Ненец Автономияле Округы
Не́нец автоно́мияле о́кругы (рус. Ненецкий автонмный округ, нен.
Ненёцие автономной ӈокрук) — Россия Федерациясенең төньяк-көнбатышта урнашкан субъекты (Архангельск өлкәсе составында).
| Ненец автономияле округы | |
| рус. Ненецкий автономный округ мориори Ненэцие автономной округ’ | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 1929 |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Ненецкий округ һәм Ненецкий национальный округ |
| Рәсми тел | рус теле һәм ненец теле |
| Гимн | Гимн Ненецкого автономного округа[d] |
| Дәүләт |  Россия |
| Башкала | Нарьян-Мар |
| Административ-территориаль берәмлек | Архангельск өлкәсе |
| Сәгать поясы | MSD һәм Европа/Мәскәү[d] |
| Геомәгълүматлар | Data:Russia/Nenets.map |
| Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы | губернатор Ненецкого автономного округа[d] |
| Хөкүмәт башлыгы | Александр Витальевич Цыбульский[d] |
| Халык саны | 44 389 (2021) |
| Административ бүленеше | Котып аръягы районы һәм Городской округ «Город Нарьян-Мар»[d] |
| Нәрсә белән чиктәш | Архангельск өлкәсе, Коми Республикасы, Төмән өлкәсе һәм Ямал-Ненец автономияле бүлгесе |
| Кулланылган тел | ненец теле, Хант теле һәм силкүп теле |
| Бүләкләр |   |
| Мәйдан | 176 700 ± 1 км² |
| Рәсми веб-сайт | adm-nao.ru(рус.) |
 | |
| Тема җәгърафиясе | география Ненецкого автономного округа[d] |
| Җаваплы | Архангельск өлкәсе |
| Номер тамгасы коды | 83 |
 Ненец автономияле округы Викиҗыентыкта | |
Административ үзәге — Нарьян-Мар.
География
Чиктәшлек
| Як | Россия субъекты |
|---|---|
| Төньяк-көнчыгыш | Ямал-Ненец автономияле округы |
| Көньяк | Коми Республикасы |
| Көньяк-көнбатыш | Архангельск өлкәсе |
Ненец автономияле округы Көнбатыш Европа тигезлегенең төньякта, күбесенчә Поляр түгәрәге аръягында урнаша, Ак, Баренц һәм Кара диңгезләр белән юыла.
Рельеф — күбесенчә тигезле.
Еллгаларның иң зрусы — Печора, монда да аның тамагы урнаша.
Утраулар — Колгуев, Вайгач.
Климат
Субарктик; округның төньякта - аркткик климаты. Гыйнварның урта температурасы -12...-22 °C, июльнең — +6...+13 °C
Тарих
V—XIII гасырларда монда билгеләнмәгән печера (ненецча — сиртя) кабиләсе торган. Ненецлар бу җирләргә безнең эраның икенче меңъеллыкта килделәр. Бу вакытта да, Новгород ягыннан руслар килә; Новгородның хакимияте тулысынча 14-15 гасырларда урнаштырылган. 1478 елдан, Новгород җимерелгәннән соң, хәзерге Ненец АО территориясе Мәскәү дәүләтенә күчте.
1500 елында Семён Курбский хәрби экспедициясе Пустозерск крепостен салган. Бу шәһәр гасырлар дәвамында Мезеньнан Уралга кадәр административ һәм сәүдә үзәге булган.
XVIII гасыр ахырыннан - ХХ гасырның башында хәзерге НАО территориясе Архангелск губерниянең Мезень һәм Печора өяз составына кергән иде.
1929 елда Төньяк край составында Ненец (Самоед) милли округы барлыкка килде.
1940 елда Воркута посёлогы Ненец АО-дан Коми АССР-га тапшырыла; 1954 елда округ составына Колгуев утравы тапшырылган.
1977 елда исемен Ненец автономияле округына алыштыра.
Демография
- Халык саны: 41 546 (2007)
- Шәһәр халкы: 27 147 (64,6 %)
- Авыл халкы: 14 872
- Халык тыгызлыгы — 0,2 чел./км²
- Ирләр: 20 504 (49,5 %)
- Хатыннар: 21456 (50,5 %)
- Урта яшь: 31,5 лет
Милли состав
| 1939 җанисәбе | 1959 җанисәбе | 1970 җанисәбе | 1979 җанисәбе | 1989 җанисәбе | 2002 җанисәбе | 2010 җанисәбе | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ненецлар | 5602 (11,8 %) | 4957 (10,9 %) | 5851 (15,0 %) | 6031 (12,8 %) | 6423 (11,9 %) | 7754 (18,7 %) | 7504 (18,6 %) |
| коми | 6003 (12,6 %) | 5012 (11,0 %) | 5359 (13,7 %) | 5160 (10,9 %) | 5124 (9,5 %) | 4510 (10,9 %) | 3623 (9,0 %) |
| руслар | 32 146 (67,5 %) | 31 312 (68,8 %) | 25 225 (64,5 %) | 31 067 (65,8 %) | 35 489 (65,8 %) | 25 942 (62,4 %) | 26 648 (66,1 %) |
| украиннар | 1402 (2,9 %) | 2068 (4,5 %) | 1224 (3,1 %) | 2596 (5,5 %) | 3728 (6,9 %) | 1312 (3,2 %) | - |
| белоруслар | 334 (0,7 %) | 506 (1,1 %) | 290 (0,7 %) | 650 (1,4 %) | 1051 (1,9 %) | 426 (1,0 %) | - |
| башкалар | 2130 (4,5 %) | 1679 (3,7 %) | 1170 (3,0 %) | 1714 (3,6 %) | 2097 (3,9 %) | 1602 (3,9 %) | 2524 (6,3 %) |
Торак пунктлар
Ненец автономияле округының эре торак пунктлары
| № | Шәһәр | Халык саны | № | Торак пункт | Халык саны |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Нарьян-Мар | 21 658 | 11 | Великовисочное | 544 | |||||
| 2 | Искателей | 6 881 | 12 | Каратайка | 544 | |||||
| 3 | Красное | 1 519 | 13 | Амдерма | 541 | |||||
| 4 | Несь | 1 368 | 14 | Харута | 538 | |||||
| 5 | Нельмин Нос | 916 | 15 | Тельвиска | 454 | |||||
| 6 | Ома | 763 | 16 | Бугрино | 454 | |||||
| 7 | Хорей-Вер | 739 | 17 | Коткино | 372 | |||||
| 8 | Түбән Пёша | 718 | 18 | Оксино | 339 | |||||
| 9 | Индига | 632 | 19 | Шойна | 300 | |||||
| 10 | Усть-Кара | 574 | 20 | Лабожское | 250 | |||||
| 2010 елның җанисәбе буенча | ||||||||||
Административ-территориаль бүленеш
- Нарьян-Мар
- Поляр түгәрәге аръягындагы (Заполярный) район
Шулай ук карарга мөмкин
Искәрмәләр
This article uses material from the Wikipedia Tatarça / Татарча article Ненец автономияле округы, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәгълүмат CC BY-SA 4.0 буенча таратыла (әгәр башкасы күрсәтелмәсә). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tatarça / Татарча (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.