Соя

Азия, Көньяк Аурупада, Америкаларда, Үзәк һәм Көньяк Африкада, Австралиядә таралган. Ватаны — Кытай.

Соя
Кыскача исем	G. max
Халыкара фәнни исем	Glycine max Merr., 1917
Таксономик ранг	төр
Югарырак таксон	соя[d]
Таксонның халык атамасы	ffeuen soia, soybean, Sojaboon, Соя, sója, Sojabønne, Sojabohne, Sojfabo, Soja, Soijapapu, Soja, Soojabuan, Soia, ダイズ, Soja, Kacang soya hijau, Sojaboon, Soyabønne, Soyabønne, Soja, feijão-chinês, feijão-soja, Soja, Соевые бобы, Sojaböna, Soya Fasülyesi, 枝豆, 毛豆, 菜用大豆, 大豆[…], 野大豆, peltosoijapapu, 大豆, 菽, 黄豆, 大豆黄卷, 大豆黄卷, 淡豆豉, 黑豆衣, 穞豆, 豆腐, 豆腐浆, 豆油, 黑大豆花, 黑大豆皮, 黑大豆叶, 豆黄, 黑大豆, 黄大豆, 黄豆, 黄豆芽, 豆腐皮, 大豆根 һәм soja
Базионим	P. max[d]
Эндемик булган төбәкләр	Замбия
Нәрсәнең чыганагы	соевые бобы[d], soy extract[d], soya lecithin[d], Соевое масло[d] һәм soy isoflavones[d]
Нинди вики-проектка керә	ВикиПроект Инвазив биология[d]
Зоны морозостойкости растений	2[d]
Ареал таксона	Пекин, Кытай, Фуҗиян[d], Тибетский автономный район[d] һәм Гуандун[d]
Ссылка на авторов таксона	L. Merr. һәм (L.) Merr.
GRIN URL	npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=17711
Геном төзелеше URL-ы	plants.ensembl.org/Glycine_max
Соя Викиҗыентыкта

Соя – дөнья игенчелегендә иң борынгы культураларның берсе. Кытайда аның хакында безнең эрага кадәр V гасырда ук искә алына. Культуралы соя кузаклылар семьялыгындагы кыргый төрләрдән барлыкка килгән берьеллык үлән. Ул 50-120 сантиметр биеклектә, яхшы тармакланып туп-туры үсә. Кузаклары җирдән диярлек үк башлана. Бер сабакта 30-35 кузак, һәр кузакта 3-4 борчак була. 1000 бөртекнең авырлыгы 100-200 грамм тәшкил итә.

Соя башка үсемлекләр сыман клетчаткага гына түгел, аксымга да бай. Соя аксымы үзенең аминокислоталар составы буенча терлек аксымына охшаш дип санала. Теоретик яктан 1 кг соя аксым күләме буенча 3 кг бозау итенә, 5 кг ипигә, 2 кг эремчеккә, 1,3 л сөткә яки 80 тавык йомыркасына бәрабәр. Кайбер эшкәртелүче төрләрнең орлыкларында күп микъдарда (орлык массасыннан 15—26%) май туплана.

Соядан соя сөте, соя эремчеге (тофу), соя пастасы (мисс), сыр (суфу), соя соусы, кефир, йогырт, туңдырма, каймак, эретелгән сыр һәм башка ризыклар әзерләргә мөмкин. Шуңа күрә дә организмнары лактоза кабул итә алмый торган кешеләр өчен соя өстенлеккә ия.

Соя мае кәнфит, соус, шулай ук маргарин, сабын, гөлсирин, лак һәм буяу җитештерүдә кулланыла.

Соя продуктлары тышына "генетик үзгәртелгән" дигән язу куела. Галимнәр әлегә генетик үзгәртелгән ризыкларның организмга ни дәрәҗәдә йогынты ясавын яки ясамавын әйтә алмыйлар әле.

Җитештерү лидерлары - АКШ, Бразилия, Аргентина, Кытай, Һиндстан, Парагвай, Канада, Боливия, Индонезия һәм Россия.