mustasno).
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Qozogʻiston (Qozogʻiston Respublikasi) |  | Nur-Sulton | Qozoq; rus | Qozogʻiston tengesi | 2 724 900----9 | 18 833 100----6,9 | 478,6----0 |  |
| Turkiya (Turkiya Respublikasi) |  | Anqara | Turk | Turk lirasi | 780 580----36 | 76 667 864----98,2 | 2,186.0----0 |  |
Yevropa va Osiyo chegaralarini Kuma-Manich choʻqqisi boʻylab oʻtish variantiga koʻra, butunlay Osiyoda joylashgan davlatlar, ammo Kavkazda Yevropaning bir qismi chegaralarini kesib oʻtish variantiga koʻra, ular kichik geografik Yevropadagi hududlar:
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gruziya (Gruziya) |  | Tbilisi | Gruzin | Lari | 69 700----118 | 4 490 500----65 | 39,8----0 |  |
| Ozarbayjon (Ozarbayjon Respublikasi) |  | Boku | Ozarbayjon | Ozarbayjon manati | 86 600----112 | 9 477 100----109,4 | 172,2----0 |  |
Geografik jihatdan toʻliq Osiyoda joylashgan, lekin geosiyosiy va madaniy jihatdan Yevropaga tegishli boʻlgan davlatlar:
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Armaniston (Armaniston Respublikasi) |  | Yerevan | Arman | Dram | 29 743----138 | 3 017 100----101,4 | 28,3----0 |  |
| Kipr Respublikasi |  | Nikosiya | Grek turk | Yevro | 9 250----162 | 1 142 575----117 | 31,8----0 |  |
Qaram hududlar
Boshqa davlatning nazorati ostidagi, lekin rasman uning tarkibiga kirmaydigan hududlar, shuningdek, rasmiy ravishda davlatlar tarkibiga kiruvchi, lekin maxsus xalqaro maqomga yoki xalqaro yuridik shaxs ga ega boʻlgan hududlar roʻyxati.
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Davlat | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aland orollari |  | Mariyexamn | Finlandiya | Shved | Yevro | 13 517 | 28 502----2,11 | ---- |  |
| Farer orollari |  | Torsxavn | Daniya | Farer; dan | Dan kronasi | 1 399 | 48 159----34,4 | 2,0----0 |  |
| Gernsi (Beylivik Gernsi) |  | Sent-Piter-Port | Buyuk Britaniya | Ingliz | Gernsi funti, Funt sterling | 78 | 63 085----808,8 | 3,5----100 |  |
| Gibraltar |  | Gibraltar | Buyuk Britaniya | Ingliz | Gibraltar funti, Funt sterling | 6,8 | 30 001----4 411,9 | 2,0----100 |  |
| Jersi (Beylivik Jersi) |  | Sent-Xelier | Buyuk Britaniya | Ingliz; fransuz | Jersi funti, Funt sterling | 116 | 97 857----843,6 | 5,6----100 |  |
| Men oroli |  | Duglas | Buyuk Britaniya | Men; ingliz | Men oroli funti, Funt sterling | 572 | 86 475----151,2 | 6,8----100 |  |
| Shpitsbergen | | Longyir | Norvegiya | Norveg | Norvegiya kronasi | 61 022 | 2 655----0,04 | ---- |  |
Tan olinmagan va qisman tan olingan davlatlar
De-fakto toʻliq oʻzini oʻzi boshqarishni amalga oshiruvchi tan olinmagan va qisman tan olingan davlatlar roʻyxati.
| Nomi (Rasmiy nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Davlat | Rasmiy til(lar) | Pul birligi | Maydoni km²----dunyodagi oʻrni | Aholisi----Zichligi odam/km² | YaIM (mlrd $)----odam boshiga YaIM ($) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| DXR (Donetsk Xalq Respublikasi) |  | Donetsk | Ukraina | Rus; ukrain | Rossiya rubli | 8 539 | 2 312 448----271 | ---- |  |
| Kosovo (Kosovo Respublikasi) |  | Prishtina | Serbiya | Alban; Serb | Yevro | 10 887 | 1 733 872----159 | 19,6----0 |  |
| LXR (Lugansk Xalq Respublikasi) |  | Lugansk | Ukraina | Rus; ukrain | Rossiya rubli | 8 596 | 1 222 950----142 | ---- |  |
| Pridnestrovye (Pridnestrovye Moldova Respublikasi) |  | Tiraspol | Moldova | Moldavan; rus; ukrain | Pridnestrovye rubli | 4 163 | 475 665----114,3 | ---- |  |
Baʼzan Yevropaga kirishi aytiladigan davlatlarning bahsli hududlari:
Osiyoda joylashgan qisman tan olingan va tan olinmagan davlat tuzilmalari roʻyxati, ammo ular chegaralari ichida joylashgan BMTga aʼzo davlatlar baʼzan Yevropa deb ataladi.
| Nomi (Toʻliq yoki alternativ nomi) | Bayrogʻi | Poytaxti | Davlat | Rasmiy til(lar)i | Pul birligi | Maydoni (km²) | Aholisi, (kishi) | Xaritadagi oʻrni |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Abxaziya (Abxaziya Respublikasi) |  | Suxumi | Gruziya | Abxaz; rus | Abxaz apsari, Rossiya rubli | 8665 | 245 424 |  |
| Togʻli Qorabogʻ Respublikasi (Artsax Respublikasi) |  | Xonkandi | Ozarbayjon | Arman; rus | Qorabogʻ drami | 3170 | 150 932 | .svg) |
| Shimoliy Kipr Turk Respublikasi (Shimoliy Kipr) |  | Shimoliy Nikosiya | Kipr | Turk | Turk lirasi | 3355 | 294 906 | .svg) |
| Janubiy Osetiya (Alaniya Davlati) |  | Sxinvali | Gruziya | Osetin; rus; gruzin | Rossiya rubli | 3900 | 56 405 |  |
Manbalar
This article uses material from the Wikipedia O‘zbek article Yevropa davlatlari roʻyxati, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Matndan CC BY-SA 4.0 litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki O‘zbek (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.