Чер (демдээ: ) – Хүн системазының Хүнден үшкү планетазы.
Чер борбак хевирлиг. Черниң кыры оңгул-чиңгил, оргу-дески даглыг-шөлдүг. Ооң радиузу 6371 км, массазы 5,9736·1024 кг. Хүннү долгандыр оруу эллипс хевирлиг. Хүн биле Чер аразы 149 597 892 км, азы ол хемчээлди бир астрономнуг эге хемчег дээр. Чер Хүннү бир дескинерге, бир чыл болур, чылдың иштинде шагның дөрт эргиддези солчуп эртер.
Черни долгандыр агаарның кылын каъды бүргеп алган. Ол агаарны Чер бодунче чыпшыр тыртып турар болгаш ону чоогундан ыратпас. Агаарның составында колдуунда азот (78%), кислород (21%) болгаш өске-даа аргон, углекислый газтың эвээш холуксаалары бар. Океан деңнели-биле алырга атмосфераның Чер кырынче базыышкыны 1013 миллибарга дең.
Бистиң планетаның кырында болуп турар болуушкуннарга гидросфера (бүгү делегейде суг) улуг салдарлыг. Ооң ниити шөлү кургаг черниң шөлүнден 2,5 катап улуг. Чер магниттиг шөлдүг. Ол шөл шимчеп турар элек-три октаглыг бөдүүн кезекчигештерни (электроннарны, протоннарны) өскээр чорбас кылдыр тударынга кончуг эптиг. Черниң агаарының сырый каъттары-нын ындында кончуг дүрген шимчеп чоруп турар бедик энергияның кезекчи-гештеринден тургустунган көзүлбес куржаглар бар. Оларны радиация кур-жаглары дээр.
This article uses material from the Wikipedia Тыва article Чер, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент CC BY-SA 4.0 лицензия аайы-биле (өскези айыттынмаан болза) ажык. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тыва (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.