Чечня
Чече́н Респу́бликасы (Чечня, шулай ук Чичнә; чеч.
Нохчийн Республика, Нохчийчоь) — Россия Федерациясе составында җөмһүрият. Көньяк федераль округка керә. Көнбатышта Ингушетия һәм Төньяк Осетия белән, көнчыгышта Дагстан белән, төньякта Ставрополь төбәге белән һәм көньякта Гөрҗистан белән чиктәш. Диңгезгә чыгышы юк. Башкаласы — Грозный.
 Байрак  Илтамга | |
| Башкала | Грозный |
|---|---|
| Халык саны | 1 492 992 (2021)  |
| Нигезләнгән | 9 гыйнвар 1993 |
| Сәгать кушагы | Мәскәү вакыты, Европа/Мәскәү |
| Рәсми тел | рус теле, чечен теле |
| География | |
| ИҖБ | Россия |
| Мәйдан | 16,165 км² |
| Координатлар | 43.4°N 45.7167°E |
| Телефон коды | 871 |
| RU-CE | |
| Башлык исеме | Чечен Республикасы Башлыгы |
| Хөкүмәт башлыгы | Рамзан Кадыйров |
| Икътисад | |
| Башка мәгълүмат | |
| Ярдәм телефоннары | |
1922 елның 30 ноябрендә барлыкка килеп, 1936—1944 һәм 1957—1993 елларда Чичән-Ингуш АССР (һәм автоном өлкәсе) эчендә булды.
Географик мәгълүмат
Чечня Зур Кавказ тауларының (Чечнядә иң биек ноктасы — Тебулосмта тавы, 4493 м) төньяк битләүләрендә һәм аңа тоташкан Чичән тигезлеге һәм Терек-Кума түбәнлегендә урнашкан. Нефть, газ, төзелеш материаллари чыганаклары бар.
Икълиме континенталь. Гыйнварның уртача температурасы Терек-Кума түбәнлегендә -3°, тауларда -12° га кадәр, июльдә 21°…25°.
Уртача еллык явым 300—1000 мм. Эре елгалар — Терек, Сунжа.
Туфраклар тигезлекләрдә, нигезлдә, болын, кәтәнә вә аксым кәстәнә, калкулыкларда карбонатлы кара, елга үзәнләрендә аллювиаль, тауларда тау-урман һәм тау-болын. Терек-Кума түбәнлегендә әрем-алабута үсемлекләре, Чичән тигезлегендә дала һәи урманлы дала үсемлекләре үсә.
2200 метрга кадәр булган биеклктәге тауларда киң яфраклв урманнар, аннан югарырак субальп вә альп болыннары бар. Чечнядә кимерүчеләр һәм сөйрәлүчеләр күп; кошларда кыргый үрдәк, каз, дүдәк, Кавказ кыргавылы бар. Тауларда көрән аю, дуңгыз, бүре, урман мәчесе, кеш яши.
Халык
Җөмһүриятнең халык саны 1 200 000 кеше (2009). Халык тыгызлыгы — 85 кеше/км² (2009), шәһәр халкы өлеше — 35,0 % (2009).
Милләтләр буенча Чичәнстан халкы:
| Халык | 2009 елда саны, мең кеше |
|---|---|
| Чеченнар | 1 130,0 (95,0 %) |
| Руслар | 25,5 (2,0 %) |
| Аварлар | 10,0 (0,5 %) |
| Кумыклар | 9,0 (0,5 %) |
| Ногайлар | 5,0 |
| Ингушлар | 2,5 |
| Төрекләр | 2,0 |
| Татарлар | 1,0 |
| Башкалар | 15,0 |
| саны меңнән артык булган халыклар күрсәтелгән |
Торак пунктлар
|
|
Икътисад
Сәнәгатьнең төп тармаклары — нефть чыгару, нефть эшкәртү, нефть химиясе, машиналар төзү, азык-төлек, агач эшкәртү, җиңел сәнәгать; төзелеш материаллары эшләп чыгарыла. Һөнәрмәндчелек үсеш алган. Авыл хуҗалыгында бодай, дөге, көнбагыш, шикәр чөгендере җитештерелә. Бакчачылык, йөземчелек вә яшелчәчелек белән шөгыльләнәләр. Терлекчелектә МЭТ, сарык асрала.
Мәдәният
- Вайнах — Чечен Республикасының Ә.-Х. Кадыйров ордены кавалеры дәүләт бию ансамбле.
Искәрмәләр
Сылтамалар
Моны да карагыз
This article uses material from the Wikipedia Tatarça / Татарча article Чечня, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәгълүмат CC BY-SA 4.0 буенча таратыла (әгәр башкасы күрсәтелмәсә). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tatarça / Татарча (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.