Иж городлэн кылдэмез
Удмуртилэн шоркарез кылдӥз 10-тӥ апреле 1760-тӥ арын. Кам шур шур котырысь заводъёслэн кивалтӥсьсы граф Пётр Иванович Шувалов Иж шур дурын кортэз ӵыжатонъя завод пуктыны малпаз. Та ӵектонзэ Сенат умоен лыдъяз но 20-тӥ октябре 1757-тӥ арын Указ поттӥз. Озьы кутскизы лэсьтӥськон ужъёс. Отын валтӥсь инженер луыса тыршиз Алексей Степанович Москвин. Заводэн артэ ӝутӥськизы улон, ужан юртъёс, ӵыпизы тымет.
Аръёс ортчемъя кылдӥз быдэс посёлок. Нырысь-валысь со пыриз Казанской губерниысь Хлыновской уездэ. 1780-тӥ арын выжиз Вятской губерниысь Сарапульской уездэ. Завод ар но ужаса вуттэ-а, уг-а - Пугачёв восстанилэн тулкымъёсыз татчы но вуо. Корт ӵыжатон удыс азинскемысь дугдэ.
Заводлэн кыкетӥ вордӥськонэз герӟаськемын инженерен Андрей Фёдорович Дерябинэн. 1807-тӥ арын татын пуктэмын вал ож тӥрлык поттонъя завод. Вакчи дыр куспын со ужзэ ӟеч-ӟеч радъяз. Нош 60-тӥ аръёсы ини татын усьтӥськыны ӧдъязы нимаз адямиослэн предприятиоссы. Кылсярысь, И. Ф. Петровлэн, Н. И. Березинлэн, А. Н. Евдокимовлэн но мукет.
1807-тӥ арын Ижысь вань заводъёс вырыны ӧдъязы ож тӥрлык поттонэн. Озьы 19-тӥ даурлэн 50-тӥ аръёсаз асьме дорысь пыӵалъёс тодмо луизы Екатеринбургын, Парижын. 1890-тӥ аръёсы, «трёхлинейка» поттыса, Ижлэн экономикаез пыд вылаз йыг-йыг султӥз. Но заводын ужасьёслэсь ӟеч улонзэс бугыртӥз Граждан ож. Сюрслэсь трос Ижын улӥсьёс семьяосынызы кошкылӥзы та интыосысь - кин Японие, кин Китае, кин Америкае.
21-тӥ феврале 1918-тӥ арын Ужасьёслэн Советсы Иж завод посёлокез городлы пӧрмытӥз.
1984-тӥ арын Ижлы Устинов ним сётэмын вал. Но калыклы со чик ӧз кельшы. 1987-тӥ арын сое берен Иж нимазы.
This article uses material from the Wikipedia Удмурт кыл article Иж карлэн историез, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Пушкесэз CC BY-SA 4.0 лицензияя кутымон луэ (мукетыз возьматэмын ӧвӧл ке). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Удмурт кыл (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.