Sferik Koordinatalar

Sferik koordinatalar sistemasi — uch oʻlchamli koordinatalar sistemasi boʻlib, fazodagi nuqtaning vaziyati uchta kattalik bilan ( r , θ , φ ) bilan aniqlanadi.

Bu yerda  — koordinatalar boshigacha boʻlgan masofa, va — mos holda zenit va azimutal burchaklar.

Zenit va azimut tushunchalari astronomiyada keng qoʻllaniladi. Zenit — ixtiyoriy tanlangan nuqta (kuzatish nuqtasi) dan vertikal yuqoriga yoʻnalgan boʻlib, fundamental tekislikda yotadi. Astronomiyada fundamental tekislik sifatida ekvator yotgan tekislik yoki ekliptika tekisligi olinadi. Azimut — fundamental tekislikdagi ixtiyoriy tanlangan nur bilan boshlangʻich kuzatish nuqtasi orasidagi burchak.

Sferik Koordinatalar
1-rasm. Ixtiyoriy nuqtaning fazodagi vaziyatini uchta dekart koordinatalari yoki uchta sferik koordinatalar orqali aniqlash mumkin.

Boshqa koordinata sistemalariga oʻtish

Dekart koordinatalar sistemasi

Agar nuqtaning sferik koordinatalari Sferik Koordinatalar  berilgan boʻlsa, dekart koordinatalariga oʻtish uchun quyidagi formulalardan foydalaniladi:

    Sferik Koordinatalar 

Dekart koordinatalaridan sferik koordinatalarga oʻtish uchun esa:

    Sferik Koordinatalar 

Sferik koordinatalarga oʻtish yakobiani:

    Sferik Koordinatalar 

Shunday qilib, dekart koordinatalaridan sferik koordinatalarga oʻtishdagi hajm elementi quyidagi koʻrinishga ega boʻladi:

    Sferik Koordinatalar 

Silindrik koordinatalar sistemasi

Agar nuqtaning silindrik koordinatalari berilgan boʻlsa, sferik koordinatalarga oʻtish uchun quyidagi formulalardan foydalaniladi:

    Sferik Koordinatalar 

Yoki aksincha, sferik koordinatalardan silindrik koordinatalarga oʻtish uchun quyidagi formulalardan foydalaniladi:

    Sferik Koordinatalar 

Silindrik koordinatalardan sferik koordinatalarga oʻtish yakobiani :

    Sferik Koordinatalar 

Sferik koordinatalar sistemasida differensiallash va integrallash

Sferik Koordinatalar  nuqtadan Sferik Koordinatalar  nuqtaga oʻtkazilgan vektor Sferik Koordinatalar  ning uzunligi quyidagiga teng:

    Sferik Koordinatalar 

bu yerda

    Sferik Koordinatalar 
    Sferik Koordinatalar 
    Sferik Koordinatalar 

Sferik koordinatalar ortogonal hisoblanadi. Shu sababli ularning metrik tenzori diagonal koʻrinishda boʻladi:

    Sferik Koordinatalar 
  • Sferik Koordinatalar 
  • Yoy uzunligi differensialining kvadrati:
    Sferik Koordinatalar 
  • Lame koeffitsiyentlari:
    Sferik Koordinatalar 
  • Kristoffel belgilari Sferik Koordinatalar :
    Sferik Koordinatalar 
    Sferik Koordinatalar 
    Sferik Koordinatalar 
Sferik Koordinatalar 
Sferik koordinatalar sistemasida birlik vektorlar

Sferik koordinatalar sistemasida masofa

Fazodagi vaziyati sferik koordinatalar sistemasida berilgan ikki nuqtaning joylashuvi quyidagicha boʻlsin:

    Sferik Koordinatalar 

U holda ushbu nuqtalar orasidagi masofani quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:

    Sferik Koordinatalar 

Harakat tenglamasi

Nuqtaning vaziyati sferik koordinatalarda quyidagi koʻrinishda berilgan boʻlsin:

    Sferik Koordinatalar 

U holda uning tezligi:

    Sferik Koordinatalar 

hamda tezlanishi:

    Sferik Koordinatalar 

ga teng boʻladi.

Burchak momenti:

    Sferik Koordinatalar 

Sferik Koordinatalar  oʻzgarmas boʻlganda yoki Sferik Koordinatalar  boʻlganda, moddiy nuqtaning harakat tenglamasi qutb koordinatalar sistemasiga oʻtadi.

    Sferik Koordinatalar 

Yana qarang

  • Eyler burchaklari
  • Gipersferik koordinatalar

Manbalar

Tags:

Sferik Koordinatalar Boshqa koordinata sistemalariga oʻtishSferik Koordinatalar Sferik koordinatalar sistemasida differensiallash va integrallashSferik Koordinatalar Sferik koordinatalar sistemasida masofaSferik Koordinatalar Harakat tenglamasiSferik Koordinatalar Yana qarangSferik Koordinatalar ManbalarSferik Koordinatalar

🔥 Trending searches on Wiki O‘zbek:

IlhaqIdrokVoyaga yetmaganlar javobgarligiProkuraturaTransportMuhammad YusufMetonimiyaAntonimlarQandli diabetOscar WildeAlgoritmTemuriylar shajarasiIsitmaLenta.ruJinoyatMirzo UlugʻbekDispers sistemalarOb-havoLipidlarSenatOrttirilgan immun tanqisligi sindromiElektron hukumatDiniy ekstremizmYurak poroklariGidroelektr stansiyaElon MuskEkologik omillarSilPeshob ajralishining buzilishiBuyrakLazerGigiyenaGimnastikaInson skeletiParlamentShomahmudovlar oilasiYorugʻlikGʻarb falsafasiQunut duosiVaqtZotiljamGoʻdakGlobal muammolarBosimMaʼnaviyatOʻqituvchiBankGoogleKasallikFizioterapiyaMaʼlumotlar bazasiIqlim o'zgarishining inson salomatligiga ta'siriPrezidentKecha va kunduzKubToshkentMorfemaAngliyaRus tiliXudoyberdi ToʻxtaboyevQitʼaUygʻonish davriMadaniyatSamarqand viloyatiOʻrta OsiyoInson huquqlariMisrBola huquqlari toʻgʻrisida konvensiyaMilliy dinlarAlpinizmKuzatishSaljuqiylar imperiyasiJigar sirroziSinonimlarUy hayvonlariGloballashuvKiberterrorchilikRuxUndosh tovushlar🡆 More