Ki Hajar Dewantara

U Taman Sisva kollejining asoschisi bo‘lib, mahalliy aholiga gollandiyaliklar kabi ta'lim olish huquqini qo‘lga kiritish imkoniyatini beradi.

1959 yilda Indoneziyada ta'limni rivojlantirishdagi xizmatlari uchun Ki Hajar Devantara Prezident Sukarno tomonidan Milliy ta'lim otasi unvoniga sazovor bo‘ldi. Hozirgi kunda uning tug‘ilgan kuni Indoneziyada Milliy ta'lim kuni sifatida keng nishonlanadi. Uning mashhur shiorining bir qismi tut wuri handayani Indoneziya Milliy ta'lim vazirligining shioriga aylanib ulgurdi. Indoneziya harbiy kemasi KRI Ki Hajar Dewantara nomini olgan. Uning portreti 20 000 rupiylik banknotaning 1998 yilgi nashrida ham aks ettirilgan

 

Soevardi Pakualaman gersogligidagi aristokratlar oilasida tug‘ilgan. U GPH Soerjaningratning o‘g‘li va Paku Alam III ning nabirasi. Boshlang‘ich ta'limni Europeesche Lagere maktabida tugatgan. Bu maktab Yevropadan kelgan bolalar uchun maxsus boshlang‘ich maktabdir. U tibbiy ta'limni STOVIA da davom ettirgan. Biroq, u sog‘lig‘i yomonlashgani uchun uni tamomlay olmadi.

U nafaqat yosh jurnalist sifatida, balki ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarda ham faol bo‘lgan. 1908 yilda Boedi Oetomo (BO) tashkil topganidan beri u o‘sha paytda Indoneziya (ayniqsa Yava) xalqi o‘rtasida millat va davlatda birlik va yaxlitlikning ahamiyati haqida ijtimoiylashish va xabardorlikni oshirish uchun targ‘ibot bo'limida faol ishtirok etdi. BOning Yogyakartadagi birinchi kongressi ham Ki Hajar Dewantara tomonidan tashkil etilgan.

Yosh Soevardi, shuningdek, Insulinde tashkilotining a'zosi bo‘lgan, Ernest Douwes Dekker (DD) ta'siri ostida Gollandiyaning Sharqiy Hindistonida o‘zini o‘zi boshqarish uchun kurashgan Indos hukmronlik qiladigan ko‘p millatli tashkilotda ham faoliyat yuritgan. Keyinchalik DD Indische Partijga asos solganida, Soevardi ham taklif qilindi.

 

Gollandiyaning Sharqiy Hindiston hukumati 1913 yilda Gollandiyaning Fransiyadan mustaqilligini nishonlash uchun fuqarolardan, shu jumladan mahalliy aholidan xayriya yig'moqchi bo'lganida, millatchi guruhlar, shu jumladan Suvardi tomonidan tanqidiy munosabat paydo bo‘ldi. Keyinchalik u "Een voor Allen maar Ook Allen voor Een" yoki "Bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun" nomi ostida maqola yozdi. Ammo KHDning eng mashhur rukni DD boshchiligidagi De Expres gazetasida 1913 yil 13 iyulda chop etilgan "Agar men golland bo'lganimda" (asl sarlavhasi: "Als ik een Nederlander was"). Ushbu maqolada Gollandiyaning Sharqiy Hindiston rasmiylari orasidagi shiddatli munosabat yoritilgandi. Quyida maqoladan parcha berilgan.

“Agar men gollandiyalik boʻlganimda, oʻzimiz mustaqillikdan mahrum boʻlgan mamlakatda mustaqillik marosimini nishonlamagan boʻlardim. Bunday fikrlash tarziga muvofiq, buyurtma berish nafaqat adolatsizlik, balki noo'rindir. Inlander bayramni moliyalashtirish uchun xayriya qildi. Mustaqillik bayrami haqidagi g‘oyaning o‘zi ular uchun juda haqoratli, endi biz ham cho‘ntagini ovora qilyapmiz. Faqat jismoniy va ma'naviy xo'rlik bilan davom eting! Agar men gollandiyalik bo'lganimda, meni va vatandoshlarimni ayniqsa xafa qilgan narsa shu bo'lardi Inlanderlar ularni zarracha qiziqtirmaydigan faoliyatga homiylik qilishda ishtirok etishlari shartligi.

Gollandiyalik bir qancha amaldorlar bu maqolani dastlab Suvardining o‘zi yozganiga shubha qilishgan, chunki til uslubi uning oldingi maqolalaridan farq qilgan. Agar u yozgan bo‘lsa ham, ular DDni Suvardini shu uslubda yozishga majbur qilgan deb o‘ylashgan.

Ushbu maqola natijasida u general-gubernator Idenburgning roziligi bilan hibsga olingan va Bangka oroliga surgun qilinadi (o‘z iltimosiga binoan). Biroq, uning ikki hamkasbi DD va Tjipto Mangoenkoesoemo bu harakatga jim qarab turolmay, norozilik bildirishdi va buning natijasida, ularning uchchalasi ham Niderlandiyaga surgun qilindi (1913). Shundan so‘ng bu uchlik "Uch triada" deb nom olgan. Soevardi o'shanda 24 yoshda edi.

