Butan

Ushbu maqola mamlakat haqidadir. Kimyoviy tushuncha haqida Butanlar sahifasiga qarang.

Maydoni 47 ming km². Aholisi 742 737 kishi (20012). Poytaxti — Thimphu shahri. Maʼmuriy jihatdan 8 dzong (viloyat)ga boʻlingan.

Butan Qirolligi འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ Druk Gyal Khap
Bayroq Gerb
Shior: yoʻq
Madhiya: འབྲུག་ཙན་དན (Druk tsendhen)
Poytaxt	Thimphu
Rasmiy til(lar)	Dzongkha tili
Hukumat	Absolyut Rohiblik
• Rohib	Qirol Jigme Singye Wangchuck
• Bosh Vazir	Lyonpo Sangay Ngedup
Mustaqillik (Hindistondan)
• Sana	8-avgust 1949
Maydon
• Butun	38 394 km2 (132-oʻrin)
• Suv (%)	1.1
Aholi
• 2012-yilgi roʻyxat	742 737 (161-oʻrin)
• Zichlik	18/km2
YIM (XQT)	2011-yil roʻyxati
• Butun	AQSh$4,287 mil. (154-oʻrin)
• Jon boshiga	AQSh$6112
Pul birligi	Ngultrum (BTN)
Vaqt mintaqasi	UTC+6
• Yoz (DST)	UTC+6
Qisqartma	BT
Telefon prefiksi	975
Internet domeni	.bt
tahrir kuzat

Butan — konstitutsiyali monarxiya. Davlat boshligʻi — podsho. Podsho huzurida 9 maslahatchidan iborat kengash bor. Qonun chiqaruvchi organ — bir palatali Milliy Assambleya 150 aʼzodan iborat (105 nafari saylanadi, 10 nafari tayinlanadi, qolganlari — rasmiy kishilar, hukumat aʼzolari va podsho kengashining aʼzolari). Ijroiya hokimiyat podsho tomonidan Vazirlar Kengashi orqali amalga oshiriladi.

Butan hududi 4 ta dzongdeyaga boʻlingan. Ular esa 20 ta dzongxaga boʻlingan, shularni quyidagi jadvaldan koʻrishingiz mumkin:

 

• Bumthang
• Chhukha
• Chirang
• Daga
• Geylegphug
• Ha
• Lhuntshi
• Mongar
• Paro
• Pemagatsel
• Punakha
• Samchi
• Samdrup Jongkhar
• Shemgang
• Tashigang
• Thimphu
• Tongsa
• Wangdi Phodrang

Butan hududi togʻliqsan iborat. Eng baland choʻqqisi — Jomolhari (7314 m). Iqlimi togʻtropik, musson, sernam, togʻlarning yuqori qismida sovuq. Vodiylarda oʻrtacha temperatura yanvarda — 4,5°C, iyulda 17°C. Yiliga 1000–5000mm yogʻin yogʻadi. 3500 m balandlikkacha oʻrmon, undan balandda subalp va alp oʻtloqpari. Daryolari — Sankosh, Amo, Kuru. JigmiDorji, Gaza, Manaz qoʻriqxonalari bor.

Aholisi asosan bxotiyalar; gurkhlar, nevarlar ham yashaydi. Aholining 13 % shaharlarda istiqomat qiladi. Rasmiy tili — bxotiya (dzongke, tibet tiliga yaqin). Asosiy dini — lama mazhabidagi budda dini. Butan 9-asr oxirlaridan Tibetga, 19-asrning 2-yarmidan 1947-yilgacha Angliyaga qaram boʻlgan. 1949-yildagi shartnomaga koʻra, Butan tashqi siyosat sohasidagi ishlarini Hindiston hukumati bilan bamaslahat olib boradi. Milliy bayrami — 17-dekabr — podsho saylangan kun (1917).

Butan — agrar mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda qishloq xoʻjaligi ulushi 42,7 %, sanoat ulushi 9,6 %. Qishloq xoʻjaligida dehqonchilik yetakchi oʻrinda. Vodiylarida sholi, arpa, bugʻdoy, tariq, makkajoʻxori, janubda paxta ekiladi. Janubi-sharqida bogʻdorchilik taraqqiy etgan (mango, apelsin, pizang va boshqalar). Yaylovlarda quy, yilqi boqiladi. Oʻrmonlarda qimmatbaho daraxtlar koʻp; lok, mushk, mum tayyorlanadi. Yigiruv va toʻquv hunarmandchiligi, oʻymakorlik qadimdan rasm boʻlgan. Taxta tilish zavodi va meva konserva fabrikasi bor. 1,5 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. 1968-yildan aerodrom ishga tushgan. Asosiy transport vositasi otulov.