Татарстан Буа: Русиядәге шәһәр

Пăва) — Татарстан шәһәре, Буа районы үзәге.

Буа
Ил	РоссияРоссия
Республика	Татарстан
Муниципаль район	Буа районы
Координатлар	54°58'0"тн, 48°17'0"кнч
Беренче телгә алу	1691
Мәркәз биеклеге	80 м
Рәсми тел	рус теле, татар теле
Халык саны	20 854 кеше
Милли состав	татарлар, руслар, чуашлар һ.б
Дини состав	Ислам, христианлык һ.б.
Сәгать кушагы	UTC+3
Телефон коды	84374
почта индекслары	+7 84374
Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Шәһәр статусын 1780 елда алган. Халык саны – 20 854 кеше. (2015)

Карлы елгасы буенда урнашкан. Казаннан 137 километр, Сембердән 80 километр ераклыкта урнашкан.

 

 

Беренче тапкыр 1691 елда телгә алына.

1780 елдан Буа (Архангельский дип тә атала) авылына Сембер наместниклыгының (1796 дан - губерна) өяз шәһәре статусы бирелә. 1781 елда өяз мәхкәмәсе, хәйрия идарәсе, шәһәр башлыгы идарәсе, дворяннар опекунлыгы, земствоның түбән мәхкәмәсе, түбән хөкем органы, өяз казначылыгы, почта экспедициясе ачыла. 1800 елдан — рәтүш, 1832 елдан шәһәр магистраты эшли.

1859 елгы мәгълүматларга караганда, шәһәрдә 509 хуҗалык исәпләнә; чиркәү, мәчет, өяз һәм приход училищесе, шәһәр хастаханәсе, почта станциясе эшли. Халык төрле кәсеп — иген игү, терлекчелек, олаучылык белән шөгыльләнә, юлаучылар йортлары тота.

1913 елда Буада 829 хуҗалык, 2 чиркәү, 2 мәчет, хатын-кызлар гимназиясе, берничә училище һәм мәктәп, 2 мәдрәсә, земство хастаханәсе, гарипләр йорты була, пәнҗешәмбе саен — базар, ел саен Крещение (6-11 гыйнвар) һәм Покрау (27 сентябрь—5 октябрь) ярминкәләре үткәрелә.

1920 елда шәһәр өяз белән бергә ТАССР составына керә. 1920-30 елларда ТАССРның Буа кантоны, 1930 елның 10 августыннан Буа районы үзәге.

Төп милләтләр:

• 1989 елгы җанисәп буенча: татарлар — 62,3%, руслар — 25,5%, чуашлар — 10,9%.
• 2002 елгы җанисәп буенча: татарлар — 69,2%, руслар — 20,2%, чуашлар — 9,2%.
• 2010 елгы җанисәп буенча: татарлар — 71,1%, руслар — 19,2%, чуашлар — 8,4%.

Спирт заводы, электромеханка заводы, шикәр заводы, катнашазык заводы, ит комбинаты, май-сыр ясау заводы, чүпрә заводы.

• Буа сатира театры. 2007 елда шәһәрдә яңа театр бинасы ачыла. Бүген труппада 15 тән артык кеше исәпләнә. Хәзер театр репертуарында 16 спектакль бар.
• Буа туган якны өйрәнү музее

Буада ветеринария техникумы, медицина училищесы, Социаль мәгариф академиясенең филиалы, М. Вахитов исемендәге гимназия, Р.З. Сәгъдиев исемендәге урта мәктәп, 2нче лицей, 5нче гимназия, лицей-интернат (сәләтле балалар мәктәбе), мәктәптән тыш эш үзәге, сәнгать мәктәбе, 1нче сәнгать мәктәбе, «Арктика» балалар-яшүсмерләр спорт мәктәбе, «Батыр» балалар-яшүсмерләр спорт мәктәбе, «Яшьлек» балалар-яшүсмерләр спорт мәктәбе эшли (2017).

• Марат Садыйков (1970―2023), Татарстанның атказанган табибы, Татарстанның Дәүләт премиясе лауреаты, ТР министры. ТР ДС депутаты.
• Валентин Ефимов (1916-1981), Социалистик Хезмәт Каһарманы.
• Александр Перов (1911-?), БЛКЯБ Татарстан өлкә комитеты беренче сәркәтибе (1937-1940).
• Александр Казанкин (1900-1954), ССРБ Һава-десант гаскәрләре командиры.
• Әлфинур Галиәкбәрова (1965), ЯЧДПУ ректоры (2018 елдан).
• Рәшит Низамов (1957), техник фәннәр докторы, профессор. КДАТУ ректоры (2008 елдан).
• Гүзәл Гафарова, драма актрисасы, Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры артисты (2013 елдан).

• БУА 2016 елның 5 март көнендә архивланган.
• Буа.рф