 

Niderlandiyadagi surgun vaqtida Soevardi Indoneziyadan kelgan talabalar tashkiloti Indische Vereeniging (Hindiston assotsiatsiyasi)da faol ishtirok etgan. 1913 yilda u Indonesisch Pers-byuro, "Indoneziya axborot agentligi" ga asos solgan. Buning natijasi 1850 yilda ingliz tilshunosi Jorj Vindzor Erl va shotlandiyalik huquqshunos Jeyms Richardson Logan tomonidan kiritilgan "Indoneziya" atamasining birinchi rasmiy qo‘llanilishiga sabab bo‘lgan

Aynan shu yerda u keyinchalik oʻzi asos solgan taʼlim muassasasini tashkil etish uchun zarur boʻlgan nufuzli taʼlim sertifikat “Europeesche Deed” ni olish uchun taʼlimni oʻrganish orqali mahalliy aholini rivojlantirish orzusini amalga oshirdi. Ushbu tadqiqotda Suvardi Froebel va Montessori kabi bir qator G‘arb ta'lim arboblarining, shuningdek, Tagor oilasi tomonidan Hindiston ta'lim harakati Santiniketan g‘oyalari unga turtki bo‘lgan. Bu g‘oyalar uning o‘z ta'lim tizimini rivojlantirishda asos bo‘lib xizmat qildi.

 

Soevardi 1919 yil sentyabr oyida Indoneziyaga qaytib keldi. Ko‘p o‘tmay u akasining tarbiyalanuvchi maktabiga o‘qishga kirdi. Keyin u ushbu o‘qitish tajribasi asosida o‘zi tashkil etishni rejalashtirgan maktab uchun o‘qitish konsepsiyasini ishlab chiqishda foydalangan.^{[manba kerak]}1922 yil 3 iyulda u nihoyat Yogyakartadagi Taman Sisva milliy kollejiga asos soldi. Yava taqvimiga ko‘ra, u hatto 40 yoshga to‘lganida, o‘z ismini Ki Hadjar Dewantara deb o'zgartirdi. U endi o‘z ismi oldidagi aristokratlik unvonidan voz kechgan. Bu uning odamlarga ham jismonan, ham ruhiy jihatdan yaqin bo‘lishi va erkin bo‘lishi uchun mo‘ljallangan.

U foydalanadigan ta'lim tizimidagi shior endi Indoneziya ta'lim doiralarida barcha uchun ma'lum va mashxurdir. Umuman olganda, yava tilidagi shior ing ngarsa sung tuladha, ing madya mangun karsa, tut wuri handayani deb o‘qiladi. ("oldindagi misol keltiradi, o'rtadagi dalda beradi, orqadagi qo‘llab-quvvatlaydi"). Bu shior hanuzgacha Indoneziya xalqi ta'lim olamida, ayniqsa Taman sisva kolleji muassasalarida qo‘llaniladi.

 

thumb| Ki Hajar Devantaraning haykali 1946 yil 17 avgustda u Indoneziya Respublikasi P.J.M prezidenti tomonidan Mertoyudan Magelang shahridagi Indoneziya politsiya ta'lim maskanining Oliy o‘qituvchisi sifatida tayinlangan.

Indoneziya prezidenti Soekarno davrida, 1956 yilda Ki Hadjar Devantara Indoneziyaning birinchi ta'lim vaziri etib tayinlandi. Keyin, 1956 yil 19 dekabrda u Gadja Mada universitetining Faxriy doktorlik darajasini qo‘lga kiritdi.

Ki Hajar Devantara Indoneziyada ta'limni rivojlantirishdagi xizmatlari uchun Milliy ta'lim otasi sifatida xalq orasida ham, davlat tomonidn ham tan olingan. Bundan tashqari, uning tug‘ilgan kuni sanasi 2 may Milliy ta'lim kuni sifatida belgilangan. Mazkur kun Indoneziya Respublikasi Prezidentining 1959 yildagi 305-sonli Farmonida va unga Indoneziya Milliy Qahramoni unvoni berilganligi bilan tasdiqlangan. Farmon 1959 yil 28 noyabrda tasdiqlangan.

Ki Hajar Devantara 1959 yil 26 aprelda Yogyakarta shahrida vafot etdi. Uning vafot etgan manzil - Padepokan Ki Hadjar Devantara. Keyin uning jasadi 1959 yil 29 aprelda Taman Vijaya Bratada dafn etish uchun Pendapa Agung Taman Sisvada saqlangan. Uning dafn marosimi Suxarto tomonidan o‘tkazilgan.

Vikiomborda Ki Hajar Dewantara haqida turkum mavjud

Vikiomborda Surat-surat Ki Hajar Dewantara haqida turkum mavjud

•  
  Jamoat minbaridagi portret, 1949 yil 18 oktyabr
•  
  Ki Hajar Devantaraning dafn marosimi
•  
  Ki Hajar Dewantara Sukarno bilan
•  
  Ki Hajar Dewantara yozmoqda

• PahlawanIndonesia.com saytidagi profil (Wayback Machine saytida 2010-05-28 sanasida arxivlangan) Diarsipkan
• Student Park (Wayback Machine saytida 2012-12-26 sanasida arxivlangan) Diarsipkan da
• (Indonesia) Ki Hajar Devantaraning tarjimai holi (Wayback Machine saytida 2012-06-23 sanasida arxivlangan) da Diarsipkan