ئۇيغۇر ئېلىپبەسى
ئۇيغۇر ئېلىپبەسى، تۈركىي تىللىق خەلقلەردىن بولغان ئۇيغۇرلارنىڭ تارىختىن بۇيان ھۆججەت، ۋەسىقە، تارىخىي ۋە ئەدەبىي ئەسەرلەرنى خاتىرلەشتە قوللانغان يېزىقلار بولۇپ، ئۇيغۇرلار
ئوخشىمىغان تارىخى دەۋىرلەردە ئوخشىمىغان يېزىقلار ئىشلەتكەن بولۇپ، ئۇلار تۈرك - رۇنىك يېزىقى، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى، خاقانىيە ئۇيغۇر يېزىقى، چاغاتاي ئۇيغۇر يېزىقى، ئۇيغۇر كونا يېزىقى ۋە ئۇيغۇر يېڭى يېزىقى، ئۇيغۇر كرىل يېزىقى (قازاقىستان ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا) قاتارلىقلار.
بۇگۈن ئۇيغۇرلار سەككىز سوزۇق تاۋۇش ۋە 24 ئۈزۈك تاۋۇشتىن ئىبارەت بىر ئېلىپبە قوللانماقتا. شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئۇيغۇرلار ئۈچ خىل يېزىق شەكلى قوللانماقتا.
- ئەرەب ھەرىپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر كونا يېزىقى (UEY)
- لاتىن ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى (ULY)
- كرىل ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر كرىل يېزىقى (USY)
بۇلاردىن باشقا 20- ئەسرنىڭ 60- يىللىرىدىن 80- يىللىرىغىچە ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا قوللىنىلغان پىنيىن ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېڭى يېزىقى (Uyƣur Yengi Yeziⱪi \ UYY)، ئاللىبۇرۇن ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان.
ئېلىپبە جەدۋىلى
ھازىر قوللىنىۋاتقان ئۇيغۇر يېزىقى جەمئىي 32 ھەرپتىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئۇلارنىڭ سەككىزى سوزۇق تاۋۇشنى، 24 ى ئۈزۈك تاۋۇشنى ئىپادىلەيدۇ.
| تەرتىب | كونا يېزىق（UEY） | لاتىن يېزىقى（ULY） | يېڭى يېزىق（UYY） | كرىل يېزىقى（USY） | IPA |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ئا | A a | А а | /ɑ/ | |
| 2 | ئە | E e | Ə ə | Ə ә | /ɛ/~/æ/ |
| 3 | ب | B b | Б б | /b/ | |
| 4 | پ | P p | П п | /p/ | |
| 5 | ت | T t | Т т | /t/ | |
| 6 | ج | J j | Җ җ | /d͡ʒ/ | |
| 7 | چ | Ch ch | Q q | Ч ч | /t͡ʃ/ |
| 8 | خ | X x | H h | Х х | /χ/ |
| 9 | د | D d | Д д | /d/ | |
| 10 | ر | R r | Р р | /r/ | |
| 11 | ز | Z z | З з | /z/ | |
| 12 | ژ | Zh zh | Ⱬ ⱬ | Ж ж | /ʒ/ |
| 13 | س | S s | С с | /s/ | |
| 14 | ش | Sh sh | X x | Ш ш | /ʃ/ |
| 15 | غ | Gh gh | Ƣ ƣ | Ғ ғ | /ʁ/ |
| 16 | ف | F f | Ф ф | /f/ | |
| 17 | ق | Q q | Ⱪ ⱪ | Қ қ | /q/ |
| 18 | ك | K k | К к | /k/ | |
| 19 | گ | G g | Г г | /ɡ/ | |
| 20 | ڭ | Ng ng | Ң ң | Ng ng | /ŋ/ |
| 21 | ل | L l | Л л | /l/ | |
| 22 | م | M m | М м | /m/ | |
| 23 | ن | N n | Н н | /n/ | |
| 24 | ھ | H h | Ⱨ ⱨ | Һ һ | /h/ |
| 25 | ئو | O o | О о | /o/ | |
| 26 | ئۇ | U u | У у | /u/ | |
| 27 | ئۆ | Ö ö | Ɵ ɵ | Ө ө | /ø/ |
| 28 | ئۈ | Ü ü | Ү ү | /y/ | |
| 29 | ۋ | W w | W w / V v | Вв | /w/~/v/ |
| 30 | ئې | É é | E e | Е е | /e/ |
| 31 | ئى | I i | И и | /i/~/ɨ/ | |
| 32 | ي | Y y | Й й | /j/ | |
- سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ بېشىدا كېلىدىغان "ﺋ" باردۇر.
| كرىل يېزىقى | كونا يېزىق | لاتىن يېزىقى | يېڭى يېزىق | IPA |
|---|---|---|---|---|
| Ю ю | يۇ | Yu yu | /ju/ | |
| Я я | يا | Ya ya | /ja/ | |
مەنبەلەر
This article uses material from the Wikipedia ئۇيغۇر تىلى article ئۇيغۇر ئېلىپبەسى, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). خاتىرىلەنگەندىن باشقا تېكست مەزمۇنى CC BY-SA 4.0 ماددىسىغا ئاساسەن تەمىنلىنىدۇ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ئۇيغۇر تىلى (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.